بررسی و پردازش دیداری تاب‌آوری شهری با تکنیک PROMETHEE- GAIA (موردمطالعه: شهر ایلام)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 7، دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 40، بهمن 1400، صفحه 129-149   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.68186.1009

نویسنده

الیاس مودت^*

استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور دزفول، ایران

چکیده

شهرنشینی به‌عنوان برترین شکل سکونت­گاه انسانی، ارتقای پایداری و تاب­آوری آن، یک اولویت است؛ لذا مطالعات تاب­آوری شهری و نحوه سنجش آن در شهرها اهمیت می‌یابد. این در حالی است که با وجود پیشرفت­های مهم در سال­های اخیر در این زمینه، روش­های موجود برای اندازه­گیری تاب­آوری شهری، تنها به تحلیل آن برای اختلالات خاص، یا از منظر تاب­آوری مهندسی بوده است. بر اساس ضرورت موضوع این پژوهش با استفاده از مدل‌سازی PROMETHEE ابتدا اقدام به شناخت مبانی مدیریت بحران ناشی از زلزله نموده و در مرحله بعد به تحلیل آماری شهر ایلام پرداخته است. لازم به ذکر است پژوهش حاضر دارای رویکرد توسعه­ای – کاربردی و روش تحقیق ترکیبی از روش­های (توصیفی، تحلیلی، کتابخانه‌ای و میدانی) است. همچنین جهت تحلیل و ترسیم از نرم­افزارهای GRAFER، EQS، EXCEL و ArcGIS، VPLS و AMOS-SPSS دیگر برنامه‌های موردنیاز استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داده است بر اساس طرح­ریزی GAIA تنها نواحی 12، 3، 8، 5 و 6 بیشترین تاب­آوری شهری را نسبت به دیگر نواحی دارا هستند و از نظر شاخص­سازی سه معیار تأسیسات و تجهیزات، فضای سبز و حمل‌ونقل در شهر ایلام باعث به وجود آمدن چنین فضایی گردیده است. همچنین بر اساس الگوی شبکه­ای تاب­آوری میزان فی مثبت ناحیه 12 شهر ایلام برابر 81/0درصد و میزان فی منفی آن برابر 19/0 است. درنهایت بر اساس رتبه­بندی کمی مدل PROMETHEE ناحیه 12 شهر ایلام با میزان 6231/0 درصد تاب­آورترین و ناحیه 9 شهر ایلام با میزان 4306/0- درصد آسیب­پذیرترین ناحیه شهری است.

کلیدواژه‌ها

مدل‌سازی؛ PROMETHEE؛ GAIA؛ تاب‌آوری شهری؛ ایلام

مراجع

احدنژاد، محسن؛1390. ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی در برابر زلزله نمونه موردی شهر زنجان. مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای. سال دوم. شماره 7.

آستانه، علیرضا؛ بازگیر، سعید؛ شیخ­زاده، محسن؛ 1396. تحلیل فضایی آسیب‌پذیری اجتماعی در برابر زلزله مطالعه موردی منطقه6 شهر تهران. مجله پژوهش‌های جغرافیایی انسانی. دوره 49.

اصغری‌زاده، عزت اله، بی‌طرف، احمد و اجلی، مهدی؛ 1390. ارائه یک مدل ترکیبی با استفاده از PROMETHEE فازی و برنامه‌ریزی خطی چندهدفه برای برون‌سپاری خدمات گارانتی. مجله چشم‌انداز مدیریت صنعتی. شماره 2.

اصغری‌زاده، عزت اله؛ 1392. رتبه‌بندی شرکت‌ها بر اساس معیار‌های مدل سرآمدی – روش PROMETHEE. مجله پژوهش­های مدیریت در ایران. سال یازدهم. شماره 3. صفحه 84-59.

پاشاپور، حجت اله؛ پوراکرمی، محمد؛ 1396.  سنجش ابعاد کالبدی تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی زلزله مطالعه موردی منطقه 12 شهر تهران. مجله مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی. شماره 12.

دلاکه، حسن؛ ثمره محسن بیگی، حسین؛ شاهیوندی، احمد؛ 1396. سنجش میزان تاب‌آوری اجتماعی در مناطق شهری اصفهان. مجله جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی. شماره 4.

