شناسایی و تحلیل راهبرد ی عوامل و موانع کاربست مهارت ها یارتباطی در بین کتابداران کتابخانه های عمومی استان خوزستان

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 13، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 20، اسفند 1399، صفحه 271-296   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2021.23718.0

نویسندگان

محمدرضا شکاری^{* 1}؛ منصور کوهی رستمی²

¹دانشجوی دکتری، علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، رئیس کتابخانه مرکزی استان خوزستان

²استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

مقدمه: کتابداران کتابخانه­ های عمومی درصددند تا اطلاعات گوناگون را به­طور مفید و مؤثر به طیف عظیمی از مردم ارائه دهند. به دلیل لزوم ارتباط میان کتابداران با انبوه اعضای بالقوه و بالفعل، پرداختن به مسئله‌ مهارت‌های ارتباطی بیش‌ازپیش اهمیت پیدا می‌کند. لذا هدف پژوهش حاضر تحلیل راهبردی عوامل و موانع مؤثر در به‌کارگیری مهارت‌های ارتباطی مدیران و کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان می­باشد.
روش­ شناسی: این پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت و نحوه­ گردآوری اطلاعات از نوع توصیفی و پیمایشی است که با کاربرد مدل SWOT به انجام رسیده است. جامعه­ پژوهش شامل تمامی مدیران و کتابداران کتابخانه­های عمومی استان خوزستان به تعداد 381 نفر است که پس از توزیع پرسش‌نامه، تعداد 277 مورد عودت داده شد. ابزار مورد استفاده، پرسش‌نامه­ محقق‌ساخته‌ای است که با مطالعه­ پیشینه و ادبیات موضوع طراحی شده است. برای تحلیل یافته‌ها از روش‌های مختلف آمار توصیفی استفاده شده است.
یافته­ ها: این پژوهش نتایجی را در 7 بعد از عوامل درونی شامل پذیرش و اعتماد، ارتباطات غیرکلامی و زبان بدن، ویژگی‌های شغلی، صداقت، همدلی و همدردی، کمیت و کیفیت ارتباط، شکایت و خشم، تلاش‌های فردی، به‌عنوان نقاط قوت و ضعف کاربست مهارت‌های ارتباطی؛ و 5 بعد از عوامل بیرونی شامل اجتماع و محیط، نگرش­های مدیریتی، آموزش و نظام ارتقاء، به‌عنوان فرصت‌ها و تهدیدهای کاربست مهارت‌های ارتباطی که کتابداران برای کاربست مهارت‌های ارتباطی با آن مواجه‌ هستند ارائه می‌دهد. از مجموع 36 مؤلفه‌ای که در 7 بُعد از عوامل درونی، به‌عنوان نقاط قوت و ضعف، مورد بررسی قرار گرفت، 6 نقطه قوت و 8 نقطه ضعف مشاهده، و 22 عامل باقی‌مانده در وضعیت متوسط قرار داشتند که میانگین 986/2 به‌دست می‌آید. همچنین از 21 عامل مورد بررسی در 5 بعد از عوامل بیرونی، با 2 فرصت مواجه، و با 15 تهدید روبه­رو هستند و 4 عامل دیگر نیز وضعیت متوسطی را دارا هستند و میانگین 296/2 برای عوامل بیرونی به‌دست آمد.
نتیجه‌: نتایج نشان می‌دهد که وضعیت مهارت‌های ارتباطی در میان مدیران و کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان در وضعیت «نسبتاً مطلوبی» قرار دارد. لذا شایسته است تا با استفاده از نقاط قوت، نقاط ضعف پوشش داده شود و با بهره­گیری از فرصت‌ها، بر تهدیدها غلبه نمود. در این راستا، لذا مدیران و برنامه‌ریزان کتابخانه‌های عمومی باید با برگزاری دوره‌های آموزشیِ حضوری و مجازی، تدوین برنامه‌های آموزشی مستمر، تنظیم نظام‌نامه‌ ارتقاء بر اساس مهارت‌های ارتباطی، در کنار اقناع‌سازی کتابداران با بهبود وضعیت حقوق و مزایا، درصدد افزایش مهارت‌های ارتباطی آن‌ها برآیند تا در ادامه بتوان شاهد رشد کمیت و کیفیت خدمات کتابخانه‌های عمومی باشیم.

