تأثیر معادن شن و ماسه شهریار بر ریز گردهای استان تهران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 6، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37، خرداد 1400، صفحه 99-117   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.66965.0

نویسندگان

منیژه قهرودی تالی^{* 1}؛ خدیجه علی نوری²؛ مریم اجاقلو³

¹استاد گروه ژئومورفولوژی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²پژوهشگر پسادکتری ژئومورفولوژی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

³کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

ریز گردها بر وجوه مختلف زندگی و سلامت انسان‌ها اثر می‌گذارند؛ ازاین­رو ترکیب این ذرات و اثرات زیست‌محیطی آن به یک نگرانی بزرگ تبدیل‌شده است. شهرستان شهریار دارای قریب به ۱۲ واحد معدن ازجمله سیلیس، نمک، شن و ماسه و خاک است که این معادن، شهرستان را به یک منبع تولید گردوغبار در استان تهران تبدیل کرده است. گردوغباری که به استان نفوذ می‌کند، از جهت‌های شمال غربی در جهت باد شهریار است. پژوهش حاضر میزان تأثیر معادن شهریار را بر تشدید گردوغبار استان تهران، موردبررسی قرار داده است. جهت ترسیم جهت و سرعت باد منطقه، داده‌های روزانه باد این ایستگاه در بازه‌ زمانی 2007 تا 2015 تهیه گردید. سرعت و جهت باد منطقۀ موردمطالعه با استفاده از نرم‌افزار WRPLOT ترسیم شد. برای استخراج میزان گردوغبار، تصاویر سطح یک سنجنده‌ مودیس ماهوارۀ ترا و آکوا از سایت ناسا تهیه گردید، سپس میزان گردوغبار با استفاده از شاخص‌های NDDI،DBAAEL،AOD همچنین تراکم پوشش گیاهی و رطوبت به ترتیب از شاخص­های NDVI و NDMI استخراج شد. نتایج نشان داد که در فصل تابستان، بهار و پاییز تأثیر معادن شن و ماسه در تشدید ریز گردها فراوان است؛ به‌طوری‌که علاوه برشدت گردوغبار، عمق ذرات گردوغبار در فصول بهار، تابستان و پاییز در استان تهران افزایش می‌یابد که می‌تواند ناشی از حاکمیت شرایط خشک و وجود معادن شن و ماسه در شهرستان باشد؛ بنابراین باد شهریار در انتقال گردوغبار در غرب و جنوب استان سهم قابل‌ملاحظه­ای دارد؛ زیرا معادن شن و ماسه در مسیر باد شهر استقراریافته‌اند؛ بنابراین می‌توان گفت این معادن یکی از عوامل تشدید گردوغبار در استان تهران به‌ویژه جنوب و غرب آن است.

کلیدواژه‌ها

معادن شن و ماسه؛ گردوغبار؛ NDDI؛ AOD؛ DBAAEL

مراجع

برهام وش شمس، شیما؛ محمد زاده، علی؛ 1392. بررسی ویژگی‌های اپتیکی و اندازه ذرات گردوغبار و وابستگی‌های آن‌ها به کمک داده‌های AERONET. مجله زمین‌شناسی کاربردی پیشرفته. دوره 3، 4، 63-54. دانشگاه شهید چمران.

پهلوان، احمد؛ پهلوان، راضیه؛ اسماعیلی، علی؛ 1393.  برآورد غلظت آلاینده‌های PM10 و pm2.5 در کلان‌شهر استان تهران با استفاده از داده‌های سنجنده مودیس ماهوارۀ ترا و آکوا. مجله علمی ترویجی نیوار. شماره 85-84. سازمان هواشناسی کشور.

جهانبخش، سعید؛ ولی زاده کامران، خلیل؛ خسروی، محمد؛ زینالی، بتول؛ اصغری سراسکانرود، صیاد؛ 1393.  شناسایی و آشکارسازی طوفان فراگیر ژوئیه 2008 ایران با استفاده از تصاویر مودیس. فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی. سال چهاردهم. شماره ۴۶، 50-31. دانشگاه آزاد واحد اهر.

رنگزن، کاظم؛ زراسوندی، علی؛ عبد الخانی، علی؛ مجردی، برات؛ 1393.  مدل‌سازی آلودگی هوا با استفاده از تصاویر سنجنده مودیس: مطالعه موردی توده‌های گردوغبار استان خوزستان. مجله زمین‌شناسی کاربردی پیشرفته. شماره 14، 45-38.

صابرنیا، زهرا؛ حسین زاده، محمدمهدی؛ براتی، غلامرضا؛1391. اثرات تغییرات پوشش گیاهی و کاربری اراضی بر فرسایش بادی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. ژئومورفولوژی. دانشگاه شهید بهشتی.

صبر، ابوطالب؛ معین‌الدینی، مظاهر؛ کمالی، محمدصادق؛ 1393.  انتشار گردوغبار از معادن شن و ماسه اطراف استان تهران. کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار، راهکارها و چالش‌ها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست و گردشگری، دبیرخانه دائمی کنفرانس بین‌المللی توسعۀ پایدار، راهکارها و چالش‌ها. تبریز.

