پیوند بندال های اوراسیا- اطلس شمالی با ماه های تر و خشک فراگیر در ایران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 39، پاییز 1400  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.70187.1054

نویسندگان

میثم طولابی نژاد ¹؛ زهرا حجازی زاده²؛ آنتونی آر لوپو³؛ محمد سلیقه⁴

¹دکتری اقلیم شناسی دانشگاه خوارزمی تهران

²استاد گروه اقلیم شناسی دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

³استاد علوم جوی، دانشکده خاک، محیط زیست و علوم جوی، دانشگاه میسوری-کلمبیا، آمریکا.

⁴دانشیار گروه اقلیم شناسی دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

این تحقیق با هدف بررسی ارتباط بلاکینگ های اوراسیا- اطلس شمالی با ماه های تر و خشک فراگیر در ایران نگاشته شد. برای انجام این تحقیق از داده های بارش 43 ایستگاه سینوپتیک ایران، دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 و مولفه های بلاکینگ از سال 1973 تا 2018 استفاده شد. جهت بررسی بلاکینگها از شاخص شدت بلاکینگ(BI) استفاده شد. نتایج بررسی دادههای بارش نشان داد که ماه های خشک تقریبا 3 برابر بیشتر از ماههای تر رخ داده است و بلاکینگ رکس و بریده کم فشار بیشترین قدرت و شدت را در اطلس شمالی داشته اند. بررسی ارتباط ماهانه مولفههای بلاکینگ با ماههای تر و خشک نشان داد که ارتباط ماههای تر با فراوانی و شدت مستقیم بوده است.با رشد فراوانی و شدت بلاکینگ ترسالیها نیز افزایش پیدا کرده و هر زمان که شدت و فراوانی کمتر شده است، دورههای تر در ایران نیز با کاهش داشته و ماههای خشک در ایران نیز رشد کرده اند. از لحاظ موقعیت مکانی نیز هسته بلاکینگهای تشکیل شده بین عرض 30 تا 55 درجه شمالی و طول 30 + تا 30 - در منطقه اطلس بیشترین اثر را در ترسالیهای ایران داشته اند، چرا که تشکیل بلاکینگها در پهنه آبی انرژی و قدرت بیشتری دارند. هر زمان که بلاکینگها در طول 50 تا 90 درجه شرقی شکل گرفته اند خشکی فراگیر بیشتر شده است. نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره بین مولفههای بلاکینگ و ترسالی(خشکسالی) نشان داد که اثر مولفههای بلاکینگی بر ترسالی های ایران حدود 96 و خشکسالی حدود 84 درصد بوده است.

کلیدواژه‌ها

سیستم های بندال؛ شاخص BI؛ ترسالی؛ خشکسالی؛ ایران

مراجع