بررسی ادلۀ قرآنیان ایران در نقد منصوص‌بودن امامت(مطالعۀ موردی نقد‌های برقعی و قلمداران و طباطبایی)

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 10، دوره 52، شماره 1 - شماره پیاپی 104، شهریور 1399، صفحه 185-200   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2021.44055.0

نویسنده

محسن موسی وند^*

دانش آموخته دکتری کلام امامیه دانشگاه تهران

چکیده

نواندیشان دینی در دو قرن اخیر به نقد و پالایش میراث اسلامی پرداخته‌اند. گستردگی طیف نواندیشان دینی و نقد‌های آنان بر سنت اسلامی از موضوعاتی بسیار مهم در مطالعات اندیشۀ اسلامی معاصر است. قرآنیان به‌عنوان گروهی از مسلمانان که مدعی‌اند بر محوریت قرآن بیش از دیگر فرقه‌‌های اسلامی تأکید ورزیده‌اند، توجه پژوهشگران دینی را به خود جلب کرده‌اند. ازآنجاکه این گروه داعیۀ مبارزه با خرافات را دارند، بسیاری از باور‌های شیعی را به‌دلیل تعارض با قرآن باطل و مردود معرفی کرده‌اند. مهم‌ترین موضوعی که در این جریان نقد شده، امامت اهل‌بیت است. قرآنیان با تمسک به آیات متعددی از قرآن کوشیده‌اند تئوری امامت شیعی را به چالش بکشند و آن را باوری مخالف قرآن معرفی کنند. با بررسی اشکال‌های نقضی قرآنیان بر منصوص‌بودن امامت روشن می‌شود که هیچ‌یک از آن‌ها نافی وجود نص بر امامت نیست و مستندات آنان با نصوص امامت تضاد و تنافی ندارد. 

کلیدواژه‌ها

قرآنیان؛ ابوالفضل برقعی؛ حیدرعلی قلمداران قلمداران؛ مصطفی طباطبایی؛ نواندیشی دینی

مراجع

قرآن کریم

ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمیدبن‌هبةالله، شرح نهج البلاغة، به‌تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.

ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، الخصال، به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین، 1362.

ا‌بن‌جوزی، یوسف‌بن‌قزاوغلی، تذکرة الخواص، قم: شریف الرضی، 1418ق.

ابن‌عبدربه، العقد الفرید، به‌تحقیق عبدالحمید الترحینی، بیروت: بی‌نا، 1404ق.

ابن‌عقده، احمدبن‌محمد، فضائل امیرالمؤمنین، به‌تحقیق محمدحسین حرزالدین، قم: دلیل ما، 1424ق.

ابن‌فارس، احمدبن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، به‌تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتبة الاعلام الاسلامی، 1404ق.

ابن‌مغازلی، علی‌بن‌محمد، مناقب الامام علی‌بن‌ابیطالب، بیروت: دارالاضواء، 1424ق.

ابوحیان، محمد‌بن‌یوسف، ارتشاف الضرب من کلام العرب، به‌تحقیق رجب عثمان محمد، قاهره: مکتبة الخانجی، 1418ق.

اسکافی، محمدبن‌عبدالله، المعیار و الموازنة، به‌تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت: بی‌نا، 1402ق.

اسمر، راجی، المعجم المفصل فی علم الصرف، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1413ق.

امام الحرمین، عبدالملک‌بن‌عبدالله، الارشاد الی قواطع الادلة، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1416ق.

آل کاشف الغطاء، هادی، مدارک نهج البلاغة، نجف: مؤسسۀ کاشف الغطاء، 1436ق.

برقعی، سیدابوالفضل، بررسی علمی در احادیث مهدی، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.

برقعی، سیدابوالفضل، سیدجمال‌الدین اسدآبادی و شیخ فضل‌الله نوری، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.

برقعی، سیدابوالفضل، عرض اخبار اصول بر قرآن و عقول، بی‌جا: بی‌نا، 1388.

