آواهای القاگر در مرگ نگاره‌های بدر شاکر السیاب با تکیه‌بر نظریه موریس گرامون

زبان و ادبیات عربی

مقاله 7، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 23، پاییز و زمستان 1399، صفحه 112-130  

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv12.i2.82588

نویسندگان

محبوبه پارسائی¹؛ احمدرضا حیدریان شهری ²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد،ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد ، ایران

چکیده

زبان، مجموعه‏ی آوا­هایی است که القاگر احساسات و عواطف گونه‏گون و انگار­هایی از رنگ­ها و رایحه­ها هستند؛ بدین ترتیب، زبان، توده‏ای از آوا­ها و نشانه­های نابسامان نیست؛ بلکه شبکه‏ای است نظام‏مند و درهم بافته از لایه­ها و پیوند­ها یعنی هر پاره از گفتار یا متن، از خلال همکاری و پیوستگی همه سطوح زبانی متمایز، سازمان‌دهی می­شود.
هدف پژوهش حاضر، تحلیل و ارزیابی آوا­های القاگر در سروده­های بدر شاکر السیاب است؛ یکی از مباحث برجسته‏ای که باید در اشعار این سراینده نامدار به‌صورت جدی مورد توجه قرار گیرد، بحث آوا­ها و القا­هاست. شاعر جیکور یکی از شاعران چیره‏دستی است که از آواها، برای همراه ساختن خواننده با خویش بهره‌ی فراوان برده است؛ نگارندگان در این جستار کوشیده‏اند تا بر بنیاد نظریه موریس گرامون، زبان‌شناس نامدار فرانسوی به خوانش و تحلیل القاگری آواها در سروده‏های سراینده سوگوار عراق، بدر شاکر السیاب دست یازند و در این راستا با کاربست روش توصیفی –تحلیلی به بررسی نشانه­ها و شاخصه­های موسیقایی سروده­های بدر شاکر السیاب به‏ویژه واکه‌ها و همخوان‌ها پرداخته‏اند؛ خوانش و تحلیل چکامه‏های بدر شاکر السیاب بر بنیاد نظریه آواهای القاگر گرامون نشان می­دهد که متناسب با مضامین چکامه‌های سیّاب و متأثّر از نفوذ عمیق و ژرف روح سوگباری و اندوه در اندیشه و زبان شاعر،  واکه‏­ها و همخوان‏های پربسامد سروده‏های او نیز همین بار معنایی منفی، تیره و حزن‏آلود را تکرار می‏کنند؛ به دیگر بیان، یافته‏های این پژوهش نشان می‏دهد که آوا­های القاگر در سروده‏های بدر شاکر السیاب به توصیف شکست روحی و جسمی مردمان سرزمین شاعر می­پردازد و از لحاظ آوایی، اشعار او مرگ‏نگاره‏هایی است از شک و تردید، سرخوردگی و دل‌مردگی و اندوه و بدبینی.
 

کلیدواژه‌ها

شعر معاصر عربی؛ واکه؛ همخوان؛ بدرشاکر السیاب؛ موریس گرامون

مراجع

مک موان،ام کی.سی.واریک فویج.(1373) .آواشناسی وواجشناسی.مترجم محمدفائض –جواد نصرتی نیا.چاپ اول .تهران: روایت.

2.بلاطه،عیسی.(1971).بدرشاکر السیاب.حیاته وشعره.بیروت:دارالنهار

3.ثمره،یدالله.(1371).منابع آواشناسی زبان فارسی،چاپ سوم.تهران:نشردانشگاهی

4.حق شناس،علی محمد.(1388).آواشناسی (فونتیک).چاپ دوازدهم ،تهران: آگاه

5.خلف رشید، نعمان .(2006).الحزن فی شعر بدر شاکر السیاب، الطبعة الأولی.بیروت:الدار العربیة للموسوعات

6.خیربک،کمال .(1986).حرکة الحداثه فی الشعر العربی المعاصر. بیروت:دارالفکر

7.رجائی ،نجمه .(1381). اسطوره های رهایی: تحلیل روانشناسانه اسطوره در شعر عربی معاصر. مشهد: دانشگاه فردوسی

9.السیاب،بدرشاکر.(1968).دیوان منزل الأقنان .الطبعة الثانیة.بیروت :دارالعلم للملایین

10.السیاب،بدر شاکر(1971).الاعمال الشعریة الکاملة .جزءان ،الطبعة الثانیة. بیروت : دارالعودة

11.السیاب،بدرشاکر(2000).الاعمال الشعریة الکاملة.مقدمه ناجی علوش.الطبعة الثالثة.بیروت:دار الحریة

12.السیاب، بدر شاکر(2005).دیوان بدر شاکر السیاب.بیروت: دارالعودة

13.السیاب،بدرشاکر(2006).ثوره الشعر ومرارة الموت.هانی الخیر.دمشق:دارسلان

14.شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1373).موسیقی شعر. چاپ چهارم. تهران :آگاه

15.شعراوی،عبدالمعطی.(1982).أساطیر إغریقیة (أساطیرالشرق).الطبعة الأولی.الجزء الأول.القاهرة:اتحّاد الکّتاب العرب

16.صفوی،کوروش.(1383).زبان شناسی به ادبیات(شعر)جلد اول.چاپ اول . تهران: سوره مهر

17.صفوی،کوروش.(1390).از زبان شناسی به ادبیات(شعر). جلد دوم.چاپ سوم.تهران: سوره مهر

18.الضاوی،احمدعرفات.(1384).کارکرد سنت درشعرمعاصر عرب.ترجمه سید حسین سیدی.چاپ اوّل.مشهد : دانشگاه فردوسی مشهد

20. عباس،حسن.(1998).خصائص الحروف العربیة ومعانیها.دمشق:اتحاد الکتاب العرب

21.عبدالجلیل،منقور.(2001).علم الدلالة.دمشق: اتحاد الکتاب العرب

22.عبدالمطلب، محمد.(1984).البلاغة والاسلوبیة.مصر:الهیئة المصریه العامه للکتاب

23.قویمی،مهوش .(1383).آوا والقا رهیافتی به شعراخوان ثالث.تهران : هرمس

24.کمال زکی،احمد.(1991).دراسات فی النقد الأدبی.بیروت: دار الأندلس

25.الکندی،محمدعلی.(2003).الرمز والقناع فی الشعر العربی الحدیث(السیاب،نازک والبیاتی).بیروت: دار الکتاب الجدیدة

26.مارتینه ،آندره.(1380).توازن دگرگونیهای آوایی:جستاری در واجشناسی در زمانی.تهران :هرمس

27.الملائکه،نازک.(1923).قضایا الشعر المعاصر،بیروت: دار العلم للملایین

28.احمدی چناری،علی اکبر.(1392).«بررسی تطبیقی مفهوم مرگ در چکامة«سرزمین ویرانِ الیوت و اشعار سیاب بر مبنای نظریة کهن الگو ها». مجله زبان و ادبیات عربی. سال پنجم. شماره هشتم.صص1-28

29.متحدین،ژاله.(1354).«تکرار،ارزش صوتی وبلاغی آن».جستارهای ادبی. شماره 43.صص483تا530

30.مختاری، قاسم و فریبا هادی پور.(1395).«القاگری آواها در خطبه ی جهاد براساس دیدگاه موریس گرامون» پژوهش نامه علوی.پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی. سال هفتم .شماره اول.صص 111-137

.31gerammont,Maurice(1965). petit traite de versification francais.paris:A.coiln