رئالیسم جادویی در رمان «الأشجار واغتیال مرزوق»

زبان و ادبیات عربی

مقاله 11، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 23، اسفند 1399، صفحه 187-204  

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv12.i2.88972

نویسندگان

مرتضی زارع برمی ¹؛ فاطمه کاظمی ²

¹استادیار گروه مترجمی زبان عربی، دانشگاه دامغان، ایران

²دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

رئالیسم جادویی یا واقع­گرایی جادویی، ترکیبی از واقعیت، افسانه و تاریخ است که از جهان­بینی سحرآمیز مردم آمریکای لاتین به دنیای ادبیات وارد شد. پرداختن به طردشده­ها و ستم­دیده­ها در بستر واقعیتی آمیخته با خیال، اصل مشترک همة نویسندگان ژانر رئالیسم جادویی است. عبدالرحمن منیف، نویسنده و رمان­نویس سعودی با تأثیرپذیری از ژانر رئالیسم جادویی، رمان «الأشجار واغتیال مرزوق» را نوشت تا داستان زندگی منصور عبدالسلام و الیاس نخله را به‌عنوان افراد طردشده و دورافتاده از جامعه روایت کند. منیف، طردشدگی منصور و الیاس را محصول عقب­ماندگی جامعة عربی و ظلم مقامات حکومتی می­داند. وی در «الأشجار واغتیال مرزوق»، اجازه داده تا منصور و الیاس، روایت رمان را در اختیار بگیرند و با ادبیاتی ویژه که آمیخته­ای از واقعیت و خیال است، دربارة زندگی خصوصی خود و مسائل جدی و چالشی جهان عرب گفتگو کنند. هدف از این پژوهش، تحلیل فضای انتقادی در رمان معاصر عربی است و انجامش ضرورت دارد، زیرا مطالعة روش­های جدید، در رمان­نویسی و تأثیر این روش­ها در توسعه و تحول رمان عربی، بی­نیاز از بحث و بررسی مستمر نیست. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که منیف عالمانه و عامدانه دنیای تخیلی تاریکی ساخته است که از دو زوایه باید به آن نگریست: نخست این­که در «الأشجار واغتیال مرزوق» جایی برای نور، حقوق بشر و کثرت­گرایی وجود ندارد و افراد بدون توجه به وابستگی مذهبی یا طبقة اجتماعی، مورد اذیت و آزار قرار می­گیرند. دوم این­که در این رمان، انگیزه­های قوی فردی، برای شورش علیه عوامل محدودکنندة انسان وجود دارد. روش پژوهش در رئالیسم جادویی «الأشجار واغتیال مرزوق»، توصیفی-­تحلیلی است.
 
 

