واکاوی عوامل بازدارنده تأثیرگذار در پیاده‌سازی سامانه‌های مدیریت دانش در سازمان‌های دانش‌مدار (مطالعه موردی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی)

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 5، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 20، اسفند 1399، صفحه 92-115   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2021.23509.0

نویسندگان

سیدعباس مرجانی^{* 1}؛ عاطفه زارعی²؛ مهدی زاهدی نوقابی³؛ علی ضرابی⁴؛ طاهره ریگی⁵؛ نرگس اورعی⁶

¹دانش آموخته علم اطلاعات و دانش شناسی/ دانشگاه آزاد اسلامی همدان

²عضو هیات علمی/ دانشگاه آزاد اسلامی همدان

³دانش آموخته /دانشگاه فردوسی مشهد

⁴مدیر فضای مجازی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد

⁵دانش آموخته/ دانشگاه فردوسی مشهد

⁶دانش اموخته /دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مقدمه: دانش به‌عنوان عامل اساسی رقابت و ابزار نوآوری در دنیای اقتصادی مدرن و دانش‌مدار به کالایی ارزشمند تبدیل شده است و نیازمند مدیریت صحیح است. شناسایی عوامل و موانع برای پیاده‌سازی سامانه مدیریت دانش و عدم شکل‌گیری و پیاده‌سازی سامانه‌های مدیریت دانش از اصول اولیه و پیش­نیاز پیاده‌سازی سامانه مدیریت دانش در یک مجموعه است.
روش­شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع اکتشافی است. همچنین این پژوهش با استفاده از رویکرد تفسیری و با روش کیفی از نوع مطالعه موردی انجام شده است. جامعه پژوهش حاضر شامل کلیه کارکنان سازمان کتابخانه­ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی که در مجموع 350 نفر می‌باشند. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند از نوع گلوله برفی از میان متخصصان آشنا به حوزه مدیریت دانش که قبلاً در این رابطه به پژوهش پرداخته‌اند انجام شد. تعداد افراد نمونه با توجه به رسیدن به اشباع نظری داده‌ها 7 نفر از کارکنان بودند. در این پژوهش برای گردآوری داده‌ها از مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختار یافته استفاده شد. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از تحلیل مضمون یا مبتنی بر تِم^[1] با کمک نرم‌افزار تحلیل داده‌های کیفی مکس کیودا (MAXQDA) نسخه 10 استفاده شد.
یافته‌ها: پس از تحلیل داده‌ها و کدگذاری چند مرحله‌ای مصاحبه انجام شده توسط چند پژوهشگر برای رسیدن به بهترین مضامین، دلایل فقدان سامانه مدیریت دانش در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در سه مقوله اصلی عوامل سازمانی، عوامل انسانی و عوامل فنی دسته‌بندی شدند. برآیند نظر مصاحبه‌شوندگان نشان داد، دو عامل محوری باعث شکل نگرفتن سامانه مدیریت دانش در سازمان شده است که بقیه عوامل از این دو عامل نشأت گرفته‌اند که عبارتند از (عامل سازمانی) و (عامل انسانی).
نتیجه‌: برآیند نظر مصاحبه‌شوندگان نشان می‌دهد، عامل سازمانی و پس از آن عامل انسانی، بیشترین فراوانی را از نظر اثرگذاری بر فرایند پیاده‌سازی سامانه مدیریت دانش دارند. همچنین عامل فنی فراوانی کم‌تری را در این بین داشته است. «عدم احساس نیاز» به‌عنوان زیرمجموعه عامل نخست (سازمان) با توجه نظرات کارشناسان، از همه موارد اهمیت بیشتری داشت و همه مصاحبه‌شوندگان روی آن تأکید داشته‌اند. از نظر مصاحبه‌شوندگان، گرچه زیرساخت‌های فناوری همه سامانه مدیریت دانش نیست، ولی جزء جدایی‌ناپذیر آن است. از دید آنها با ابزارهای سنتی نمی‌توان دانش رو به تزاید را مدیریت کرد و باید از ابزارهای نوین و زیرساخت‌های فناوری، اعم از سخت‌افزاری و نرم‌افزاری استفاده کرد. برای رسیدن به مرحله کاربست دانش، نیاز به تغییرات جدی در نگاه و سیاست‌گذاری است که با آموزش کارکنان و مدیران می‌توان به این مهم دست یافت. نقش مشاوران و متخصصان که بدنه علمی و تخصصی سازمان هستند، برای مشاوره، توجیه و اقناع مدیران بسیار حائز اهمیت است.