شاهی، سولماز؛ کورکی، فرهاد؛ پورابراهیم، شراره؛ 1394. بررسی روش فراتبه­ای پرومته و الکتره در تصمیم‌گیری صنعت نفت و پتروشیمی. فصلنامه انسان و محیط‌زیست. شماره 33.

قدیری، محمود؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ شایان، سیاوش و پرهیزکار، اکبر؛ 1390. تبیین تمرکز اجتماعی – فضایی آسیب­پذیری شهر تهران در برابر زلزله. مجله برنامه­ریزی و آمایش فضا. شماره 3.

قرایی، فریبا، مثنوی، محمدرضا؛ حاجی بنده، مونا؛ 1396. بسط شاخص­های کلیدی سنجش تاب‌آوری مکانی-فضایی شهری؛ مرور فشرده ادبیات نظری. مجله باغ منظر. شماره 57.

مرکز آمار ایران واحد اطلاع‌رسانی آماری؛ 1396. گزارش سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان ایلام.

مرکز آمار ایران؛ 1335-1395. سالنامه آماری استان ایلام، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان ایلام. معاونت آمار و اطلاعات.

مودت، الیاس؛ ملکی، سعید؛ 1393. طیف­بندی و سنجش فضایی آسیب فیزیکی اجتماعی شهرها در برابر زلزله با به‌کارگیری تکنیک VIKOR و GIS. مجله جغرافیا و آمایش شهری – منطقه‌ای. شماره 11.

مودت؛ الیاس؛ 1396. مدل‌سازی ساختار شهری با رویکرد تاب­آوری از منظر بحران زلزله مطالعه موردی شهر ایلام. رساله دکتری. استاد راهنما سعید ملکی. گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه شهید چمران اهواز.

 

Brans, J.P. and Mareschal, B., 2005. PROMETHEE methods, in Figueira, J., Greco, S. and Ehrgott, M. (Eds), Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys, Springer, New York, NY, pp. 163-198, Ch. 5.

Brans, J.P.; Vincke, P.h. and Mareschal, B., 1986. How to select and how to rank projects: The PROMETHEE method, Journal of Operational Research, 24, 228–238.

ECHO., 1999. The Geography of Disasters, Geography in Humanitarian Assistance, European Community Humanitarian Office.

Hagenlocher, M.; Holbling, D.; Kienberger, S.; Vanhuysse, S. and Zeil, P., 2015. Spatial assessment of social vulnerability in the context of landmines and explosive remnants of war in Battambang province, Cambodia, International Journal of Disaster Risk Reduction, Vol. 15 No. 1.

Katherine, L.; Modupe, A. and Dolly, C., 2015. hat Happens Before? A Field Experiment Exploring How Pay and Representation Differentially Shape Bias on the Pathway Into Organizations,  Journal of Applied Psychology, Vol 100, No 6.

Kowalik, M. and Guaralda, M., 2011. Mapping resilience: A framework for changing cities. In Proceedings of 4th International Urban design Conference (pp. 102-113). AST Management Pty Ltd.

Olshansky, R. B.; Johnson, L. A.; Horne, J.and Nee, B., 2008. Longer view: Planning for the rebuilding of New Orleans. Journal of the American Planning Association, 74(3), 273-287.

Ozel, B., and Mecca, S., 2014. Rethinking the Role of Public Spaces for Urban Resilience: Case-Study of Eco-Village in Cenaia. In Past Present and Future of Public Space-International Conference on Art, Architecture and Urban Design Bologna (Italy).

Platts-Fowler, D. and Robinson, D., 2013. Neighbourhood resilience in sheffield: getting by in hard times. Report for Sheffield City Council, Centre for Regional Economic and Social Research.

Prasad, N.; Ranghieri, F.; Shah, F.; Trohanis, Z.; Kessler, E.; and Sinha, R., 2009. Climate resilient cities: A primer on reducing vulnerabilities to disasters. Washington, DC: World Bank.

Smith, K., 2006. Environmental hazards, Assessing risk and reducing disaster, 3rd Ed.

Suarez, M.; Gomez-Baggethun, M.; Benayas, J. and Tilbury, D., 2016. Towards an Urban Resilience Index: A Case Study in 50 Spanish Cities. Sustainability , 8(8): 774, 1-19.

The World Bank., 2012. Building urban resilience: principles, tools and practice.

Weichselgartner, J., 2001. Disaster mitigation: the concept of vulnerability revisited, Disaster Prevention and Management, Vol 10, No 2.