کلیدواژه‌ها

: ادبیات؛ جامعه؛ رمان؛ رئالیسم جادویی؛ عبدالرحمن منیف

مراجع

• أبو أحمد، حامد (2009). الواقعیة السحریة فی الروایة العربیة. ط1. القاهرة: المجلس الأعلی للثقافة.
  باورز، مگی آن (1394). رئالیسم جادویی. مترجم سحر رضاسلطانی. چ1. تهران: روزنه.
  داد، سیما (1383). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چ2. تهران: مروارید.
  سیدحسینی، رضا (1387). مکتب‌های ادبی. ج1. چ15. تهران: نگاه.
  شوالیه، ژان و آلن گرابران (1385). فرهنگ نمادها. ج4. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. چ1. تهران: جیحون.
  کونراد، جیمس وآخرون (1971). نظریة الروایة فی الأدب الانجلیزی الحدیث. ترجمة انجیل بطرس سمعان. القاهرة: الهیئة المصریة العامة للتألیف والنشر.
  گیبرت، ریتا (1357). هفت صدا (مصاحبه ریتا گیبرت با نرودا، مارکز، آستوریاس، پاز، کورتاسار، اینفانته، بورخس). ترجمة نازی عظیما. چ1. تهران: آگاه.
  مجیدزاده، یوسف (1379). تاریخ و تمدن بین‌النهرین. ج2. چ1. تهران: دانشگاهی.
  منیف، عبدالرحمن (1397). گفتگو با عبدالرحمن منیف: زندگی غنی‌تر از دغدغه‌های روشنفکری است. ترجمه و تنظیم: کاظم آل‌یاسین. روزنامه اعتماد. شماره 4256.
  منیف، عبد الرحمن (د. ت.). الأشجار واغتیال مرزوق. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
  میرصادقی، جمال و میمنت (1377). واژه‌نامه هنر داستان‌نویسی. چ1. تهران: مهناز.
  النابلسی، شاکر (1991). مدار الصحراء. ط1. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
  ینسن، مریام‌ایوان و پیتر ن. دان (۱۳۹۶). روایت‌آمیزی در دن‌کیشوت. ترجمه بهروز قیاسی. چ1. تهران: اطراف.
  حسین، محمد رحمت (2018). «التقنیة الرمزیة فی روایات عبد الرحمن منیف». أقلام الهند (مجلة إلکترونیة وفصلیة محکمة). السنة الثالثة. العدد الثالث.
  خزاعی‌فر، علی (1384). «رئالیسم جادویی در تذکرة الأولیاء». نامه فرهنگستان. دوره 7، شماره 1 (پیاپی 25). صص 21-6.
  دانشگر، آذر (1397). «بررسی رئالیسم جادویی در رمان پریباد اثر محمدعلی علومی». پژوهشنامة نقد ادبی و بلاغت. سال 7. شماره 1. صص 78-59.
  دریدی، محمد رشدی عبد الجبار (2010). النص الموازی فی أعمال عبد الرحمن منیف الأدبیة. رسالة الماجستر تحت إشراف عادل الأسطة. فلسطین. نابلس: جامعة النجاح الوطنیة.
  سادات الحسینی، راضیه سادات و فرامرز میرزایی (1393). «کارکردهای توصیف در رمان حین ترکنا الجسر». مجله زبان و ادبیات عربی (مجله ادبیات و علوم انسانی سابق). شماره 11. صص 28-1.
  .شتوح، ابراهیم ورباب بخوش (2017). تظافر الملحمی والاسطوری فی روایات عبد الرحمن منیف. رسالة الماجیستر تحت اشراف زراد جنات. الجزائر. تبسة: جامعة العربی التبسی.
  غلامی، سیمین (1398). «خوانش مؤلفه‌های رئالیسم جادویی در رمان الرجل الذی یکره نفسه نوشته حنا مینه». نقد ادب معاصر عربی. دوره 9. شماره 16. صص 45-25.
  قهرمانلو، ماندانا، (1386). «رئالیسم جادویی». رودکی، شماره 16. صص 27-22.
  کسیخان، حمیدرضا (1390). «بررسی تطبیقی مؤلفه‌های رئالیسم جادویی در طبل حلبی از گونتر گراس و یکصد سال تنهایی از گابریل گارسیا مارکز». زبان‌پژوهی. شماره 4. صص 126-105.
  المحادین، عدنان محمد علی (2006). تیار الوعی فی روایات عبد الرحمن منیف. رسالة الدکتوراه تحت إشراف محمد الشوابکة. جامعة مؤتة.
  ناظمیان، رضا و همکاران (1393). «بررسی گزاره‌های رئالیسم جادویی در رمان‌های عزاداران بیل غلامحسین ساعدی و شب‌های هزار شب نجیب محفوظ». ادب عربی. شماره 2. سال 6. صص 178-157.
  ناظمیان، رضا و یسرا شادمان (2018). «الواقعیة السحریة فی خماسیة مدن الملح لعبد الرحمن منیف». إضاءات نقدیة. السنة الثامنة. العدد التاسع والعشرون. صص 129-105.
  نامورمطلق، بهمن و نسیم فخاری‌زاده (1393). «خوانش بینانشانه‌ای تصویرسازی‌های گیگمش با تأکید بر تک اسطوره - ترامتن». کیمیای هنر. سال سوم. شماره 12. صص 76-67.
  نجاتی، داوود و همکاران (1397)، «مؤلفه‌های رئالیسم جادویی در رمان تقریر میلیس اثر ربیع جابر»، نقد ادب معاصر عربی، دوره 8، شماره 15. صص 149-131.
  نیکوبخت، ناصر و مریم رامین‌نیا (1384). «بررسی رئالیسم جادویی و تحلیل رمان اهل غرق». پژوهش‌های ادبی. شماره 8. صص 154-139.
  Flores, Angel (1995). Magical Realism in Spanish American Fiction, Eds. Lios Parkinson Zamora and Wendy B., Faris Durkham, N. C: Duke Up  .
  Rios, Alberto (1999). Magical Realism: Definition, Arizona State University, Tempe AZ.
  Todorov, Tzvetan (1975). The Fantastic: A Structural Approach to a Literary Genre, trans. Richard Howard. Ithaca, NY: Cornell University Press.