علیجانی، بهلول؛ 1382. آب‌وهوای ایران. تهران. موسسه انتشارات دانشگاه پیام نور.

قربانی سالخورده، رضوان؛ مباشری، محمدرضا؛ رحیم زادگان، مجید؛  1389.  توانایی داده‌های سنجندۀ مودیس در تحلیل‌های کیفی و کمی کیفیت هوا در مناطق شهری. نشریه پژوهش‌های اقلیم‌شناسی. شمارۀ سوم و چهارم،72-59.

قهرودی تالی، منیژه؛ ۱۳۸۹. تغییرات الگوی فضایی طوفان‌های گردوغبار در ایران. دومین همایش ملی فرسایش بادی. انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران، یزد.

محمد پور پنجاه، محمدرضا؛ معماریان، محمدحسین؛ میر رکنی، سید مجید؛ 1393.  تحلیل طوفان‌های گردوغبار استان یزد بر مبنای مدل‌سازی‌های عددی. جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره 12، صص 83-67. دانشگاه فردوسی مشهد.

محمدی، فهیمه؛ کمالی، سمیه؛ اسکندری، مریم؛ 1394.  ردیابی منابع گردوغبار در سطوح مختلف جو تهران با استفاده از مدل HYSPLIT. جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره 16، صص 54-39. دانشگاه فردوسی مشهد.

ملکوتی، حسین؛ بابا حسینی، سمیرا؛  1393. مطالعه عددی شکل‌گیری و تکامل یک توفان گردوغبار سنگین در منطقه خاورمیانه. جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره 12، 65-53. دانشگاه فردوسی مشهد.

مهرابی، شهباز؛ جعفری، رضا؛ سلطانی کوبانی، سعید؛ 1394. بررسی کارایی NDDI در پهنه‌بندی طوفان گردوغبار (مطالعه موردی، استان خوزستان). فصلنامه مهندسی اکوسیستم بیابان. سال چهاردهم، شمارۀ 8، 10-1. دانشگاه کاشان.

میری، پروین؛ راشکی، علیرضا؛ سپهر، عادل؛ 1396.  بررسی تغییرات مکانی و زمانی شاخص‌های گردوغبار در شرق خراسان بر پایه داده‌های ماهواره‌ای.جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره 23، 20-1.

نبوی، سید سعید؛ مرادی، حمیدرضا؛ شریفی کیا، محمد؛ 1395.  نقش بیابان‌های استان خوزستان و جنوب شرق عراق در توفان‌های ریز گرد این استان در سال‌های 2003 تا 2014. دومین کنگره سراسری در مسیر توسعه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گروه آموزش و پژوهش شرکت مهندسی باروگستر پارس. گرگان.

نجفی، محمد سعید؛ خوش‌اخلاق، فرامرز؛ زمانزاده، سید محمد؛ شیرازی، محمدحسن؛ صمدی، مهدی؛ 1392.  بررسی ترکیبات بار گردوغبار در غرب و جنوب غرب ایران. جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره 6، 36-17.

نرماشیری، فاطمه؛ محمدخان، شیرین؛ 1393.  اثرات زیست‌محیطی فعالیت صنعتی غیر منطبق با توسعۀ پایدار بر رودخانه‌های فصلی در اکوسیستم‌های خشک، مطالعۀ موردی، معادن شن‌ و ماسه استان کرمان. کنفرانس بین‌المللی توسعۀ پایدار، راهکارها و چالش‌ها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست و گردشگری، دبیرخانه بین‌المللی توسعه پایدار، راهکار، چالش‌ها تبریز.

نوحه‌گر، احمد؛ خورانی، اسدالله؛ تمسکی، احسان؛ 1392.  تحلیل اقلیمی گردوغبار معلق در ایستگاه هواشناسی سرپل ذهاب (2009-1986). جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره 6، 109-89.

 

Baddock M.C; Bullard J.E, Bryant R.G., 2009. Dust source identification using Modis:A comparison of techniques applied to the lake Eyre Basin, Australia. Remote Sensing of Environment,113: 1511–1528.

Karimi  N  Moridnejad  A , Golian  S , Samani  J M V , Karimi D , Javadi  S., 2012. Comparison of dust source identification techniques over land in the middle east region using MIDIS data. Canadian Journal of Remote Sensing:586-599.

Park S S, Kim J , Lee  J, Lee S , Kim J’ S chang L S Ou  S., 2014. Combined Dust Detection Algorithm by Using Modise infrared Channels Over East Asia. Remote Sensing Of Enviroment 141: 24-39

Qu J J, Hao  X , Wang W, Wang  L , Kafatos, M., 2005. Study of African Dust Storm and Its Effects on Tropical Cyclones over Atlantic Ocean from Space. CEOSR/SCS, George Mason University, 4400, University Drive, Fairfax, VA 22030, USA, NASA/GSFC/614.4, Greennbelt, MD 20771, USA: 2715-2718.

Xu D , Qu  J J Niu, S , HAO  X., 2011. Sand and dust storm detection over desert regions in china with MODIS measurements. International Journal of Remote Sensing, 23: 93