[1]. Thematic Analysis

کلیدواژه‌ها

مدیریت دانش؛ سامانه مدیریت دانش؛ سازمان کتابخانه‌ها؛ موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

مراجع

 اخوان، پیمان؛ دسترنج ممقانی، نسرین؛ اولیایی، النوش و  ثقفی، فاطمه (1389). توسعه فرآیندهای چرخه مدیریت دانش مبتنی بر عوامل مؤثر بر موفقیت مدیریت دانش. فصلنامه علمی - پژوهشی سیاست علم و فناوری، 3 (2). بازیابی شده در 8 مهر 1397 از https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=121312

اخوان، پیمان؛ باقری، روح ا... (1389). مدیریت دانش، از ایده تا عمل. تهران: آتی‌نگر.

افجه‌ای، زهرا؛ و افجه‌ای، فاطمه (1385). بررسی عوامل مؤثر برای طراحی الگوی سامانه مدیریت دانش در سازمان‌های انتظامی. فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، 15 (83). بازیابی شده در 16 مهر 1397 از https://journals.ihu.ac.ir/article_202049.html

آستان قدس رضوی (1395). واحد آمار روابط عمومی بین‌الملل. آمار سال 1395. مشهد: سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.

حریری، نجلا؛ و شاهوار، شبنم (1389). ارتقای رضایت کاربران کتابخانه با استفاده از سامانه مدیریت ارتباط با مشتری: گزارش یک تجربه. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 83. بازیابی شده در 17 مهر 1397 از https://www.magiran.com/paper/815213.

رحیم مشاعی، کیارخ؛ و هوشمندآیینی، علی (1396). بررسی عوامل مؤثر برای استقرار مدیریت دانش در شرکت‌های ساختمانی استان گیلان. مجله نخبگان علوم و مهندسی، 2(2). بازیابی شده در 4 شهریور 1397 از https://civilica.com/doc/673668/.

رمضانی، قباد؛ و سلیمی، جمال (1394). شناسایی شاخص‌های مدیریت دانش و وضعیت پیاده‌سازی آنها؛ (مطالعه موردی: دانشگاه کردستان). مطالعات دانش‌شناسی، 2(5). بازیابی شده در 4 شهریور 1397 از https://civilica.com/doc/645207/.

صمیعی، یاسر؛ و آقایی، عبداله (1384). ارائه چارچوبی برای ارزیابی عملکرد سیستم های مدیریت دانش. مطالعات مدیریت صنعتی، 3 (10). بازیابی شده در 11 شهریور 1397 از https://jims.atu.ac.ir/article_4385.html.

قربانی‌زاده، وجه الله؛ نوربخش، مهدی؛ و منصوریان، احسان (1390). مدیریت دانش: عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌های عمومی. فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات مدیریت انتظامی، 6 (3). بازیابی شده در 4 شهریور 1397 از http://pmsq.jrl.police.ir/article_92073.html.

قصری، محمد (1391). نظام مدیریت دانش در برنامه چهارم توسعه نیروی انتظامی ج.ا.ایران. پژوهش‌نامه نظم و امنیت انتظامی، 17. بازیابی شده در 29 مهر 1397 از http://osra.jrl.police.ir/article_91265.html.

 قماشچی، فردوس (1390). مدیریت دانش پلیسی با رویکرد هستی‌شناسی. پژوهش‌نامه نظم و امنیت انتظامی،13. بازیابی شده در 24 آبان 1397 از https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=177736.

گزنی، علی (1385). صنعت نفت و مدیریت دانش: به‌کارگیری نظام مدیریت دانش در شرکت بریتیشپترولیوم.بررسی‌های اقتصاد انرژی، 2(4). بازیابی شده در 18 شهریور 1397 از http://oilindustry.ir/(X(1)S(5fqhlwkym0sedb4a3efwhs3i))/Home/showwiki/865.

Akhavan, P., & Pezeshkan, A. (2014). Knowledge management critical failure factors: A multi-case study. Tehran, Iran: Department of Industrial engineering, University of Science and Technology. Retrieved September 9, 2018, from DOI:10.1108/VINE-08-2012-0034.

