تببینی بر عدالت نور و سایه‌اندازی آن بر بهزیستی ذهنی شهروندان در بزنگاه کووید 19 (مورد مطالعه: شهرک ثمین زنجان)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 16، خرداد 1401، صفحه 17-32   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.46386.0

نویسندگان

محمد تقی حیدری^{* 1}؛ پروین رحمتی²؛ حسن یادگاری³؛ داریوش جهانی⁴؛ یعقوب حقی⁵

¹استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان

²کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری، دانشگاه زنجان

³کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

⁴استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

⁵کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز

چکیده

نقش نور طبیعی به مثابه کامل­ترین و مطلوب­ترین نور انکارناپذیر است. تحقیقات سال‌های اخیر نشان می‌دهد که نور روز علاوه بر نقش و اهمیتی که در حفظ و بهبود چرخۀ حیاتی انسان ایفا می­کند، اثر درمانی ویژه­ای بر بعضی از بیماری­های جسمی و روانی داشته و می­تواند تا حد زیادی در درمان این گونه بیماران موثر باشد. با این رویکرد نوشتار حاضر اعتقاد دارد نور و کیفیت بخشی آن بر زندگی انسان بر رفتارهای فردی و اجتماعی انسان تاثیر دارد و به سهم خود می­کوشد نور و کیفیت بخشی آن را بر بهزیستی ذهنی را در بزنگاه کووید 19 مورد مداقه قرار دهد. تحقیق حاضر از نظر نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت روش ترکیبی شامل راهبردهای کیفی و همبستگی می‌باشد. پژوهش حاضر به لحاظ قلمرو زمانی مقطعی (بهمن 1399) بوده است که محقق با توجه به سکونت در محدوده مورد مطالعه طی انجام کار میدانی اقدام به اخذ داده­های مورد نیاز کرده است. جهـت جمـع­آوری داده‌هـای بهزیستی ذهنی شهروندان بر اساس تحلیل و مشاوره با متخصصین روانشناسی از پرسشنامه مقیاس بهزیستی روان شناختی کییز (1995) بهره گرفته شده است. نتایج نشان می‌دهد  نور تاثیر قابل توجهی در بهزیستی ذهنی ساکنان مجتمع های مسکونی ثمین داشته است. امری که پسایند آن انطباق و شکوفایی اجتماعی را برای ساکنین (تعامل در قالب روابط و شبکه خانوادگی، گروه دوستان و ارتباطات اجتماعی با ساکنین مجتمع) و (امید به بهبود شرایط زندگی، معنادار دانستن زندگی، باور به پیشرفت اجتماعی) بوده است. همچنین بر اساس آزمون کروسکال-والیس با هدف بررسی اختلاف بهزیستی ذهنی ساکنان بین بلوک‌های پنج­گانه با زیربنای عدالت نور؛ نتایج نشان داد بلوک‌های جنوبی؛ شرقی و غربی دارای سطح بهزیستی ذهنی مطلوبتری بوده و بر­اساس تحلیل رگرسیونی، میزان ارتباط و دوسویگی عدالت نور با بهزیستی ذهنی شهروندان محرز گردید در نتیجه برای ارتقاء بهزیستی ذهنی ساکنان مجتمع­های مسکونی، باید برنامه­ریزی ویژه‌ای در زمینه طراحی و معماری ساختمان­ها و مجتمع­ها جهت برقراری تعادل در دریافت نور انجام شود.
 

