بررسی میزان تاب‌آوری شهری با استفاده مدل Waspasو WP (نمونه موردی: ‌شهر ساری)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 12، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37، خرداد 1400، صفحه 225-241   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.69038.1023

نویسندگان

میثم رئیسیان¹؛ مریم ایلانلو^{* 2}؛ لیلا ابراهیمی¹؛ کیا بزرگمهر¹

¹گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

²گروه جغرافیا، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر بیشتر پژوهش‌های مرتبط با مخاطرات، پارادایم خود را از مدل کاهش تلفات و خسارت به یک مدل جامع‌تر تاب‌آور اجتماع محلی تغییر داده‌اند. بر این اساس دید‌گاه‌ها و نظریه‌های مدیریت سوانح و توسعه پایدار در پی ایجاد جوامع تاب‌آور در برابر مخاطرات طبیعی هستند. تاب‌آوری میزان مقاومت سیستم‌ها، توانایی آن‌ها در تحمل تغییر و اختلال و تداوم روابط موجود بین افراد و متغیرهاست. این تحقیق با در نظر گرفتن چنین تعریفی برای تاب‌آوری به ارزیابی میزان تاب‌آوری هفت محله شهر ساری (چهارراه بخش هشت- سلمان فارسی- پیروزی، طبرستان، هسته مرکزی شهر-شهرداری سمت دروازه بابل، معلم، منطقه آزاد بعثت- نهضت و شهبند و راه‌بند) در برابر مخاطرات طبیعی پرداخته است. مبنای تحلیل فضایی در این پژوهش تقسیمات واحدهای برنامه‌ریزی محلات (مطابق طرح جامع شهر) است. جامعه نمونه برابر با جامعه آماری (18 نفر کارشناسان شهرداری، مسکن و شهرسازی منابع طبیعی و ...) است. هفت شاخص (مقاومت ساختمان، بستر زمین و زیرساخت‌های شهری، فضاهای باز، محیط کالبدی، کاربری‌ها، اقتصادی و اجتماعی) طراحی و داده‌های موردنیاز حاصل شد؛ درنهایت شاخص‌های مختلف جهت مطلوبیت بخشی به برنامه‌ریزی مخاطرات محیطی توسط کارشناسان وزن دهی گردید. درواقع ارزیابی میزان تاب‌آوری شهری و رتبه‌بندی محلات در شهر ساری از آن عبور می‌کنند با استفاده از مدل‌های ارزیابی WP و WASPAS انجام می‌شود. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که از هفت محله شهر ساری، تنها یک محله (‌ چهارراه بخش هشت، سلمان فارسی) در وضعیت بسیار خوب و محله طبرستان در وضعیت خوب به لحاظ میزان تاب‌آوری قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری؛ مخاطرات طبیعی؛ مدل waspas؛ مدل wp؛ شهر ساری

مراجع

بیدار، امید؛ 1395. بررسی ابعاد تاب آوری شهری (مطالعه موردی شهر سنندج). دانشگاه پردیس البرز تهران. استاد راهنما احمد پوراحمد. رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.

پوراحمد، احمد، زیاری‌، کرامت‌الله، صادقی، علیرضا؛ 1397. تحلیل فضایی مؤلفه‌های تاب‌آوری کالبدی بافت‌های فرسوده شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی:‌منطقه 10 شهرداری تهران). فصلنامه علمی – پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا). سال 8. شماره 1. 130-111.

جلالیان، اسحاق؛ 1397. ارزیابی تاب‌آوری ساختاری- طبیعی کاربری اراضی شهری مطالعه موردی: منطقه 4 کلان‌شهر تهران. مجله شهر پایدار. دوره 1. شماره 4. 123-109.

دعاگویان، داوود؛ 1398. تاب‌آوری کلان شهر ساری در مقابل بحران‌ها و آسیب‌های اجتماعی با تاکید بر آمادگی کوپ. نشریه علمی دانش انتظامی مازندران.

ساسان‌پور، فرزانه:‌آهنگری، نوید: حاجی‌نژاد، صادق؛ 1396. ارزیابی تاب‌آوری منطقه 12 کلان‌شهر تهران در برابر مخاطرات طبیعی. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی.‌ سال چهارم. شماره 3. 98-85.

صائمی‌پور، حسین، قربانی، مهدی، ملکیان، آرش، رمضان‌زاده لسبویی؛ 1396. سنجش وارزیابی تاب‌آوری ذینفعان محلی درم واجهه با خشکسالی (منطقه مورد مطالعه:‌روستای نردین، شهرستان میامی، استان سمنان). مجله علمی پژوهش مرتع. سال دوازدهم. شماره اول. 72-62.

عبدی، کمیل، کامیابی، سعید، زند مقدم، محمدرضا؛ 1398. ارزیابی یک‌پارچة آسیب‌پذیری، تاب‌آوری و ریسک‌پذیری فضایی در برابر سیلاب در شهر ساری. مجله پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. دوره 31. شماره 5. 445-431.

محمدی سرین دیزج، مهدی، احدنژاد روشتی، محسن، مرصوصی، نفسیه، عسکری، علی؛ 1396. ارزیابی میزان تاب‌آوری نواحی شهری با تأکید بر دسترسی به عناصر کالبدی حیاتی و مؤثیر در برابر مخاطره زلزله، با استفاده از مدل تصمیم‌گیری چند معیاره Todim(مطالعه موردی: شهر زنجان). فصلنامه علمی – پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی. سال نهم. شماره چهارم. 111-89.

نوروزی، اکرم، سرور، رحیم، مهدوی حاجلیوئی، مسعود؛ 1396. سنجش مؤلفه‌های مؤثر اجتماعی در تاب‌آوری منطقه 12 تهران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. سال سی و دوم. شماره چهارم. 105-86.

 

Coaffee, J. 2020. Protecting vulnerable cities: The UK's resilience response to defending everyday urban infrastructure. International Affairs, 86(4), 939.

Davis, I & Izadkhah, Y., Building resilient urban communities, 2019, Article from OHI, 31, 1, 11-21

Liu, J., Dietz, T., Carpenter, S. R., Alberti, M., Folke, C., Moran, E., ... Taylor, W. W. 2017. Complexity of coupled human and natural systems. Science, 317(5844), 1513–1516.

Rao, F., & Summers, R. J. 2019. Planning for retail resilience: Comparing Edmonton and Portland. Cities, 58, 97–106.

Spaans, M., & Waterhout, B. 2017. Building up resilience in cities worldwide Rotterdam as participant in the 100 resilient cities programme. Cities, 61, 109–116.

Wamsler, C., Brink, E., & Rivera, C. 2013. Planning for climate change in urban areas: From theory to practice. Journal of Cleaner Production,50, 68–81