Akhavan, P., Jafari, M., & Fathian, M. (2005). Exploring the Failure Factors of Implementing KnowledgeManagement System in the Organizations. Tehran,, Iran: Exploring failure factors of implementing knowledge management systems in organizations, Journal of knowledge management practice. Retrieved September 9, 2018, from https://www.researchgate.net/publication/255859037_Exploring_the_Failure_Factors_of_Implementing_Knowledge_Management_System_in_the_Organizations.

Baktash, L., ANVARI, A., ALIPOURIAN, G.-A., & MOGHIMI, R. (2011). Analysis of Knowledge Management within Five Key Areas. Gachsaran, Iran: Industrial Management, Gachsaran Branch, I.A.U. Retrieved September 10, 2018, from https://ideas.repec.org/a/spp/jkmeit/1198.html.

Becerra-Fernandez, I., & Sabherwal, R. (2010). Knowledge management: systems and processes. New York: M.E. Sharpe, Inc.

Bruno, A., & Leidecker, j. (1984). Identifying and Using Critical Success Factors. February.Long Range Planning 17(1):23–32. Retrieved September 11, 2018, from DOI:10.1016/0024-6301(84)90163-8.

Coakes, E., Amar, A. D., & Granados, M. L. (2013). Success or Failure in Knowledge Management Systems: A Universal Issue. London, UK: Westminster Business School, University of Westminster. Retrieved September 9, 2018, from https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-642-38862-0_3.

Groher, I., & Weinreich, R. (2016). Software architecture knowledge management approaches and their support for knowledge management activities: A systematic literature review. Linz, Austria: Information and Software Technology. Retrieved September 9, 2018, from DOI:10.1016/j.infsof.2016.09.007.

Hegazy, F. M., & Ghorab, K. E. (2014). The Influence of Knowledge Management on Organizational Business Processes and Employees Benefits. International Journal of Business and Social Science. Retrieved September 9, 2018, from DOI:10.5171/2015.928262.

King, W. R., & Marks Jr., P. v. (2008). Motivating knowledge sharing through a knowledge management system. Pittsburgh, USA: Katz Graduate School of Business, University of Pittsburgh. Retrieved September 1, 2019, from DOI:10.1016/j.omega.2005.10.006.

Laumer, S., & Wild, U. (2011). Failure of Knowledge Management Systems in the Financial Services Industry. Bamberg, Germany: University of Bamberg.

López-Nicolás, C., & Merono-Cerdán, Á. L. (2011). Strategic knowledge management, innovation and performance. Murcia, Spain: International Journal of Information Management. Retrieved September 10, 2018, from DOI:10.1016/j.ijinfomgt.2011.02.003.

Nevo, D., & Chan, Y. E. (2007). A Delphi study of knowledge management systems: Scope and requirements. Toronto, Canada: Operations Management and Information Systems, Schulich School of Business, York University. Retrieved September 2, 2019, from DOI:.1016/j.im.2007.06.001.

Quaddus, M., & Xu, J. (2005). Adoption and diffusion of knowledge management systems: field studies of factors and variables. Tweed Heads: Graduate School of Business, Curtin University of Technology. Retrieved September 6, 2018, from DOI:10.1016/j.knosys.2004.11.001.

Rubenstein-Montano, B., Liebowitz, J., Buchwalter, J., McCaw, D., Newman, B., & Rebeck, K. (2001). A systems thinking framework for knowledge management. Maryland, Columbia, USA: Department of Information Systems, University of Maryland-Baltimore County. Retrieved September 8, 2018, from DOI:10.1016/S0167-9236(00)00116-0.

Shin, M. (2004). A framework for evaluating economics of knowledge management systems. Seoul, Republic of Korea: College of Information and Communications, Hanyang University, Haengdang-Dong, Seongdong-Gu. Retrieved September 9, 2018, from DOI:10.1016/j.im.2003.06.006.

Turban, E., Sharda, R., & Delen, D. (2011). Decision Support and Business Intelligence Systems (9). Boston: Pearson.

Turner, B. (1983). The use of grounded theory for the qualitative analysis of organizational behaviour. (20). Journal of Management Studies. Retrieved September 2, 2019, from DOI:10.1111/j.1467-6486.1983.tb00211.

Zhang, X., Jiang, D., & Peng, J. (2013). Design and implement a knowledge management system to support web-based learning in higher education. Beijing, China: Computer and Information Management Center of Tsinghua University. Retrieved September 9, 2018, from DOI:10.1016/j.procs.2013.09.085.