بازاریابی اجتماعی در حوزه صنعت آب و فاضلاب با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد

آب و توسعه پایدار

مقاله 5، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 18، اسفند 1399، صفحه 31-44   

نوع مقاله: پژوهشی بنیادی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v7i4.87777

نویسندگان

عبدالحکیم کلامی¹؛ هرمز مهرانی^{* 2}؛ پرویز سعیدی³؛ ابراهیم عباسی⁴

¹دانشجوی دکتری گروه مدیریت و حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آبادکتول، ایران

²استادیار گروه مدیریت، موسسه آموزش عالی غزالی، قزوین، ایران

³دانشیار گروه مدیریت و حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آبادکتول، ایران

⁴دانشیار گروه مدیریت، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، ایران

چکیده

کارکرد سیستماتیک بازاریابی همراه با تکنیک‌ها و مفاهیم دیگر به‌منظور دستیابی به اهداف رفتاری خاص در راستای کسب نتایج اجتماعی، بازاریابی اجتماعی می‌باشد. هدف پژوهش حاضر، طراحی مدل بازاریابی اجتماعی در حوزه صنعت آب و فاضلاب کشور است. روش پژوهش کیفی و با راهبرد نظری داده بنیاد انجام شد. به این منظور با 16 نفر از خبرگان و متخصصان به‏صورت هدفمند و با روش گلوله برفی مصاحبه‌های عمیق نیمه ساختاریافته انجام شد.داده‌ها به‏صورت منظم با استفاده از رویکرد استراوسی که با استفاده از گام‌های تحلیل داده‌ها مشتمل بر کدگذاری باز، محوری و انتخابی و تدوین یک الگوی منطقی با یک توصیف بصری از نظریه تولید شده تأکید دارد.پس از تمامی مراحل کدگذاری، مدل نهایی به‏دست آمد. یافته‌ها نشان داد، مقوله‌های اصلی راهبردی مدل شامل آموزش، گسترش ارتباطات و یادآوری‌کننده‌ها می‌باشد.مولفه‌های مقوله‌ها به‏ترتیب شامل موارد ذیل هستند: بالابردن سطح آگاهی و آموزش همگانی، آموزش زنان خانه‌دار، آموزش‌های غیرحضوری، تدوین مطالب آموزشی و برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های توجیهی و آموزش در مدارس برای مقوله آموزش. برگزاری نمایشگاه‌ها، میزگردهای مطبوعاتی، نصب پوستر و عکس و پخش فیلم، چاپ شعارهای صرفه‌جویی و تبلیغات از رسانه‌ها برای مقوله گسترش ارتباطات و نصب تراکت‌ها و اعزام افراد یادآوری‌کننده جهت صرفه‌جویی به منازل برای مقوله یادآوری‌کننده‌ها بود و در نهایت، حفاظت و ذخیره منابع آب، کاهش هزینه‌های دولت و خانوارها، برقراری عدالت در توزیع آب، جلوگیری از جیره‌بندی آب، جلوگیری از خروج ارز از کشور و ایجاد بستر رشد و توسعه اقتصادی کشور به عنوان پیامدهای مدل نهایی پژوهش شناسایی شدند.

کلیدواژه‌ها

بازاریابی اجتماعی؛ تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده؛ نظریه داده بنیاد؛ پژوهش کیفی

