بررسی نقش فرایندهای ژئومورفیک در مورفولوژی نبکاهای مناطق نیمه خشک

جغرافیا و مخاطرات محیطی

دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 36، زمستان 1399  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.68982.1021

نویسندگان

ابوالفضل ربانی؛ ندا محسنی ؛ سید رضا حسین زاده

گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در این پژوهش چگونگی عملکرد فرایندهای آبی و بادی در تحول مورفولوژی ساختمان نبکاهای مناطق نیمه خشک نشان داده شده است. 9 نبکا انتخاب و نمونه برداری از عمق 10-0 سانتی متری رسوبات در موقعیت‌های مختلف ساختمان نبکا شامل رأس نبکا، دامنه‌های رو به باد و پشت به باد، حاشیه نبکا و فضای بین نبکا انجام شد. تغییرات معنی دار در توزیع اندازه ذرات بیانگر روش‌های متفاوت عملکرد باد در حمل و تراکم رسوبات است. ذرات ماسه به طور معنی‌داری در قسمت رأس نبکا افزایش یافته که نتیجه‌ی جا به ‌جایی ذرات به وسیله‌ی فرآیند جهش و خزش بادی می‌باشند. افزایش ذرات ریزتر مانند سیلت متوسط و سیلت درشت در دامنه‌های رو به باد و پشت به باد حاکی از غلبه فرآیند حمل رسوبات بادی بصورت جهش و تعلیق در این موقعیت‌ها است. نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که افزایش معنی دار رسوبات رس در حاشیه نبکا می‌تواند نتیجه‌ی عملکرد رواناب‌های باشد که قادر به حمل رسوبات ریزدانه از فضای بین تپه‌ها به سمت موقعیت‌های حاشیه‌ای نبکا هستند. شرایطی که با تجمع ذرات ریزدانه‌ منجر به افزایش ظرفیت نگهداشت رطوبت در موقعیت‌های حاشیه‌ شده که می‌تواند به نوبه خود منجر به گسترش جزایر حاصلخیز در حاشیه نبکا نسبت به سایر موقعیت‌ها گردد.

کلیدواژه‌ها

رواناب؛ فرایندهای بادی؛ فضای بین تپه‌ها؛ نبکا

مراجع