تأثیر مناسبات هیدروپلیتیک بر فرایند ملت‌‎سازی: نمونه پژوهی ابرسازه سد راغون در تاجیکستان

آب و توسعه پایدار

مقاله 3، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 18، اسفند 1399، صفحه 11-20   

نوع مقاله: پژوهشی کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v7i4.86939

نویسندگان

احمد رشیدی نژاد^* ؛ مراد کاویانی راد؛ افشین متقی دستنائی

خوارزمی

چکیده

پیگیری و ساخت ابرسازه‏ها توسط حاکمان، جایگاه ویژه‎ای در فرایند ملت‌سازی بسیاری از کشورها داشته است. در کشورهای پساشوروی، حاکمان برای نمایاندن مشروعیت خود، طی دو دهه گذشته از راه ایجاد زیرساخت‌های کلان آب‏پایه، در پی مدیریت سیاسی فضا و حفظ نفوذ و کنترل اجتماعی بوده‌اند. سد راغون در تاجیکستان ابرسازه‏ای روی رودخانه وخش است، در صورت انجام با بلندای 335 متر، افزون بر اینکه بلندترین سد جهان است، زمینه خودکفایی انرژی این کشور را فراهم می‎کند. شناسه‏های یاد شده با ارائه تصوری ژئوپلیتیک از پیشرفت و سرافرازی ملی، ‌توانسته در پیدایش و تواناسازی گفتمان ملی‌گرایانه در این کشور نقش بیافریند. مقاله حاضر بر این فرضیه استوار است که معنای نمادین سد راغون در فرایند ملت‎سازی کدی ژئوپلیتیک برای توضیح پافشاری دولت تاجیکستان طی دو دهه گذشته برای به فرجام‏رسانی این طرح پرهزینه و تنش‌زا با کشورهای همسایه است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش به روش کتابخانه‎‌ای گرداوری و روش‏شناسی حاکم بر متن ماهیتی توصیفی-تحلیلی دارد. نتیجه پژوهش نشان داد ایده ساخت سد راغون، نخبگان سیاسی تاجیک را قادر می‏سازد با انحراف توجه مردم از چالش‏های درونی، آینده بهتری را برای آنها نوید داده و با برانگیختن حس غرور ملی و افزودن بر مشروعیت خود، بقای کشور و حکومت را تضمین نمایند. همچنین مخالفت ازبکستان با ساخت سد راغون می‌تواند به‏ عنوان نوعی هماوردی هیدروپلیتیک در راستای تقویت همبستگی ملی در برابر دشمن ازبک مورد بهره‏برداری قرار گیرد. زیرا کسانی که ساخت آن را به چالش می‌کشند، دشمن ملت هستند.

