تحلیل و بررسی عوامل مؤثر بر توانمندی روان‌شناختی زعفران کاران روستایی با توجه به راهبردهای مدیریت ریسک محور تولید (مطالعه موردی: دهستان رشتخوار)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 10، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37، خرداد 1400، صفحه 183-207   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.69085.1025

نویسندگان

ابوذر پایدار^{* 1}؛ علی ایزدی²

¹استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

زعفران به‌عنوان گران­بهاترین محصول کشاورزی و دارویی جهان ازجمله گیاهانی است که با توجه به سازگاری در برابر خشکی، نقش قابل توجهی در وضعیت اقتصادی و اجتماعی مناطق خشک و نیمه‌خشک ازجمله دهستان رشتخوار دارد. بر این اساس، با توجه به اینکه، بلاهای طبیعی زندگی انسان­ها به‌ویژه روستانشینان را از نظر اقتصادی، اجتماعی تهدید کرده و گاه زندگی آنان را دچار اختلال کرده است. لذا هدف تحقیق حاضر، تحلیل و بررسی عوامل مؤثر بر توانمندی روان‌شناختی زعفران­کاران روستایی با توجه به راهبردهای مدیریت ریسک محور تولید دردهستان رشتخوار است. این پژوهش به روش توصیفی‌– تحلیلی انجام گردیده است. در این راستا، عوامل مؤثر بر توانمندی روان‌شناختی در 355 خانوار زعفران‌کار ساکن در 13 روستای بالای 100 خانوار این دهستان موردبررسی قرار گرفت. ابزار جمع‌آوری اطلاعات میدانی در این مطالعه، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی ظاهری و محتوایی آن با کسب نظرات متخصصان، کارشناسان و اساتید و پس از چند مرحله اصلاح و بازنگری به دست آمد. پایایی آن، با استفاده از آزمون مقدماتی و از طریق 30 پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت که برابر با 86/0 است. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها نیز از ماتریس ذی­نفعان در مدل تلفیقی asm، نرم‌افزار SPSS و برای تحلیل فضایی از نرم‌افزارهای و Topsis- Fazi استفاده گردید. یافته­های تحقیق حاکی از آن است بین عوامل مؤثر بر توانمندی روان‌شناختی زعفران کاران روستایی و مدیریت ریسک محور تولید رابطه معناداری وجود دارد و همچنین یافته‌های تحقیق نشان می­دهد که در بین عوامل تأثیرگذار بر توانمندی روان‌شناختی، عامل داشتن توانایی و تصمیم­گیری در راهبردهای مدیریت ریسک محور تولید توسط کشاورزان زعفران کار از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ بنابراین، نتایج نشان می­دهد که بهتر است برگزاری کلاس­های آموزشی جهت توانمندی به‌منظور به‌کارگیری بهتر مدیریت ریسک در بین کشاورزان زعفران کار دور از ذهن مسئولین و کارگزاران دولتی نباشد.

کلیدواژه‌ها

زعفران کاران؛ مدیریت ریسک؛ توانمندی روان‌شناختی؛ راهبردهای تولیدی؛ دهستان رشتخوار

مراجع

احمدرضا، قربانی؛ محمد، دوراندیش؛ کهنسال، محندرضا؛ 1393. جایگاه زعفران ارگانیک در سبد مصرفی آتی خانوارها و عوامل مؤثر بر آن، نشریه زراعت و فناوری زعفران، 2(2): 3-14.

اصغری لفمجانی، صادق؛ ایزدی، علی؛ 1395. واکاوی نقش زعفران در اشتغال‌زایی خانوارهای روستایی (موردمطالعه: دهستان رشتخوار)، نشریه پژوهشهای زعفران (دوفصلنامه)، 4(2):228-210.

ابیار، نورمحمد؛ 1381. بررسی عوامل مؤثر برتوسعه کشت سویا در استان گلستان، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، (38):82-67

احمدی، محمد؛ 1378. بررسی عوامل مؤثر بر عضویت کشاورزی در تعاونی تولید روستایی در قالب الگوی انتشار نوآوری­ها، پایان نامه کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

بوزرجمهری، خدیجه؛ شیخ احمدی، فهیمه؛ جوانی، خدیجه؛ 1395. بررسی اثرات اقتصادی-اجتماعی کشت زعفران بر خانوارهای روستاییبا تاکید بر کشاورزی پایدار (نمونه موردمطالعه: دهستان بالاولایت، شهرستان باخرز)، نشریه زراعت و فناوری زعفران،4(1):73-63.

بهرامی، علی؛ آگهی، حسن؛ 1384. مدیریت ریسک در مزارع کشاورزی، فصلنامه پژوهشی بیمه و کشاورزی2(8):113-89

جماعت، علی؛ عسگری، فرید؛ 1389. مدیریت ریسک اعتباری در سیستم بانکی با رویکرد داده کاوی، مجله مطالعات کمی در مدیریت، 1(3):126-115.

حیدری، محسن؛ 1385. چگونه می‌توان خسارت بلایای جوی و اقلیمی را کاهش داد؟ ویژه نامه بلایای طبیعی سال 1385، وزرات راه و ترابری سازمان هواشناسی کشور، اداره کل هواشناسی استان آذربایجان شرقی.

صادقلو، طاهره؛ سجاسی قیداری، حمداله؛ 1393. اولویت بندی عوامل مؤثر بر افزایش تاب‌آوری کشاورزان در برابر مخاطرات طبیعی (با تاکید بر خشکسالی) منطقه موردمطالعه: کشاورزان روستاهای شهرستان ایجرود، فصلنامه جغرافیا و مخاطرت محیطی. 3(10):154-129.

