نگاهی به سبک فردی «علی فوده» در سروده «بلال حبشی» با تکیه بر سطح زبانی آن

زبان و ادبیات عربی

مقاله 1، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 23، اسفند 1399، صفحه 1-20   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv12.i2.56241

نویسندگان

فاطمه جمشیدی^{* 1}؛ وصال میمندی²؛ فاطمه قادری³؛ رضا افخمی عقدا⁴

¹دانش‌آموخته دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، ایران

³دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، ایران

⁴دانشیارگروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، ایران

چکیده

سبک ادبی میدانی برای بازتاب خصوصیّات فردی ادیب مانند ذوق و سلیقه، خلقیّات و عقاید شخصی او به شمار می­رود. یکی از رویکردهای سبک‌شناسی ادبی با نام سبک‌شناسی فردی شناخته می­شود که با در نظر گرفتن رابطة میان متن و بازخورد آن در میان مخاطبان، به بررسی دلایل و انگیزه­های روانی، اجتماعی و تاریخی موثّر در گزینش و بیان ساختارهای زبانی آن متن می­پردازد. در این پژوهش که از نوع کیفی است و با رهیافت توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه­ای صورت گرفته، با تکیه‌بر مؤلّفه­های زبانی مؤثّر در تعیین سبک فردی، قصیده «بلال حبشی» سروده «علی فوده» شاعر معاصر فلسطینی مورد واکاوی قرار گرفت. آنچه بر ضرورت انجام این پژوهش تأکید می­کند، بررسی نقش عوامل درونی و بیرونی زندگی شاعر در تعیین سبک ادبی او و نیز بازتاب آن­ها در ساختارهای زبانی وی است. هدف نگارندگان نیز ارائة پژوهشی در این راستا است تا راه را برای دیگر پویندگان رویکرد سبک­شناسی فردی هموار سازد. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که شاعر در این قصیده خود را در قالب شخصیت رنجدیده «بلال حبشی» معرّفی کرده است  و با استفاده فراوان از حروف مهموس، گزینش قافیه­های مختوم به حروف کشیده و مردوف که به فراخور حالات درونی وی است، موسیقی سنگینی را بر قصیده حاکم نموده است . همچنین با به‌کارگیری چشمگیر افعال مضارع که نشانگر اهداف انقلابی و اصلاح­گرایانه وی هستند و در آخر با ذکر و تقدیم واژگان ایدئولوژیک و قرار دادن تعابیر متناسب با مفهوم اندوه، ناکامی و مقاومت در محور همنشینی، سبک فردی خود را در این سروده برجسته ساخته است . به‌طور کلّی باید گفت سبک فردی «علی فوده» در این سروده سبکی غیرصریح و محافظه­کارانه است.