مراجع

احمدی، س. و زارعی، ق. 1396. بررسی تأثیر دینداری بر گرایش صرفه‌جویی در مصرف آب. فصلنامه توسعه اجتماعی، 11(3): 195-210.
اخروی، ا. و رعیت، م. 1398. شناسایی هوامل موثر بر جلب مشارکت مردم در مصرف بهینه آب با رویکرد بازاریابی اجتماعی و انتخاب بهترین سناریو». مدیریت سرمایه اجتماعی، 6(3): 395-419.
اسراری، ا. و خراباتی، س. 1393. بررسی عوامل مؤثر بر کاهش مصرف آب خانگی در شهر سمنان. دومین همایش ملی بیابان با رویکرد مدیریت مناطق خشک و کویری. دانشکده کویرشناسی دانشگاه سمنان، مرکز بین‌المللی بیابان دانشگاه تهران، سمنان.
انصاری، ح. 1396. فضای موهوم مدیریت آب. نشریه آب و توسعه پایدار، 4(2): 177.
باقری، ع. 1394. نیم‌نگاهی به بستر شکل‌گیری رخدادهای آبی. نشریه آب و توسعه پایدار، 1(3): الف-ب.
بشیریان، س.، حاجی‌زاده، ا.، حیدرنیا، ع. واله‌وردی‌پور، ح. 1391. کاربرد تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده در پیش‌بینی فاکتورهای مؤثر بر سوء مصرف مواد در نوجوانان. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، 2(3): 162-156.
تابش، م.، علی‌بریانی، ا.، متولیان، س.س.، روزبهانی، ع. و بیگی، س.1396. رتبه‌بندی راهبردهای مدیریت مصرف آب در شبکه‌های توزیع آب شهری با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند شاخصه تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP). نشریه مهندسی عمران امیرکبیر، 49(1): 47–55.
تیموری‌آغچه، م. 1392. تحلیل تأثیر آمیخته بازاریابی اجتماعی بر قصد جایگزینی وسایط نقلیه عمومی شهری به جای خودروهای تک‌سرنشین در راستای کاهش آلودگی هوا با استفاده از مدل TPB مورد مطالعه: کارکنان دانشگاه‌های دولتی شهر اصفهان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور–دانشگاه پیام نور استان تهران.
حاتمی‌نژاد، ح.؛ پوراحمد، ا.، قالیباف، م.، رهنمایی، م. و حسینی، س.ع. 1393 .توسعه ابعاد شهرنشینی با رویکرد مکتب بازاریابی اجتماعی. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 8(2): 79-96.
حسن‌زاده، ر.، حسینی، س.ح. و مرادی، ذ. 1384. بررسی رابطه بین خودپنداری کلی دانش‏آموزان و عملکرد تحصیلی آنها. فصلنامه دانش و پژوهش در روان‌شناسی، 7(24): 1-18.
خزاعی، م. 1388. واکاوی اندیشه اصلاح الگوی مصرف. روزنامه رسالت، (6795): 19.
دانایی‌فرد، ح و امامی، س.م. 1386. استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد. فصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، 1(2): 69-97.
زمانی، غ.، منتی‌زاده، م. و غلامرضایی، س. 1394. واکاوی هنجارهای اخلاقی زیست‏محیطی کشاورزان: مورد مطالعه کشاورزان شهرستان شیرا. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 11(2): 49-65.
ساغروانی؛ س.، مرتضوی، س.، لگزیان، م. و رحیم‌نیا، ف. 1393. تحمیل نظریه به داده‌ها و یا ظهور نظریه از داده‌ها: نظریه‌پردازی در علوم انسانی و اجتماعی، با روش‌شناسیِ نظریه داده بنیاد. پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، 4(1):151-170.
سرلک، م.، گلپایگانی، زا. و یمانی، م. 1393. بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش دولت الکترونیک از سوی مراجعه‌کنندگان به دادگستری استان تهران بر اساس مدل DTPB (مطالعه موردی: نظام مدیریت پرونده قضایی مجتمع قضایی شهید بهشتی). مجله فرآیند مدیریت توسعه، 27(1): 27-54.
شیخ، م.، کرامت‌زاده، ع. و شیرانی بیدآبادی، ف. ۱۳۹۳. عوامل موثر بر الگوی مصرف آب شهری. کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار، راهکارها و چالش‌ها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست و گردشگری. دبیرخانه دائمی کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار، راهکارها و چالش‌ها. تبریز، ایران.
طالع‌زاده، ج.، نظری، س .و پناهی کردلاغری، خ. 1393. تأثیر عوامل فرهنگی و نرخ‌گذاری پلکانی بر الگوی مصرف آب در شهر سی‌سخت. دومین همایش ملی بحران آب (تغییر اقلیم، آب و محیط‌زیست). دانشگاه شهرکرد، شهرکرد.
عزیزی، ش .و احمدی، ا. 1393. ارزیابی تمایل رفتاری اهدای خون بانوان با دو الگوی کنش معقول و رفتار برنامه‌ریزی شده و مقایسه آنها. فصلنامه پژوهشی خون، 11(3): 633-642.
