بازشناسی روایات کتاب تأویل مختلف الحدیث در کتاب عوالی اللئالی

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آذر 1399  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2020.40093

نویسنده

علیه رضاداد

دانشگاه فرهنگیان

چکیده

واکاوی دقیق منابع کتب روایی، از جمله مسائلی است که در مطالعات حدیث شناختی از اهمّیّت بسزایی برخوردار است. زیرا گاه نویسنده از منابع متعددی احادیث را نقل می کند، امّا به مآخذ خود به طور کامل اشاره نمی نماید. در این جهت، بررسی مآخذ دقیق کتب حدیثی، می تواند برای پژوهشگران راهگشا باشد.
این نوشتار با هدف بازشناسی روایات کتاب تاویل مختلف الحدیث در کتاب عوالی اللئالی ابن ابی جمهور احسائی، و پیراستن کتب شیعه از روایات ضعیف، با روش مطالعه تطبیقی به رشته تحریر در آمده است.
آنچه در مقایسه این دو اثر به دست می آید این است که ابن ابی جمهور در فصل چهارم از کتاب خود بیش از دو سوم احادیث ابن قتیبه را نقل نموده است. اگرچه ابن ابی جمهور به نقل ساده احادیث اکتفا نکرده و همانند ابن قتیبه، البته در حاشیه کتاب، تأویلاتی را آورده که در بیشتر موارد همان مفهومی است که ابن قتیبه در تأویلات خویش می آورد. در مواردی نیز تأویلات او، متفاوت و احیانا معارض با ابن قتیبه بوده و در بعضی روایات نیز که البته تعدادشان اندک است، عین عبارات ابن قتیبه را ذکر می کند. دلیل روی آوردن ابن ابی جمهور به کتاب ابن قتیبه شاید دفاع وی از قاعده «الجمع مهما امکن اولی من الطرح» باشد و بهترین اثری که تا آن زمان برای جمع احادیث معارض یافته، کتاب ابن قتیبه باشد.

مراجع