شیمی‌ کانی و کانه زایی کرومیت در منطقه قره‌ناز-‌‌علم کندی، غرب زنجان

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 7، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 27، 1399، صفحه 585-610   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v12i4.79535

نویسندگان

پرهام اهرابیان فرد¹؛ قاسم نباتیان^{* 1}؛ میر علی اصغر مختاری¹؛ مریم هنرمند²؛ حسین کوهستانی¹

¹گروه زمین‌‌ شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

²دانشکده علوم زمین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، زنجان، کدپستی ۶۶۷۳۱-۴۵۱۳۷، ایران

چکیده

کانسار کرومیت قره‌ناز-علم‌کندی  در باختر استان زنجان و پهنه­ سنندج-سیرجان  واقع‌شده است. از نظر سنگ‌نگاری، واحدهای سنگی موجود در منطقه مورد بررسی شامل آمفیبولیت، آمفیبول شیست، گارنت میکا­شیست و گرانیت ‌گنایسی به سن پرکامبرین به همراه واحدهای اولترامافیک با ترکیب هارزبورژیت سرپانتینیتی­ شده، لرزولیت سرپانتینیتی­ شده، دونیت سرپانتینیتی­ شده و سرپانتینیت است. کانه‌زایی کرومیت در بخش‌های اولترامافیک و درون سنگ میزبان هارزبورژیت­ های سرپانتینیتی­ شده و سرپانتینیت­ ها به­ صورت دانه­ پراکنده، عدسی شکل و رگه-‌رگچه ­ای مشاهده می­ شود. به­ علت محدود‌بودن گسترش سنگ میزبان پریدوتیتی، کانه ­زایی نیز گسترش زیادی ندارد و به‌صورت عدسی‌هایی با طول نهایت تا دو متر و عرض چند سانتی­ متر تا کمتر از یک متر مشاهده می ­شود. بررسی‌های شیمی‌­کانی کروم‌اسپینل­ های منطقه مورد بررسی بیانگر آن است که کانه ­زایی کرومیت در این منطقه از نوع، High-Cr و غنی از Mg و فقیر از Ti است. نتیجه بررسی‌ها نشان می ­دهد که کانه ­زایی کرومیت­ در این منطقه از نوع کرومیت­ های افیولیتی نوع پادیفرم بوده و از یک ماگمای بونینیتی منشأ گرفته­ اند. بنابراین می ­توان اظهار‌داشت که کرومیت­ های منطقه قره‌ناز-‌علم­ کندی در محیط زمین‌ساختی سوپراسابداکشن و در ارتباط با فرورانش اقیانوس پروتوتتیس به زیر بلوک ایران در زمان پرکامبرین-‌کامبرین تشکیل‌شده­ است.

کلیدواژه‌ها

شیمی‌ کانی کرومیت؛ نوع آلپی؛ کرومیت پادیفرم؛ پهنه سنندج-سیرجان؛ قره‌ناز-علم‌ کندی؛ زنجان

مراجع

Ahmed, A.H., 2013. Highly depleted harzburgite-dunite-chromitite complexes from the Neoproterozoic ophiolite, southeastern Desert, Egypt: A possible recycled upper mantle lithosphere. Precambrian Research, 233: 173–192.

Ahrabian, P., 2018. Geology, Geochemistry and Genesis of chromite mineralization of Gharenaz- Alamkandi area, west of Zanjan, Iran. M.Sc. Thesis, University of Zanjan, Zanjan, Iran, 215 pp. (in Persian with English abstract)

Alavi, M. and Amidi, M., 1976. Geology Map 1: 250,000 Takab, Geological Survey of Iran, Tehran, Iran. (in Persian)

Arai, S., Uesugi, J. and Ahmed, A.H., 2004. Upper crustal podiform chromitite from the northern Oman ophiolite as the stratigraphically shallowest chromitite in ophiolite and its implication for Cr concentration. Contributions to Mineralogy and Petrology, 147(2): 145–154.

Babakhani, A. and Ghalamghash, J., 1996. Geology Map 1: 100,000 Takhte Soleiman, Geological Survey of Iran, Tehran, Iran. (in Persian)

Barnes, S.J. and Roeder, P.L., 2001. The range of spinel compositions in terrestrial mafic and ultramafic rocks. Journal of Petrology, 42(12): 2279–2302.

Bonavia, F.‌F., Diella, V. and Ferrario, A., 1993. Precambrian podiform chromitites from Kenticha Hill, southern Ethiopia. Economic Geology, 88(1): 198–202.

Bridges, J.C., Prichard, H.M. and Meireles, C.A., 1995. Podiform chromitite-bearing ultramafic rocks from the Bragança Massif, northern Portugal: fragments of island arc mantle? Geological Magazine, 132(1): 39–49.

Dönmez, C., Keskin, S., Günay, K., Çolakoğlu, A.‌O., Çiftçi, Y., Uysal, İ. and Yıldırım, N., 2014. Chromite and PGE geochemistry of the Elekdağ Ophiolite (Kastamonu, Northern Turkey): Implications for deep magmatic processes in a supra-subduction zone setting. Ore Geology Reviews, 57: 216–228.