کلیدواژه‌ها

هیدروپلیتیک؛ ملت‌سازی؛ نماد؛ تاجیکستان و سد راغون

مراجع

امیراحمدیان، ب. و ناصری، م. 1392. بحران آب در آسیای مرکزی: با تأکید بر مناقشه کشورهای منطقه بر سر مسئله آب. فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، 6(12): 1-20.
حافظ‌نیا، م. 1381. جغرافیای سیاسی ایران. انتشارات سمت.
درخور، م. و فرجی‌راد، ع. و میرهاشمی، ع. 1392. بحران آب و نتایج زیست‏محیطی آن در آسیای مرکزی. فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، (6)12: 41-54.
رضایی اسکندری، د. 1389. چشم انداز جهانی بحران آب: مطالعه موردی بحران آب در آسیای مرکزی؛ دلایل و ‏راهکارها. فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 17(69): 51-74.
صالح‌آبادی، ر. 1393. بررسی چالش‌های هیدروپلیتیک منابع آب در منطقه ژئوپلیتیک آسیای مرکزی. فصلنامه سیاست خارجی، 28(2): 347-381
طاهری‌عطار، غ. 1392. طراحی و تبیین الگوی ملّت‌سازی پایدار. فصلنامه‌ی پژوهش‌های راهبردی سیاست، 2(7): 34-67.
کولایی، ا. و سلطانی، م. 1392. ‏مسئله آب و روابط کشورهای آسیای مرکزی. فصلنامه سیاست جهانی، 2(3): 7-34.
کاویانی‌راد، م. 1397. جزوه درسی هیدروپلیتیک، منتشر نشده، دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی.
کاویانی‌راد، م. 1398. هیدروپلیتیک: سویه‏ها و رویکردها، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی. چاپ اول. تهران.
کوزه‌گر کالجی، و. 1397 الف. بهبود مناسبات ازبکستان و تاجیکستان؛ آیا خواب دوشنبه و تاشکند تعبیر خواهد شد؟ موسسه مطالعات ایران. www.iras.ir/fa/www.iras.irfa/doc/note/3136
کوزه‌گر کالجی، و. 1397 ب. منافع و ملاحظات کشورهای خارج از طرح انتقال برق کاسا ١٠٠٠. موسسه مطالعات ایراس. www.iras.ir/fa/doc/article/3671
2018. افتتاح بلندترین سد جهان در تاجیکستان؛ دوشنبه صادرکننده برق می‌شود. خبرگزاری یورونیوز.
https://per.euronews.com/2018/11/16/highest-dam-in-the-world-inaugurated-in-tajikistan-country-to-export-electricity
Bologov P. 2016.The Rogun Dam: A Source of Division in Central Asia. https://carnegie.ru/commentary/66334.
Blakkisrud H. and Shahnoza N. 2010. History writing and nation building in postindependenceTajikistan. Nationalities Papers, 38(2): 173–89.
Bergne P. 2007. The birth of Tajikistan: National identity and the origins of the Republic. London: I.B. Tauris.
Fradchuk A. 2010. “Tajikistan's Energy Dilemma.” Institute for War and Peace Reporting, February 15. Accessed March 12, 2012. http://iwpr.net/report-news/tajikistans-energy-dilemma.
GARCÉS Fernando. 2014. The World Bank considers feasible the building of the Tajik Rogun dam. Policy Department, Directorate-General for External Policies. European Parliament.
Heathershaw J. and Edmund H.2013. The transformation of Tajikistan: The sources of statehood. ThirdWorlds. London: Routledge.
Jafarova A. 2014. Uzbekistan criticizes WB report on Rogun HPP. www.azernews.az/analysis/69365.html.
Kleingeld E. 2016. The Rogun Dam in Tajik-Uzbek Official Discourse.Thesis submitted to the Faculty of Humanities Master Russian and Eurasian Studies. Leiden University.
Kai W K. 2008. Hydro-hegemony in the Amu Darya Basin. Water Policy, vol. 10, no 52, Londres, 2008.
Marat E. 2010. Will Tajikistan Successfully Construct Rogun? . Eurasia Daily Monitor, 7(17): (https://jamestown.org/analyst/erica-marat).
Menga F. 2015. Building a nation through a dam: the case of Rogun in Tajikistan. Nationalities Papers,43(3): 479-494.
Parshin K. 2008. Tajikistan: Citizens Ponder Bleak Future Amid Harsh Winter, Eurasianet, January 23, 2008, Accessed April 16, 2016, http://www.eurasianet.org/node/61697.
Parshin K. 2012. Tajikistan: Dushanbe Building Boom Blocks Out Economic Concerns. Eurasianet.org, May 1. Accessed October 12, 2012. http://www.eurasianet.org/node/65340.
Roy A. and Aradhana S. 2002. Dam/age: A film with Arundhati Roy. Brooklym, NY: First Run/Icarus Films.
Schmidt R. 2007. Feasibility study for completion of the Rogun scheme, Tajikistan. Hydropower & Dams.
Shakdam C. 2018. Nation-Building and the politics of state-building: the French example and its limitations. Al-Bayan Center for Planning and Studies.
Skoba L. 2013. Transboundary water management The Rogun Dam in Tajikistan.Library of the European Parliament.
Yerofeyeva N. 2002. Rogunskaya GES v Tadzhikistane budet dostroyena. No dlya etogo nuzhny inostrannyye investitsii. Rossiyskaya Gazeta, October.
ROGUN Hydroelectric Power Plant (HPP). 2016. www.diplomaticsquare.com/rogun-hydroelectric-power-plant-hpp.