فرامقولی بودن علم در حکمت متعالیه

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 خرداد 1400  

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2021.40111

نویسندگان

اعظم سادات پیش بین ¹؛ عباس جوارشکیان(نویسنده مسئول)²؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی³

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²فروسی

³فردوسی مشهد

چکیده

دراین نوشتار با رویکردی صدرایی به مبحث هستی‌شناسی علم پرداخته می‌شود و به این نکات اشاره خواهد شد که از نظر ملاصدرا علم امری ماهوی و از مقوله اضافه و یا کیف نفسانی نیست و اساساً تحت هیچ مقوله‌ای قرار‌نمی‌گیرد، بلکه امری وجودی و فرامقولی می‌باشد. سپس در تبیین فرامقولی بودن علم به بیان دیدگاههای شارحان حکمت متعالیه پرداخته می شود. از نظر برخی شارحان متأخر ؛ وجودی بودن علم بدین معناست که علم از سنخ وجود خارجی است نه وجود ذهنی، و جایگاه آن در صقع نفس است؛ از این منظر، صور علمی و وجودات ذهنی، علم نیستند بلکه وجود ظلی علم هستند.گروهی دیگر تغایر میان علم و صورت ذهنی را حقیقی قلمداد نمی‌کنند بلکه این تغایر را اعتباری دانسته و معتقدند که صورت ذهنی به لحاظ وجودی، علم و به لحاظ ماهوی، معلوم بالذات است. درنهایت اینکه برخی دیگر علم را اضافه اشراقی دانسته و بنابراین امری وجودی و طرف‌ساز تلقی می‌نمایند و صور علمی و ذهنی را ، حاصل اشراق نفس یا همان علم می‌دانند.

مراجع