کلیدواژه‌ها

کتابخانه‌های عمومی؛ استان خوزستان؛ مهارت‌های ارتباطی؛ کتابداران

مراجع

اشرفی­ریزی، حسن، امرایی، مرتضی، پاپی، احمد، بهرامی، سوسن، سموعی، راحله (1391). مؤلفه‌های مهارت‌های ارتباطی و ارتباط آن‌ها با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی در کتابداران دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 2 (1)، صص 79-92. بازیابی شده در 5 تیر 1399 از: https://www.sid.ir/FileServer/JF/6007913910507.pdf

افشار، ابراهیم (1397). مهارت‌های ارتباطی برای کتابداران. تهران: چاپار.

امینی، اکرم. (1389). ارزیابی مهارت‌های ارتباطی کتابداران کتابخانه‌های عمومی شهر اصفهان. پایان­نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

بهمنی چوب­بستی، اکبر، سیدین، مهرداد (1397). الگویابی ساختاری تأثیر مهارت‌های ارتباطی کتابداران بر ارتباطات بین فردی و نقش آن بر راهبردهای مدیریت تعارض در کتابخانه­ها. فصلنامه سیاستگذاری علم و پژوهش رهیافت، 28 (72)، 77-90. بازیابی شده در 8 اسفند 1398 از: https://www.sid.ir/FileServer/JF/10005313977207.pdf

حجازی، یوسف، بازرگان، عباس، اسحاقی، فاخته (1387). راهنمای گام‌به‌گام ارزیابی درونی کیفیت در نظام دانشگاهی. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ.

حسینی، شهره، خسروی، عبدالرسول، بصیریان جهرمی، رضا (1395). بررسی مهارت‌های ارتباطی کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی شهر بوشهر از دیدگاه کتابداران و مراجعه­کنندگان به کتابخانه: رویکرد مقایسه­ای. دانش­شناسی (علوم کتابداری و اطلاع­رسانی و فناوری اطلاعات)، 9 (33)، 51-61. بازیابی شده در 23 مرداد 1399 از: https://b2n.ir/j28549

دیوید، فردآر. (1392). مدیریت استراتژیک. ترجمه علی پارساییان و محمد اعرابی. تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.

رداد، ایرج؛ قطب‌زاده اردکانی، مصطفی (1396). بررسی تأثیر مهارت‌های ارتباطی کتابداران بر کیفیت ارائه خدمات (مطالعه موردی: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی). مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 9 (3)، 91-110. بازیابی شده در 19 مهر 1399 از: https://www.sid.ir/FileServer/JF/4007113952105.pdf

رهنما، ساناز، فتاحی، رحمت‌الله، دیانی، محمدحسین (1394). بررسی میزان و عوامل مؤثر بر برخورداری کتابداران از مهارت‌های ارتباطی: مطالعه موردی کتابداران دانشگاه فردوسی مشهد. پردازش و مدیریت اطلاعات، 30 (3)، صص 875-898.

شجاعیان، نجمه‌السادات، شجاعی، معصومه، قاسمی، عبدالله (1396). تأثیر فعالیت بدنی طی بارداری بر رشد مهارت‌های اجتماعی اطفال: یک گزارش کوتاه. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 16 (4)، صص 381-388. بازیابی شده در 26 شهریور 1399 از: https://www.sid.ir/FileServer/JF/44113940313.pdf

شیخ‌الاسلامی، علی، اسدالهی، الهام، محمدی، نسیم (1396). پیش‌بینی پرخاشگری نوجوانان بزهکار بر اساس راهبردهای حل مسئله و مهارت‌های ارتباطی. سلامت اجتماعی، 4 (3)، 209-219. بازیابی شده در 15 مهر 1399 از: https://www.sid.ir/FileServer/JF/3006513960306.pdf

کریمی، لعیا، بنی­اقبال، ناهید، تفرشی، شکوه، همایی، رضا (1391). میزان و نحوه­ی به­کارگیری مهارت‌های ارتباطی توسط کتابداران کتابخانه‌های دانشگاه­های دولتی شهر اصفهان. مدیریت اطلاعات سلامت، 9 (1)، صص 42-53. بازیابی شده در 15 مهر 1399 از: https://b2n.ir/w32736

مستحفظیان، مینا؛ طاهری، حمید (1394). ارتباط مهارت‌های مدیریتی و مهارت‌های ارتباطی مدیران ورزش استان اصفهان. فصلنامه مدیریت فراگیر، 1 (2)، 121-132. بازیابی شده در 25 مرداد 1399 از: https://b2n.ir/f53362

ملک­محمدی، سعید، حاجی­زین­العابدینی (1397). مهارت‌های ارتباط غیرکلامی کتابداران از دیدگاه دانشجویان مؤسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان. تعامل انسان و اطلاعات، 5 (3)، 91-100. بازیابی شده در 1 شهریور 1399 از: https://hii.khu.ac.ir/article-1-2735-fa.pdf

