تحلیل روند تراجایی تداوم در رمان فرانکشتاین فی بغداد احمد سعداوی و فرانکنشتاین مری شلی

زبان و ادبیات عربی

مقاله 9، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 23، اسفند 1399، صفحه 147-169  

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv12.i2.85136

نویسندگان

صدیقه حسینی¹؛ مهین حاجی زاده ²؛ حمید ولی زاده³

¹دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان،تبریز،ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان،تبریز،ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان،تبریز،ایران

چکیده

ژرار ژنت با توجه به روابط میان متون، بیش‌متنیت را به‌عنوان  یکی از انواع ترامتنیت مطرح نمود. بیش‌متنیت با محوریت اقتباس و برگرفتگی به دو دستة تقلیدی و تراگونگی تقسیم می‌شود. در این رویکرد وجود بیش‌متن به‌عنوان عنصر تأثیرپذیر و پیش‌متن به‌عنوان عنصر تأثیرگذار بسیار دارای اهمیت است. بیش‌متن با تقلید یا تغییر پیش‌متن باعث حفظ متن نخستین و یا تغییر آن می‌گردد. این تغییر هدفمند تراگونگی نام دارد که به دور از تقلید صرف است و گاهی باعث تراجایی در متن می‌شود. تراجایی که تغییری جدی در پیش‌متن است، با انجام برخی جابه­جایی‌ها در شکل و معنا تغییرات عمده‌ای را در پیش‌متن به وجود می‌آورد که یکی از این موارد تداوم زمانی روایت است. بررسی تداوم یا سرعت روایت در پیش‌متن و بیش‌متن که به مطالعة نسبت میان طول مدت زمان داستان و زمان روایت می‌پردازد، بر تغییر آن از طریق تراجایی دلالت دارد که تغییری جدی در رابطة بیش‌متنیت می‌باشد. سعداوی که متعلق به نسل جدید رمان نویسان است با قرار دادن فرانکشتاین در فضای ادبی جدید و محیطی متفاوت باعث تغییرات عمده‌ای در شتاب بیش‌متن می‌شود. بررسی تغییر سرعت رمان در بیش‌متن، خلاقیت سعداوی  را در عمق بخشیدن به روایت به نمایش می‌گذارد و نمونه‌ای بارز برای تراجایی تداوم و درنگ است. با توجه به آن که رمان "فرانکشتاین فی بغداد" احمد سعداوی تحت تأثیر رمان "فرانکنشتاین" (۱۸۱۸) مری شلی نوشته‌شده است،  پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی به بررسی رابطة تراگونگی در سرعت داستان بین این دو رمان و تغییرات ایجاد شده در  شتاب منفی و مثبت در بیش‌متن از نوع تراجایی می‌پردازد.  دستاورد پژوهش نشان می­دهد که تغییر لحن شاعرانه، توصیف پویا، حذف غیرعلنی و گفتگوهای درونی در بیش‌متن باعث تراجایی در تداوم می‌گردد، به‌گونه‌ای که عمل ذهنی در بیش‌متن برخلاف پیش‌متن باعث حرکت عمودی در متن و پیشروی در دنیای ذهنی شخصیت‌ها می‌گردد

کلیدواژه‌ها

بیش‌متنیت؛ تراجایی؛ تداوم؛ درنگ؛ فرانکشتاین

مراجع

1. ایگلتون، تری.(1368).  پیش درآمدیبرنظریةادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
2. جهانبگلو، رامین. (1384). موج چهارم.ترجمة منصور گودرزی. چاپ چهارم .تهران: نشر نی.
3. الحاج علی، هیثم. (2007) الزمن النوعی و اشکالیات النوع السردی. الطبعة الاولى.بیروت: الانتشار العربی..
4. حسن القصراوی، مها. (2004). الزمن فی الروایة العربیة. بیروت:  مؤسسة الابحاث العربیة.
5. سعداوی، احمد، (2013)، فرانکشتاین فی بغداد.الطبعة الاولی. بیروت: الجمل.
6. شلی، مری.(1386). فرانکشتاین.ترجمة  محسن سلیمانی. چاپ اول. تهران: قدیانی.
7. ریمون کنان، شلومیت. (1387). روایت داستانی بوطیقای معاصر. ترجمة ابوالفضل حری. تهران: نیلوفر.
8. العید، یمنی. (1986).الراوی - الموقع و المشکل. الطبعة الاولی. بیروت: مؤسسة الابحاث العربیة.
9. اصطیف، عبدالنبی. (1993). «التناص». مجلة رایة مؤتة. مج2. عدد2.صص 54-51.
10. پارسا،رضا. (1394). «آشنایی با مؤلفه‌های ادبیات داستانی پست مدرن». مجلة فرهنگی ابزورد.ش1. صص 56-77
11. حاجی زاده،مهین و حسینی، صدیقه (1397). «گوتیک - پست مدرنیسم در رمان «فرانکشتاین فی بغداد» احمد سعداوی». زبان و ادبیات عربی. شمارة 19. صص 115-143.
12. حری، ابوالفضل، (1389). «ترجمة گفتمان غیر مستقیم آزاد در سه ترجمة فارسی رمان به سوی فانوس دریایی». پژوهش‌ زبان‌های خارجی. شمارة 75. 19-39.
13. قاسمی‌پور، قدرت،. (1387). «زمان و روایت». نقد ادبی. سال 1. شمارة 1. صص 123-144.
14. نامور مطلق، بهمن، (1384). «متن‌های درجه دوم/ بیش‌متنیت در نگاه ژرار ژنت». خردنامه. شمارة 59.صص 11-10.
15. _____________. (1386).«ترامتنیت مطالعة روابط یک متن با دیگر متن‌ها». پژوهشنامة علوم انسانی. شمارة 56. صص83-98.
16. هویدی، محمد عبدالحسین. (2015). «دلالة البنیة الزمنیة فی روایة فرانکشتاین فی بغداد».مجلة اوروک. العدد الثالث. المجلد الثامن. صص 194-165.
17. عذاوری، سلیمة. (2005-2006). «الروایة و التاریخ دارسة فی العلاقات النصیة روایة العلامة لبن سالم حمیش». مذکرة لنیل درجة الماجستیر فی الادب العربی، جامعة الجزائر.

 

.18Genette, Gerrard,(1997), Palimpsests literature in the second degree, translated by Channa Newman & Claude Doubinsky,Lincoln and London: University of Nebraska Press.

 .19Guillemette, luice,( 2018), Cynthia levesque,naratology,Université du Québec à Trois-Rivières,http://www.signosemio.com/genette/narratology,asp.