فدایی، ق 1395. بررسی تأثیر آمیخته بازاریابی اجتماعی در کاهش مصرف آب در بخش خانگی با استفاده از مدل تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده ‌(مورد مطالعه: شهر شهرکرد) ، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
کاتلر، فیلیپ و همکاران 1392. بازاریابی اجتماعی برای حفاظت از محیط‌زیست». مترجمان: دکتر کامبیز حیدرزاده و حسینعلی سلطانی. انتشارات سیته. نوبت اول. تهران، ایران.
کفاش‌پور، آ. 1391 . کاربرد فلسفه بازاریابی اجتماعی در تمایل به اهدای داوطلبانه خون با استفاده از تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده. فصلنامه خون، دوره 9(1): 44-53.
محمدپور، ا . 1390 . ضد روش، جلد اول، انتشارات جامعه‌شناسی.تهران.
مرادی، ر.، خزایی، ث.، کریمی، ر. و ولایتی، ا. 1394. تأثیر چندرسانه‌ای آموزشی مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی گانیه بر یادگیری و یادداری دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی. مجله فناوری آموزش و یادگیری، 5(4): 47-66.
ملک‌محمدی، م و مظفری، م.م. 1397. کاربرد بازاریابی اجتماعی در مدیریت بهینه مصرف آب. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 10(4): 197-218.
Almeida A.J., Ribeiro A.P., Martins R.D., Ferreira M.R. and Proenca J. F. 2019. How to encourage the consumption of top water: A case study on Aguas do Porto case studies on social marketing. Springer, 123-132.
Charmaz C. 1990. Discovering Chronic Illness: Using Grounded Theory. Social Science and Medicine, 30(11): 1161-1172.
Creswell J. 2005. Educational research: Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. 2nd ed. Oxford: Oxford University Press. UK.
Creswell J.W. 2007.Qualitative inquiry and research design, choosingamong five approaches.2nd Edition. California: Sage Publication. USA.
Creswell J.W. 2012. Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. 4th Edition. Boston: Pearson Publication. USA.
Dann S. 2010. Redefining social marketing with contemporary commercial marketing definitions. Journal of Business Research, 63(2): 147-153.
Fishbein M. and Ajzen.I. 1975. Belief, attitude, intention and behavior: An introduction to theory and research Addison-wesley. Publishing company. USA.
Ghebregiorgis F. and Mehreteab H.T. 2019. The influence of social, Marketing and Personal Factors on Bottled Water Drinking Beheaviour in Eritrea. Sumerianz Journal of Business Management and Marketing, 2(1): 1-5.
Glaser Barney G. 1992. Emergence vs. Forcing: Basics of Grounded Theory Analysis. Sociology Press.
Johnson B. and Christensen L. 2008. Educational research: Quantitative, qualitative and mixed approaches. 3rd Edition.: Sage Publication. Los Angeles. USA.
Kantler S. Gulick M. Hoffman B. Bittmann M. and fisher A. 2018. Reducing Hot Water Consumption: Testing the Effectiveness of Citizen Science and Community Based Social Marketing in University Residence Halls.
Lee J. 2001. A grounded Theory: Integration and Internalization in ERP adoption and use, Unpublished Doctoral Dissertation, University of Nebraska, In Proquest UMI Database.
Lowe B., Lynch D. and Lowe J. 2015.Reducing household water consumption: a social marketing approach. Journal of marketing management, 31(3-4): 378-408.
Sharma P. Kaur L. Mittal R. Kaur S. and Kaur S. 2018. Social marketingapproach to bring change in water use behavior of rual people of Panjab, India.Journal of water and Climate Change.In press. Journal of Water and Climate Change, 10(4): 968–976.
Strauss A.L. and Corbin J. 1990. Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. SagePublications. USA.
Strauss A.L. and Corbin J. 1998. Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. 2nd Ed. Sage. Sanjose State University. USA.