Cross sectional

کلیدواژه‌ها

کووید 19؛ نور؛ بهزیستی ذهنی؛ مقیاس روان شناختی کییز؛ زنجان

مراجع

1. احدی، ا.، مسعودی­نژاد، .م.، و پیربابایی، آ. (1395). طراحی صحیح پنجره‌ها به منظور دستیابی به میزان نور روز مناسب در خانه­های آپارتمانی شهر تهران. نشریه هویت شهر، 25(10)، 41-50.
2. اشرفی، س.ح.، پور فتح الله کمساری، س.، و آشناور، ا. (1394). اثرات روانشناسی محیطی نور در فضای معماری و تاثیر آن بر روحیه انسان. کنفرانس بین المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق­های آینده، نگاه به گذشته؛ تهران؛ ایران.
3. امیرمظاهری، ا. م. (1394). سنخ شناسی انطباق اجتماعی مهاجران روستایی با زندگی شهری (مطالعه­ی موردی منطقه 61 تهران). مطالعات جامعه شناسی شهری، 5 (15)، 123-154.
4. بقایی پور، گ. (1395). بررسی هندسه‌ی بلوک شهری مسکونی با رویکرد استفاده بهینه از نور روز و کاهش مصرف انرژی الکتریکی. پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته انرژی و معماری، استاد راهنما: دکتر نازنین نصراللهی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه ایلام.
5. بلیکی، ن. (1392). طراحی پژوهش­های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نشر آگاه.
6. پودردیهیمی، ش.، سید جوادی، ف. (1387). تاثیر نور روز بر انسان فرایند ادراکی و زیست­شناسی- روانی روشنایی روز. نشریه صفه؛ 17(46)؛ 67-75.
7. پور افکاری، ن. (1391). بررسی عوامل موثر بر سلامت اجتماعی در شهرستان پاوه. فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شوشتر؛ 6(18)، 41-60.
8. پورمحمدی، م. ر.، و اسدی، ا. (1392). ارزیابی پروژه­های مسکن مهر شهر زنجان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 14(33) ،192-171.
9. جزدره، س. ر.، و ضیابخش، ن. (1393). تاثیر استفاده از نور طبیعی در بناهای مسکونی بر سلامت روحی و روانی ساکنین. دومین همایش ملی پژوهش­های کاربردی در عمران، معماری و مدیریت شهری؛ دانشگاه جامع علمی کاربردی تهران.
10. جوانی، ز. (1398). راهکارهای طراحی نور روز در جهت افزایش شادمانی در مجتمع­های مسکونی مطالعه موردی : مجتمع­های مسکونی کوتاه مرتبه اصفهان. رشته معماری، معماری اسلامی، استاد راهنما: رامین مدنی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان.
11. حیدری، م. ت.، و حضرتی، م. (1399). تبیین نقش امنیت اجتماعی در ارتقاء مولفه­های سلامت اجتماعی محلات اسکان غیررسمی(موردی: محله اسلام آباد شهر زنجان). فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه­های انسانی، 1(50) ، 233-248.
12. درگاه ملی آمار (1395). سرشماری نفوس و مسکن استان زنجان. تهران: مرکز ملی آمار.
13. شربتیان، م. ح.، و طوافی، پ. (1395). مطالعه جامعه شناختی شاخص­های احساس بهزیستی اجتماعی شهروندان شهر مشهد. فصلنامه علمی ترویجی مطالعات فرهنگی-اجتماعی خراسان،10 (4) 115-137.
14. شیری، س. (1398). تحلیل اثرات زیست­پذیری فضای شهری بر شهرگرایی شهروندان (مطالعه موردی: مساکن مهر شهر زنجان). پایان­نامه درجه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان.
15. صالحی‌فر، ش. (1395). ارتقاء کیفیت مکان با تاکید بر نقش نور در مسکن معاصر ؛ نمونه طراحی: مجتمع مسکونی در بافت میانی یزد. پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر افسانه زرکش؛ دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
16. صفرزاده، ب. (1396). بهینه­سازی فرم ساختمان­های بلند جهت کاهش تأثیر بادها بر روی پوسته خارجی بنا. پایان نامه کارشناسی­ارشد، رشته معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
17. عزیزی، س. ر. (1393). طراحی مسکن با تاکید بر استفاده‌ی بهینه از نور روز در تامین سلامت روحی و جسمی ساکنین؛ نمونه موردی طراحی در اصفهان. پایان نامه کارشناسی­ارشد؛ استاد راهنما: مهران قرائتی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان.
18. فتحی پور، ر. (1399). تحلیل عوامل موثر بر ادراک، آسایش بصری و سلامت درفضاهای مسکونی درارتباط با نور روز ( نمونه موردی شهر تبریز). رساله دکتری، رشته معماری، دانشکده هنر،دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.
19. قربانی، ز.، شفایی، م.، و صالحی­نیا، م. (1396). بررسی تاثیر نور طبیعی بر سلامت روانی افراد و راهکارهای بکارگیری آن در آپارتمان­های مسکونی. سومین کنفرانس ملی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری؛ موسسه علمی تحقیقاتی کومه علم آوران دانش در شهر بابل.
20. مجیدی، ع.، و خداداده، ف. (1397). تاثیر نور بر روان انسان، فصلنامه گزارش، 98، 30-36.
21. مکانی، و. (1394). راهکارهای بهره­گیری از نور طبیعی در معماری جهت افزایش تأثیرات جسمی و روانی آن بر ساکنین. سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
22. موذنی، م.، طوفان، س.، و ستارزاده، د. (1399). ارزیابی الگوهای نوری موثر بر کیفیت زندگی ساکنین واحدهای مسکونی با بهره گیری از هندسه فراکتال. دو فصلنامه اندیشه معماری، 4(7)،137-122.
23. موسوی، م. س.، یزدخواستی، ب.، ومحسنی تبریزی، ع. (1397). طراحی مدل سنجش ابعاد اجتماعی بهزیستی ذهنی. فصلنامه اندازه گیری تربیتی، 8(31)،150-113.
24. مولایی یساولی، ه.، برجعلی، ا.، و مولایی یساولی، م. (1394). پیش بینی کیفیت زندگی بر­اساس مولفه های بهزیستی روانشناختی ریف: نقش مداخله­گرایانه رضایت از زندگی. فصلنامه مشاوره و روان درمانی، 4(13)، 7-20.
25. وثیق، ب.، و یاری کیا، ع. (1400). بررسی تأثیر نور روز در فضاهای مسکونی بر افسردگی زنان خانه‌دار (نمونه مطالعاتی: مجتمع های مسکونی مسکن مهر کمالوند خرم آباد). نشریه علمی اندیشه معماری، 5(9)،310-297.

 

26. Brooks, S. , Webster, R. K., Smith, L. E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N., & Rubin, G. J., (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. Lancet, 395 (10227), 912–920.
27. Clifford, N., & Shaun. F. (2010). Key methods in geography. 2rd, Los Angeles: Sage.
28. Kahn, L.I. (1971). The Room, the street, and the human agreement. Google Books.
29. Kellert, S., Heerwagen, J., & Mador, M. (2008). Biophilic design: the theory, science and practice of bringing buildings to life. New jersey: John Wiley & Sons
30. Lawrence, O., Gostin, L.O., & Wiley, L. (2020). Governmental public health powers during the COVID-19 pandemic: stay-at-home orders, business closures”, and travel restrictions. published online ahead of print, 2020 apr 2]. J. Am. Med. Assoc. https://doi.org/10.1001/ jama.2020.5460, 10.1001/jama.2020.5460.
31. Wang, Y., Xue, J., Zhao, N., & Zhu, T. (2020). The impact of COVID-19 epidemic declaration on psychological consequences: A study on active weibo users. J. Environ. Res. Public Health, 17(6), 2032.
32. World Health Organization. (2020). Novel coronavirus (CoV2019), situation report, 3. World Health Organization.