کلیدواژه‌ها

سبک‌شناسی فردی؛ شعر فلسطین؛ علی فوده؛ قصیده «بلال حبشی

مراجع

1. ابن الأثیر، ضیاء الدین نصرالله. (دون تاریخ). المثل السّائر فی أدب الکاتب والشاعر. أربع مجلّدات. القاهرة: مکتبة نهضة مصر.
2. أبوموسی، محمّد. (1996). خصائص التراکیب. الطّبعة الرّابعة. القاهرة: مکتبة وهبة.
3. أحمد بدوی، أحمد. (1996م). أسس النقد الأدبی عند العرب. القاهرة: نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزیع.
4. أنیس، ابراهیم. (1999). الأصوات اللغویة. الطّبعة الرّابعة القاهرة: منشورات مکتبةالأنجلو المصریة.
5. بشر، کمال. (2000م). علم الأصوات. القاهرة: دار غریب للطباعة والنشر والتوزیع.
6. البیّاتی، سناء حمید. (2007). التنغیم فی القرآن الکریم (دراسة صوتیة). جامعة بغداد: مرکز إحیاء التراث العلمی العربی العراق.
7. الجرجانی، عبدالقاهر. (2004). دلائل الإعجاز. تعلیق محمود محمّد شاکر، الطّبعة الخامسة. مصر: مکتبة الخانجی.
8. جیرو، بییر. (1994). الأسلوبیة. ترجمة منذر عیاشی. الطّبعة الثّانیة. حلب: دار الحاسوب للطّباعة.
9. الجیّوسی، سلمی خضراء. (1997). موسوعة الأدب الفلسطینی المعاصر (الشعر). بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
10. حسّان، تمّام. (1994). اللّغة العربیّة معناها ومبناها. مغرب:الدّار البیضاء.
11. خلیل، ابراهیم، والآخرون. (2005). مرایا التذوّق الأدبی. بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر، الأردن: دارة الفنون.
12. الرافعی، مصطفی صادق. (1997). إعجاز القرآن والبلاغة النبویة. القاهرة: دار المنار.
13. ریچاردز، آیور آرمسترانگ. (1382). فلسفه بلاغت. ترجمه: علی محمّدی آسیابادی. تهران: قطره.
14. الزّرکشی، بدرالدّین محمّدبن­عبدالله. (1404). البرهان فی علوم القرآن. تحقیق محمّد أبوالفضل ابراهیم، قاهرة: دار التراث.
15. زعیتر، اکرم. (بی­تا). سرگذشت فلسطین یا کارنامه سیاه استعمار.ترجمه علی اکبر هاشمی رفسنجانی.
16. سجودی، فرزان. (1387). نشانه شناسی کاربردی. ویرایش دوّم. تهران: علم.
17. السعدنی، مصطفى. (1987). البنیات الأسلوبیّة فی لغة الشّعر العربی الحدیث. الإسکندریة: منشأة المعارف
18. طبل، حسن. (1998). أسلوب الالتفات فی البلاغة القرآنیّة ،القاهرة: دارالفکرالعربی.
19. عاشور، فهد ناصر. (2004م). التّکرار فی شعر محمود درویش. الأردن: دار الفارسی للنشر والتوزیع.
20. عبّاس، حسن. (1998). خصائص الحروف ومعانیها. دمشق: منشورات اتحاد الکتّاب العرب.
21. عبدالله، محمّد فرید. (2008). الصوت اللغوی ودلالته فی القرآن الکریم. بیروت: دار ومکتبة الهلال.
22. عکاشة، محمود. (2011). التحلیل اللغوی فی ضوء علم الدلالة. القاهرة: دار النّشر للجامعات.
23. علی، إبراهیم جابر. (2010). المستویات الأسلوبیة فی شعر بلند الحیدری. مصر. دار العلم والإیمان للنشر والتوزیع.
24. الغرفی، حسن. (2001م). حرکیة الإیقاع فی الشّعرالعربی المعاصر. بیروت: دار إفریقیا للشّرق.
25. فتوحی رود معجنی، محمود. (1392). سبک شناسی. چاپ دوّم. تهران: سخن.
26. فضل، صلاح. (1998). نظریه البنائیه فی النّقد الأدبی. القاهرة، دار الشّروق.
27. فودة، علی. (2003). الأعمال الشّعریّة. بیروت: المؤسسة العربیة للدّراسات والنّشر.
28. قصّاب، ولید ابراهیم. (2009). مناهج النقد الأدبی الحدیث (رؤیة إسلامیّة). الطّبعة الثّانیة: دمشق: دار الفکر.
29. الکیّالی، عبدالرحمن. (1975). الشّعر الفلسطینی فی نکبة فلسطین. بیروت: المؤسسة العربیة للدّراسات والنّشر.
30. مطلوب، أحمد. (2001). معجم النّقد العربی القدیم (عربی - عربی). بیروت: مکتبة لبنان
31. مکاریک، ایرنا ریما. (1383). دانش­نامه نظریه­های ادبی معاصر. ترجمه: مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگه.
32. یوسفی، غلامحسین. (1363). کاغذ زر یادداشت­هایی در ادب و تاریخ. تهران: نشر یزدان.
33. بولنوار، بودیسة. (2009م). الخطاب الشعری المغربی من خلال کتاب أنموذج الزمان فی شعراء القیروان. رسالة الماجستیر، الجزائر، جامعة الحاج لخضر، باتنة.
34. شارف، عبد القادر. (دون تاریخ)، «الدلالة الزمنیة للفعل فی البنیة الترکیبیة». مجلة الأثر. العدد الخامس. صص 215 – 190.
35. عزیز، وفاء. (2010). صوت الزهریات فی شعر الصنوبری دراسة أسلوبیة. رسالة الماجستیر، الجزائر، جامعة الحاج لخضر، باتنة.
36. قبها، مهدی عناد أحمد. (2011) . التّحلیل الصوتیّ للنصّ. رسالة الماجستیر. جامعة النجاح الوطنیّة فی نابلس، فلسطین.
37. منصوری، زینب. (2011). دیوان أغانی إفریقیا لمحمّد الفیتوری دراسة أسلوبیّة. رسالة الماجستیر. جامعة الحاج لخضر – باتنة.
38. مرگان پور و همکاران. (1398). «بررسی سبک­شناسی لایه آوایی اشعار خلیل حاوی». مجلّه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد. دوره 11، شماره 1. شماره پیاپی 1. صص 78 - 57.
39. مقیاسی، حسن و سمیرا فراهانی. (1393). «سبک‌شناسی لایه‌ای در خطبه 27 نهج‌ البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه. شماره هفتم. صص 62 - 39.