وهابی، بشری، وهابی، احمد، صیادی، مهناز، روشنی، دائم (1395). بررسی مهارت‌های ارتباطی بین فردی و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کردستان. مجله توسعه آموزش در علوم پزشکی، 9 (24)، 102-107. بازیابی شده در 3 مهر 1399 از: https://www.sid.ir/FileServer/JF/3003913952412.pdf

 

Aamir, Khan, & Wisal, A. (2012). Leader’s Interpersonal Skills and Its Effectiveness at different Levels of Management. International Journal of Business and Social Science. 3 (4), 297-30. Retrieved 22 May 2020, from https://ijbssnet.com/journals/Vol_3_No_4_Special_Issue_February_2012/33.pdf

Afkhami, N., Tajafari, M., Nowkarizi, M. & Asghari Nekah, M. (2019). The Status of Librarians’Communication Skills and the Effective Factors in Public Libraries. Library Philosophy and Practice (e-journal). 1-16. Retrieved 12 June 2020, from: https://core.ac.uk/download/pdf/215160064.pdf

Bambaeeroo, F., Shokrpour, N. (2017). The impact of the teachers’ non-verbal communication on success in teaching. Journal of Advances in Medical Education & Professionalism, 5 (2), 51-59. Retrieved 27 April 2019, from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5346168/pdf/JAMP-5-51.pdf

Broady-Preston, J., Felice, J., Marshall, S. (2006). Building better customer relationships: Case studies from Malta and the UK. Library Management, 27 (6/7), 430-445. DOI:10.1108/01435120610702422

Chawner, Brenda & Oliver, Gillian (2013). A Survey of New Zealand Academic Reference Librarians: Current and Future Skills and Competencies. Australian Academic and Research Libraries, 44 (1), 29-39. DOI:10.1080/00048623.2013.773865

Devries, J., Rodkewich, M. P. (1997). Master Reference Librarians for a New Age. The Reference Librarian, 28 (59), 203-214. Doi.org/10.1300/J120v28n59_21

Durrance, J. C. (1995). Factors that Influence Reference Success: What Makes Questioners Willing to Return. https://doi.org/10.1300/J120v23n49_18

Freet, B., Marcinek, M. (2005). The future of the academic library and the academic librarian: a Delphi study reloaded. Routledge, 11 (1), 37-63. Retrieved 13 November 2019, from: https://docs.lib.purdue.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1727&context=iatul

GosinBoodoo, M. & McNish, M. (2005). Compring polarized perspectives librarian''''s professional skills and development. New library world, 106, 1214-1215. Retrieved 27 September 2019, from: https://core.ac.uk/download/pdf/188078373.pdf

Gottman, J. M. & R.W. Levenson (2007). The Timing Of Divorce: Predicting When a Couple Will Divorce Over a 14 Year Period. Journal of Marriage and Family, 62 (3), 737-745. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.00737.x

Hashemi Bonjar, S. E., Arbabisarjou, A., Salami. M., Boryri, T. (2016). The effects of non-verbal communication of librarians upon satisfaction of patrons with public libraries (Case study: Public libraries in South-East of Iran). International Journal of Advanced Biotechnology and Research (IJBR), 7 (5), 1841-1846. Retrieved 19 October 2019, from: www.ijptonline.com/wp-content/uploads/2016/07/13840-13852.pdf

Hua, S. H. (2011). Analysis on Verbal Communication Skills in Library’s Reader Service. Sci-Tech Information Development & Economy. Retrieved 15 September 2019, from: http://en.cnki.com.cn/Article_en/CJFDTOTAL-KJQB201112008.htm

Kakirman-Yildiz, A. (2012). Effective communication skills to manage the library: relations between managers and librarians. Qualitative and Quantitative Methods in Libraries (QQML) 2, 141 – 153. Retrieved 8 January 2020, from: https://www.researchgate.net/publication/332513240_The_Status_of_Librarians%27_Communication_Skills_and_the_Effective_Factors_in_Public_Libraries

Kamble, R (2011). Managerial skills for organizational performanc: an analytical study. Indian Streams Research Journal, 1 (1), 27-23. Retrieved 21 November 2020, from: https://b2n.ir/q28675

Ketlhoilwe, B. K., & Molatedi, S. K. (2015). An evaluation of the university of Botswana reference services staff: current and future eskills and competencies. A paper submitted in: IFLA WLIC, Cape Town. Retrieved 21 May 2019, from: https://www.ifla.org/files/assets/reference-and-information-services/publications/2-ketlhoilwe-en.pdf