Faridazad, M., 2017. Mineral chemistry and geothemobarometry of mantle harzburgites in the Eastern Metamorphic Complex of Khoy ophiolite -NW Iran. Journal of Economic Geology, 8(2): 381–398. (in Persian with English abstract)

Ferrario, A. and Garuti, G., 1988. Platinum-Group Minerals in Chromite-rich Horizons of the Niquelandia Complex (Central Goias, Brazil). In: H.M. Prichard, P.J. Potts, J.F.W. Bowles and S.J. Cribb (Editors), Geo-Platinum. Elsevier Applied Sciences, London, UK, pp. 261–272.

Garuti, G., Pushkarev, E.V. and Zaccarini, F., 2005. Diversity of chromite-PGE mineralization in ultramafic complexes of the Urals. In: T.O. Törmänen and T.T. Alapieti (Editors), Platinum group elements from genesis to benefication and environmental impact. Geological survey of Finland, Oulu (Finland), pp. 341–344.

Ghazi, A., Hassanipak, A., Mahoney, J. and Duncan, R., 2004. Geochemical characteristics, ⁴⁰Ar-³⁹Ar ages and original tectonic setting of the Band-e-Zeyarat/Dar Anar ophiolite, Makran accretionary prism, SE Iran. Tectonophysics, 393(1–4): 175–196.

Ghorbani, M., 2013. The Economic Geology of Iran: Mineral Deposits and Natural Resources. Springer Netherlands, Dordrecht, pp. 572.

Gonzalez Jimenez, J.M., Proenza, J.A., Gervilla, F., Melgarejo, J.C., Blanco-Moreno, J.A., RuizSánchez, R. and Griffin, W.L., 2011. High-Cr and high-Al chromitites from the Sagua de Tánamo district, Mayarí-Cristal ophiolitic massif (eastern Cuba): Constraints on their origin from mineralogy and geochemistry of chromian spinel and platinumgroup elements. Lithos, 125(1–2): 101–121.

Hassanipak, A.A. and Ghazi, A.M., 2000. Petrology, geochemistry and tectonic setting of the Khoy ophiolite, northwest Iran: implications for Tethyan tectonics. Journal of Asian Earth Sciences, 18(1): 109–121.

Irvine, T.N., 1967. Chromian spinel as a petrogenetic indicator: part 2. Petrologic applications. Canadian Jornal of Earth Sciences, 4(1): 71–103.

Jan, M.Q. and Windley, B.F., 1990. Chromian spinel-silicate chemistry in ultramafic rocks of the Jijal complex, Northwest Pakistan. Journal of Petrology, 31(3): 667–715.

Kamenetsky, V.‌S., Crawford, A.‌J. and Meffre, S., 2001. Factors controlling chemistry of magmatic spinel: An empirical study of associated olivine, Cr-spinel and melt inclusions from primitive rocks. Journal of Petrology, 42(4): 655–671.

Leblanc M. and Nicolas A., 1992. Ophiolitic chromitites. International Geology Review, 34(7): 653–686.

Lee, Y.I., 1999. Geotectonic significance of detrital chromian spinel: A review. Geosciences Journal, 3(1): 23–29.

Malek Ghasemi, F. and Karimzadeh Somarin, A., 2005. Petrology and origin of chromite mineralisation in the Khoy Area, NW Iran. BHM Berg- und Hüttenmännische Monatshefte, 150(10): 358–366.

Malpas, J., Robinson, P.T. and Zhou, M.F., 1997. Chromite and ultramafic rock compositional zoning through a paleotransform fault, Poum, New Caledonia: discussion. Economic Geology, 92: 502–503.

Proenza, J., Gervilla, F., Melgarejo, J.C. and Bodinier, J.L., 1999. Al and Cr rich chromitites from the Mayari-Baracoa ophiolitic belt (eastern Cuba), Consequence of interaction between volatile-rich melts and peridotites in suprasubduction mantle. Economic Geology, 94(4): 547–566.

Sattari, P. and Brenan, J.M., 2002. Experimental Constraints on the Sulfide- and Chromite-Silicate Melt Partitioning Behavior of Rhenium and Platinum-Group Elements. Economic Geology, 97(2): 385–398.

Shafaii Moghadam, H. and Stern, R.J., 2014. Ophiolites of Iran: Keys to understanding the tectonic evolution of SW Asia: (I) Paleozoic ophiolites. Journal of Asian Earth Sciences, 91: 19–38.

Shamsipour Dehkordi, R., Sadeghi, M. and Gholami Fesharaki, Z., 2012. Studies on genesis of chromite and PGE in Naein ophiolite melange. Journal of Economic Geology, 3(2): 111–125. (in Persian with English abstract)

Stocklin, J., 1968. Structural history and tectonics of Iran: A review. American Association of Petroleum Geologist Bulletin, 52(7): 1229–1258.

Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American mineralogist 95(1): 185–187.

Yaghoubpur, A. and Hassannejhad, A.A., 2006. The Spatial Distribution of Some Chromite Deposits in Iran, Using Fry Analysis. Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 17(2): 147–152.

Zhou, M.F. and Bai, W.J., 1992. Chromite deposits in China and their origin. Mineralium Deposita, 27(3): 192–199.

Zhou, M.F., Robinson, P.T. and Bai, W.J., 1994. Formation of podiform chromitites by melt-rock interaction in the upper mantle. Mineralium Deposita, 29(1): 98–101.