تلفیق روش وزن‌دهی عینی کریتیک با روش کوداس و ویکور به منظور انتخاب مکان‌های مستعد احداث بیمارستان (مطالعه موردی: منطقه 5 تهران)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 3، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13، اسفند 1399، صفحه 63-41   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.48121.0

نویسندگان

ایمان زندی¹؛ پرهام پهلوانی^{* 2}؛ بهناز بیگدلی³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی سیستم‌های اطلاعات مکانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانشیار دانشکده مهندسی نقشه برداری و اطلاعات مکانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³استادیار دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

چکیده

خدمات بهداشتی و درمانی از مهم ترین خدمات شهری بوده که دسترسی مناسب به مراکز ارائه دهنده این خدمات بسیار مهم و حیاتی است. مسئله تعیین مکان بهینه بیمارستان یک مسئله دشوار تصمیم ­گیری چند معیاره است و استفاده از سیستم ­های اطلاعات جغرافیایی موجب بهبود عملکرد آن می­شود. در این تحقیق به منظور تعیین مکان بهینه احداث بیمارستان در منطقه 5 تهران از تلفیق سیستم ­های اطلاعات جغرافیایی و تصمیم­ گیری چند معیاره استفاده شده است. بدین منظور ابتدا معیارهای موثر در فرایند تعیین مکان بهینه بیمارستان با مرور ادبیات و نظرات کارشناسان انتخاب شده و لایه مکانی هر معیار تهیه شده است. در گام بعدی تعداد 10 سایت در این منطقه انتخاب شده و مقادیر معیارها برای هر کدام محاسبه شده است. آنگاه با استفاده از روش وزن­دهی اهمیت معیارها از طریق همبستگی بین معیارها (کریتیک) وزن معیارها تعیین شده است. نتایج وزن ­دهی نشان داد که معیار آسیب­ پذیری لرزه­ای موثرترین معیار در فرایند تصمیم­ گیری است. در مرحله بعد به وسیله دو روش تصمیم­ گیری چند معیاره ارزیابی ترکیبی مبتنی بر فاصله (کوداس) و ویکور ارزیابی و رتبه­ بندی سایت­ ها انجام شده و نتایج بیانگر تشابه عملکرد دو روش بوده است. نتایج رتبه ­بندی دو روش نشان داد که سایت شماره 7 و سایت شماره 1 به ترتیب بهترین و نامناسب­ ترین مکان جهت احداث بیمارستان می­ باشند. جهت ارزیابی صحت رتبه ­بندی روش ­ها، نتایج رتبه ­بندی دو روش با رتبه ­بندی صورت گرفته توسط کارشناسان مورد مقایسه قرار گرفت. ارزیابی صحت روش ­ها نشان داد که روش کوداس به منظور انتخاب مکان بهینه بیمارستان از صحت بالاتری نسبت به روش ویکور برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