حسینی جلالی، محمدحسین، مسند نهج البلاغة، قم: مکتبة العلامة المجلسی، 1431ق.

خلیفة‌بن‌خیاط، الطبقات، بی‌‌جا: بی‌نا،‌ 1414ق.

ذهبی، محمدبن‌احمد، سیر اعلام النبلاء، بی‌جا: بی‌نا، 1413ق.

سبحانی، جعفر، حوار مع الشیخ صالح‌بن‌عبدالله الدرویش، قم: امام صادق، 1382.

سلمان، احمد، نهج البلاغة فوق الشبهات. بیروت: دارالبیضاء، 1435ق.

سلیم‌بن‌قیس هلالی، کتاب سلیم‌بن‌قیس الهلالی، به‌تحقیق محمد انصاری، قم: الهادی، 1405ق.

شامی، یوسف‌بن‌حاتم، الدر النظیم فی مناقب الائمه اللهامیم، قم: جامعۀ مدرسین، 1420ق.

شریف ‌الرضی، محمدبن‌حسین، نهج البلاغة، به‌تحقیق صبحی صالح، قم: هجرت، 1414ق.

صافی، محمود، الجدول فی اعراب القرآن، دمشق: دارالرشید، 1418ق.

طباطبایی، محمدکاظم، بیان معانی در کلام ربانی، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.

طباطبایی، محمدکاظم، نقد متن و بررسی شبهات پیرامون نهج البلاغة، قم: دارالحدیث، 1396.

طباطبایی، مصطفی، کوته‌بینی و زیاده‌روی دربارۀ علی(ع)، بی‌جا: بی‌نا، 1394.

طبری، حسن‌بن‌علی، کامل البهایی فی السقیفة، بی‌جا: المکتبة الحیدریة، 1426ق.

طوسی، محمدبن‌حسن، الامالی، قم: دارالثقافة، 1414ق.

عضدالدین ایجی، عبدالرحمان‌بن‌احمد، شرح المواقف، قم: الشریف الرضی، 1325ق.

فیض‌الاسلام، علی‌نقی، ترجمۀ نهج البلاغة، تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر آثار فیض‌الاسلام، 1379.

فیومی، احمدبن‌محمد، المصباح المنیر، قم: دارالهجرة، 1414ق.

قاضی عبدالجباربن‌احمد، تثبیت دلائل النبوة، قاهره: دارالمصطفی، بی‌تا.

قفاری، ناصربن‌عبدالله، اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریة، بی‌جا: بی‌نا، 1415ق.

قلمداران، حیدرعلی، ارمغان آسمان، قم: چاپخانۀ قم، 1339ق.

قلمداران، حیدرعلی، حکومت در اسلام، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.

قلمداران، حیدرعلی، خلافت و امامت، ویرایش حنیف زرنگار، مدینه: دارالعقیده، 1435ق.

قلمداران، حیدرعلی، شاهراه اتحاد، به‌تصحیح اسحاق دبیری، ریاض: حقیقت، 1390ق.

کاتب، احمد، تطور الفکر السیاسی، بیروت: دارالجدید، 1998م.

ماوردی، علی‌بن‌محمد، الاحکام السلطانیة، به‌تحقیق احمد جاد، بیروت: دارالحدیث، 1427ق.

مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی، بحار الانوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1403ق.

مرتضی زبیدی، محمدبن‌محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، به‌تحقیق علی شیری، بیروت: دارالفکر، 1414ق.

مفید، محمدبن‌محمد، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم: کنگرۀ شیخ مفید، 1413ق.

میرحامدحسین، عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار، اصفهان، کتابخانه امیرالمومنین

نراقی، مهدی، شهاب ثاقب در امامت، بی‌جا: کنگرۀ بزرگداشت محققان نراقی، 1380.

نصر‌بن‌مزاحم منقری، وقعة صفین، به‌تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.

نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، به‌تحقیق محمدباقر موحد ابطحی، قم: مؤسسة الامام المهدی، 1408ق.