مقایسۀ اراده از منظر شوپنهاور و مولانا

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 7، دوره 52، شماره 1 - شماره پیاپی 104، شهریور 1399، صفحه 127-141   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2020.40102

نویسندگان

محمّد میر^{* 1}؛ محمّد حسن کریمی²

¹دانش آموخته دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه شیراز

²استادیار گروه مبانی تعلیم و تربیت دانشگاه شیراز

چکیده

در این پژوهش، وجوه اختلاف و تشابه دیدگاه‌ مولانا و شوپنهاور در خصوص اراده، به‌روش توصیفی‌تفسیری بررسی شده است.
شوپنهاور ازجمله فلاسفه‌ای است که به‌صراحت اصالت را به اراده داده و آن را به‌عنوان نیروی اساسی بشر و بنیان کوشش‌‌ها و فعالیت‌‌های او، ازجمله اندیشیدن، پذیرفته است. وی در نظام فلسفی خود از عباراتی نظیر «جهان تمثّل اراده» و «ارادۀ معطوف به قدرت» بهره برده است که شاخص نظام فلسفی‌اش تلقی می‌شود. مولوی نیز با بیان دلایل دینی، عقلی، حسی و وجدانی از ارادۀ انسان دفاع و او را موجودی مختار معرفی کرده است. او حتی سعی‌کردن در زمینۀ‌ شکر نعمت حق را اراده می‌داند. ازنظر او نیز عاشق با میل و اختیار، ارادۀ خود را در ارادۀ معشوق فانی می‌سازد. با بررسی دیدگاه این دو دربارۀ اراده، نکات و وجوه مشترک و مختلفی استخراج‌شدنی است که زمینۀ آشنایی هرچه‌بیشتر با این موضوع و رفع ابهامات مربوط به آن را برای مخاطبان فراهم می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

اراده؛ مولانا؛ شوپنهاور؛ مقایسه

مراجع

قرآن کریم

ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات، به‌قلم حسن ملکشاهی، تهران: سروش، 1363.

ابن‌عربی، محمدبن‌علی، الفتوحات المکیّه، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1418ق.

انصاری، عبدالله‌بن‌محمد، شرح منازل السائرین، تهران: مولی، 1361.

بهاء‌الدین الولد، محمدبن‌حسین، سلطان العلماء، تهران: طهوری، 1382.

تافه، تامس، فلسفۀ آرتور شوپنهاور، ترجمۀ عبدالعلی دستغیب، تهران: پرسش، 1379.

حناالفاخوری، خلیل الجر، تاریخ فلسفه در جهان اسلام، ترجمۀ عبدالحمید آیتی، تهران: زمان، 1369.

چیتیک، ویلیام و دیگران، میراث مولوی، ترجمۀ مریم مشرف، تهران: سخن، 1386.

راسل، برتراندراسل، تاریخ فلسفۀ غرب، ترجمۀ‌ نجف دریابندری، تهران: شرکت سهامی افست، 1350.

زرین‌کوب، عبدالحسین، بحر در کوزه، تهران: علمی، 1386.

سلاح‌ورزی، ثریا، «اراده ازنظر شوپنهاور و مقایسۀ‌ آن با متفکران اسلامی با تأکید بر نظر غزالی»، پژوهش‌های فلسفی، س4، 1387، ش14.

شوپنهاور، آرتور، هنر و زیباشناسی، ترجمۀ فؤاد روحانی، تهران: زریاب، 1375.

شوپنهاور، آرتور، هنر همیشه بر حق بودن، ترجمۀ‌ عرفان ثابتی، تهران: ققنوس، 1389.

عبدالحکیم، خلیفه، عرفان مولوی، ترجمۀ‌ احمد محمدی و احمد میرعلایی، تهران: علمی و فرهنگی، 1383.

کاشانی، عزالدین محمود، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تهران: شرکت نشر هما، 1393.

کاپلستون، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، تهران: سروش، 1380.

محرمی، رامین، «نقد آزادی ارادۀ انسان در مثنوی معنوی»، پژوهش‌های ادبی، 1388، ش25.

معینی‌زاده، مهدیه و همکاران، «جلوه‌های بصری اراده و مشیت الهی در نسخه‌های مصور مثنوی و غزلیات شمس»، هنر اسلامی،1398 ، ش34، صص 296 تا 319.

مگی، بریان، فلاسفۀ بزرگ، ترجمۀ‌ عزت‌الله فولادوند، تهران: خوارزمی، 1374.

مولوی، جلال‌الدین‌محمدبن‌محمد، مثنوی معنوی، به‌تصحیح رینولد الین نیکسون، تهران: توس، 1375.

نصری، عبدالله، فلسفۀ‌ آفرینش، قم: نشر معارف، 1382.

همایی، جلال‌الدین، دو رساله در فلسفۀ اسلامی، تهران: حکمت و فلسفۀ ایران، 1381.

Adman,I. The philosophy of Schopenhauer ,the Modern Liberary، 19