تصمیم گیری چند معیاره؛ سیستم های اطلاعات جغرافیایی؛ کریتیک؛ کوداس؛ ویکور

مراجع

1. اصغری­زاده، ع.، و محمدی­بالانی، ع. (1396). تکنیک­های تصمیم­گیری چندشاخصه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
2. بزرگمهر، ک.، حکیم­دوست، س. ی.، محمدپورزیدی، ع.، و صیدی، ز. (1393). مکانیابی بهینه محل دفن مواد زاید جامدشهری با استفاده از مدل (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: شهرستان تنکابن). فصلنامه علمی-پژوهش اطلاعات جغرافیایی سپهر، 23(91)، 81-88.
3. پارسا مقدم، م.، یزدانی، م. ح.، سیدین، ا.، و پاشازاده، م. (1395). مکان­یابی بهینه بیمارستان­های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در شهر اردبیل. مجله دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، 16(4)، 388-374.
4. تهران: مرکز آمار ایران.
5. حسین زاده، ن.، قربانی، ا.، میر علایی، ز.، شاهرودی، م.، و فرهمندزادگان، م. ج. (۱۳۹۶). مکان­گزینی مناسب بیمارستان­های شهری از طریق تلفیق روش سلسله­مراتبی (AHP) و مدل (Fuzzy) در محیط GIS (مورد مطالعه: منطقه۱۹ شهر تهران). مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه­ریزی، 8(4)، 38-21.
6. سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. (1398). آمارنامه شهر تهران 1397: سالنامه آماری. تهران: شهرداری تهران.
7. صحرائیان، ز.، زنگی آبادی، ع.، و خسروی، ف. (1392). تحلیل فضایی و مکان‌یابی مراکز بهداشتی- درمانی و بیمارستان با استفاده از GIS نمونه موردی: شهر جهرم. فضای جغرافیایی، ۱۳(۴۳)، ۱70-۱53.
8. کاوه، م.، و مسگری، م. (1398). مکانیابی مراکز بیمارستان با استفاده از الگوریتم بهینه­سازی ازدحام ذرات ترکیبی مطالعه موردی­: منطقه دو تهران. فصلنامه علمی-پژوهش اطلاعات جغرافیایی سپهر، 28(111)، 22-7.
9. محمدی، ک.، آل شیخ، ع. 1.، و طالعی، م. (1398). مکانیابی مراکز بیمارستانی با تلفیق روش­های بهترین- بدترین، دنپ، ویکور و کوپراس مطالعه­ی موردی منطقه 1 شهر تهران. نشریه مهندسی فناوری اطلاعات مکانی، 7(3)، 43-17.
10. مرکز آمار ایران. (1385). سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385 نتایج کلی شهر تهران (مناطق 22 گانه).
11. مرکز آمار ایران. (1392). بررسی ویژگی های جمعیت و مسکن در مناطق 22 گانه شهر تهران در سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 و مقایسه آن با سال 1385. تهران: مرکز آمار ایران.
12. مرکز آمار ایران. (1395). نتایج کلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395. تهران: مرکز آمار ایران.
13. یمانی، م.، و علیزاده، ش. (1394). مکانیابی بهینه دفن زباله­های جامد شهری منطقه هشتگرد به روش فرایند تحلیل سلسله­مراتبی(AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). فصلنامه علمی-پژوهش اطلاعات جغرافیایی سپهر، 24(96)،90-79 .
14. Adalı, E. A., & Işık, A. T. (2017). CRITIC and MAUT methods for the contract manufacturer selection problem. European Journal of Multidisciplinary Studies, 2(5), 93-101.
15. Adalı, E. A., & Tuş, A. (2019). Hospital site selection with distance-based multi-criteria decision-making methods. International Journal of Healthcare Management, 1-11.
16. Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The critic method. Computers & Operations Research, 22(7), 763-770.
17. Karakuş, C. B., Demiroğlu, D., Çoban, A., & Ulutaş, A. (2020). Evaluation of GIS-based multi-criteria decision-making methods for sanitary landfill site selection: the case of Sivas city, Turkey. Journal of Material Cycles and Waste Management, 22(1), 254-272.
18. Karimi, H., Amiri, S., Huang, J., & Karimi, A. (2019). Integrating GIS and multi-criteria decision analysis for landfill site selection, case study: Javanrood County in Iran. International journal of environmental science and technology, 16(11), 7305-7318.
19. Kaya, Ö., Tortum, A., Alemdar, K. D., & Çodur, M. Y. (2020). Site selection for EVCS in Istanbul by GIS and multi-criteria decision-making. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 80, 1-16.
20. Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2016). A New Combinative Distance-based Assessment (Codas) Method for Multi-Criteria Decision-Making. Economic Computation & Economic Cybernetics Studies & Research, 50(3), 25-44.
21. Madic, M., & Radovanović, M. (2015). Ranking of some most commonly used nontraditional machining processes using ROV and CRITIC methods. UPB Sci. Bull., Series D, 77(2), 193-204.
22. Malczewski, J. (2006). GIS‐based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. International Journal of Geographical Information Science, 20(7), 703-726.
23. Mardani, A., Zavadskas, E. K., Govindan, K., Amat Senin, A., & Jusoh, A. (2016). VIKOR technique: A systematic review of the state of the art literature on methodologies and applications. Sustainability, 8(1), 1-38.
24. Opricovic, S. (1998). Multicriteria optimization of civil engineering systems. Faculty of Civil Engineering, Belgrade, 2(1), 5-21.
25. Şahin, T., Ocak, S., & Top, M. (2019). Analytic hierarchy process for hospital site selection. Health Policy and Technology, 8(1), 42-50.
26. Senvar, O., Otay, I., & Bolturk, E. (2016). Hospital site selection via hesitant fuzzy TOPSIS. IFAC-PapersOnLine, 49(12), 1140-1145.
27. Shadlouei, A. J., & Delavar, M. (2013). The Zoning of Forest Fire Potential of Gulestan Province Forests Using Granular Computing and MODIS Images. International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, XL-1/W3, 365-370.
28. Sheikhian, H., Delavar, M. R., & Stein, A. (2017). A GIS‐based multi‐criteria seismic vulnerability assessment using the integration of granular computing rule extraction and artificial neural networks. Transactions in GIS, 21(6), 1237-1259.
29. Shorabeh, S. N., Varnaseri, A., Firozjaei, M. K., Nickravesh, F., & Samany, N. N. (2020). Spatial modeling of areas suitable for public libraries construction by integration of GIS and multi-attribute decision making: Case study Tehran, Iran. Library & Information Science Research, 101017, 1-12.
30. Soltani, A., Inaloo, R. B., Rezaei, M., Shaer, F., & Riyabi, M. A. (2019). Spatial analysis and urban land use planning emphasizing hospital site selection: a case study of Isfahan city. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 43(1), 71-89.
31. Vahidnia, M. H., Alesheikh, A. A., & Alimohammadi, A. (2009). Hospital site selection using fuzzy AHP and its derivatives. Journal of environmental management, 90(10), 3048-3056.
32. Witlox, F., Antrop, M., Bogaert, P., De Maeyer, P., Derudder, B., Neutens, T., . . . Van de Weghe, N. (2009). Introducing functional classification theory to land use planning by means of decision tables. Decision Support Systems, 46(4), 875-881.
33. Zhao, Q.-H., Zhou, X., Xie, R.-F., & Li, Z.-C. (2011). Comparison of three weighing methods for evaluation of the HPLC fingerprints of cortex fraxini. Journal of liquid chromatography & related technologies, 34(17), 2008-2019.