ظاهری، محمد؛ طالبی فرد، رضا؛ خالقی، عقیل؛ 1394. ارزیابی نیمه کمی خطرپذیری خشکسالی با استفاده از مدل «مدیریت ریسک» مطالعه موردی: دهستان دولت آباد شهرستان جیرفت، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 6(21):49-30.

عمانی، محمدرضا؛ نیک اندیش، علیرضا؛ 1389. شناسایی عوامل اقتصادی – اجتماعی مؤثر بر کاربرد راهبردهای تولیدی زراعی مدیریت ریسک توسط گندم کاران شهرستان درفول، مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 3(4):84-73

کوروش روستا؛ فرج الله حسینی، سید جمال؛ چیذری، محمد؛ حسینی، سیدمحمود؛ 1388. بررسی عوامل مؤثر بر توانایی کشاورزان در مدیریت ریسک (مطالعه موردی: گندم کاران خراسان رضوی)، مجله تحقیقات و توسعه کشاورزی ایران، 2(3):141-127.

گراوندی، شهپر؛ علی بیگی، امیرحسین؛ 1390. شناسایی تعیین کننده­های مدیریت ریسک کشاورزی: مطالعه کشاورزان شهرستان کرمانشاه، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 42(2):264-255.

گراوندی، شهپر؛ علی بیگی، امیرحسین؛ 1389، تعیین عوامل مؤثر بر استفاده از راهبردهای مدیریت ریسک تولید به وسیله کشاورزان ذرت کار شهرستان کرمانشاه، پژوهش­های روستایی، 1(2): 135-117.

مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ شمسایی ابراهیم؛ 1389. چاپ اول، ناشر: دانشگاه تهران

یعقوبی، ابوالحسن؛ چیذری، محمد؛ فعلی، سعید؛ پزشکی­راد، غلامرضا؛ 1389. عوامل مؤثر بر مدیریت ریسک در بین کشاورزان گندم کار دیم شهرستان تفرش، مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران،6(1):101-91.

 

Alkire, S., Meinzen-Dick, R., Peterman, A., Quisumbing, A., Seymour, G., 2013. The women’s empowerment in agriculture index. World Development, 52, 71-91.

Astles, K., Holloway, M., Steffe, A., Green, M., Ganassin, C., & Gibbs, P., 2006 An ecological method for qualitative risk assessment and its use in the management of fisheries in New South Wales, Australia. Fisheries Research, 82(1): 290-303.

Dzeco, C., Amilia, C., Cristóvão, A., 2015. Farm field schools and farmer's empowerment in Mozambique: A pilot study. Journal of Extension Systems, 26(2), 142-158

Fiegenbaum, A., Hart, S., & Schendel, D., 1996. Strategic reference point theory. Strategic management Journal, 17(1): 219-235.

Flaten, o, Lien, G, Koesling, M, Vallec, P. S, and Ebbesvik, M., 2005. Comparing risk perceptions and risk managemnt in organic and conventional dairy farming: Empirical from Norway. Livestock  Production Science, 95, 11-25.

Fraisse, C,W, Breuer, N,E, Zierden, D, Bellowc, J, Cabrera, V,E,Garciay Garcia,A, Ingram, K.T. Hatch, U. Hoogenboomd, G.Jones, J.W. and O Brien.J.J., 2006. Ag-climate: a climate forecast information system for agricultural risk management in the southeastern USA. Computers and Electronics in Agriculture, 53. 13-27

Green, J., 2003. Risk management for small farms. Cornell Small Farms Program, 255-607

Hall, M., 2008. The effect of comprehensive performance measurement systems on role clarity, psychological empowerment and managerial performance. Accounting, Organizations and Society, 33(2): 141-163.

Koesling, M., Ebbesvik, M., Lien, G., Flaten, O., Steinar Valle, P., Arntzen, H., 2004. Risk and risk management in organic and conventional cash crop farming in Norway. Food Economics-Acta Agriculturae Scandinavica, Section C, 1(4): 195-206.

Luckstead, J., Devadoss, S., C. Mittelhamme, R., 2014. US and Chinese strategic trade policies and product differentiation in the ASEAN Apple Market. International Economic Journal, 28(4): 613-637.

Luken, J. O., 2020. Abandoning Risky Agriculture and Leveraging Natural Capital: A County-Level Method for Identifying Conservation Opportunity. Natural Areas Journal, 40(1): 45-50.

Malapit, H. J., Kadiyala, S., R. Quisumbing, A., Cunningham, K., Tyagi, P., 2013. Women's empowerment in agriculture, production diversity, and nutrition: Evidence from Nepal. IFPRI Discussion Paper 01313. Available at: https:// papers.ssrn.com /sol3/ papers.cfm?abstract_id=2405710.

McDaniels, t, Longstaff, h, and Dowlatabadi, H., 2006. A alue-based framework for risk management decisions involving multiple scales: Asalmon aquaculture example. Environmental Science and policy, 9,423-438.

Nelson, C. H., & Loehman, E. T., 2005. Further toward a theory of agricultural insurance. American Journal of Agricultural Economics, 69(3):523-531.

Neyhard, J., Tauer, L., & Gloy, B. 2013. Analysis of price risk management strategies in dairy farming using whole-farm simulations. Journal of Agricultural and Applied Economics, 45(02), 313-327

Sasmal, J., 1993. Considerations of risk in the production of high-yielding variety paddy: A generalised stochastic formulation for production function estimation. Indian Journal of Agricultural Economics, 48(4): 694

Song, Y., & Vernooy, R., 2010. Seeds of empowerment: Action research in the context of the feminization of agriculture in southwest China. Gender, Technology and Development, 14(1): 25-44.

Zhang, X., & Bartol,K.M., 2010.  Linking empowering leadership and employee creativity: The influence of psychological empowerment, intrinsic motivation, and creative process engagement. Academy of Management Journal, 53(1): 107-128.