تحلیل نشانه - معناشناختی گفتمان «رمان بازگشت به حیفا» اثر غسان کنفانی

زبان و ادبیات عربی

مقاله 2، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 23، اسفند 1399، صفحه 21-35   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv12.i2.59942

نویسندگان

امیرحسین رسول نیا^{* 1}؛ علی نجفی ایوکی²؛ سمانه نقوی³

¹استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان، ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان، ایران

³دانش‌آموخته‌ دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان، ایران

چکیده

گریماس، معناشناس لیتوانیایی جهت ساحت­مندی نظام روایت، الگوی منسجمی ارائه نمود که بر اساس نظر وی، درک بهتر متون ادبی با شناخت کامل از معنا حاصل می­شود. و این معنا تنها با مبنی قراردادن انگاره­های کُنشی و شوشی و رخدادی در قلمرو گفتمان حاصل می­شود. از این­رو، به دلیل اهمیّت و جایگاهی که بررسی و شناخت معنا در رمان «بازگشت به حیفا» از نگاه پژوهشگران داشته، در پژوهش حاضر سعی شده، با روش توصیفی-تحلیلی به واکاوی و تحلیل عوامل کُنشی و شوشی و انواع نظام معناشناختی گفتمان و چگونگی سیرِ تولید معنا در این رمان با بهره­گیری از مبانی نظری تحلیل نشانه­_ معناشناختی گفتمان گریماس پرداخته شود؛ تا نقش عملیّات انواع گفتمان حسی، عاطفی که با تأثیر بر عوامل معنایی مُنجر به تولید معنا شده، کشف نماییم. نتایج حاکی از آن است، که رمان بازگشت به حیفا به دلیل قراردادن محوریّت پایداری قابلیّت تحلیل و بررسی با انگاره­های کُنشی و شوشی را دارد. نوع گفتمان رمان مذکور از نوع پویا است؛ چراکه روایت با تغییر در افکار و حرکت سعید(کنشگر) از رام­الله به حیفا، به یاری همسرش صفیه(کُنش­یار) برای رسیدن به هدف خویش(خلدون)، وضعیّت ابتدایی را به وضعیّت ثانوی یعنی مواجه شدن با نیروهای مخالفی چون کشمکش­های سعید و خلدون سوق می­دهد که در نتیجه منجر به تغییر در  افکار سعید، مبنی بر آزاد نهادن خالد در عضویّت گروه فدائیان و تولید معنای استقامت و پایداری می­شود. البته در این رمان شاهد گفتمان‌های رخدادی و مرام مدار نیز هستیم.

کلیدواژه‌ها

نشانه_معناشناسی؛ بازگشت به حیفا؛ کُنِش؛ شَوِش؛ گریماس

مراجع

1. ابراهیم، عبدالله (2005م). موسوعة السردالعربی. الطبعة الأولی. بیروت: المؤسسة العربیّة للدراسات والنشر.
2. ابراهیم الهواری، احمد .(1986).البطل المعاصر فی الروایة المصریّة.، الطبعة الثالثه. القاهرة: دار المعارف.
3. أبو أصبع، صالح .(1975) .فلسطین فی الروایة العربیّة. د.ط. بیروت: مرکزُ الأبحاث.
4. احمدی، بابک(1370). ساختار و تأویل متن؛ نشانه­شناسی و ساختارگرایی، چاپ­اوّل، تهران: مرکز.
5. شعیری، حمیدرضا.(1387). « روش مطالعه گفته­ای و گفتمانی در حوزه نشانه معناشناسی»، مقالات سومین هم­اندیشی نشانه­شناسی هنر، چاپ نخست، تهران: فرهنگستان هنر.
6. _______________.(1381). «مبانی معناشناسی نوین». تهران: سمت.
7. العابد، عبدالحمید.(2008) .مباحث فی السیمیائیّات. الطبعة الأولی.المغرب: دار القرویین للطباعة.
8. عزام، محمّد.(2003). تحلیل الخطاب الأدبی علی ضوء المناهج النقدیّة الحداثیّة، الطبعة­الأولی، دمشق: منشورات إتّحاد الکتّاب­العرب.
9. عودة زعرب، صبیحة.(1998). غسّان کنفانی؛ جمالیّات السرد فی الخطاب الروائی. ط1. الاردن: دار مجد لاوی.
10. کَنَفانی، غسّان.(1977). الآثار الکاملة. الطبعة الأولی. بیروت: مؤسسة غسان کنفانی الثقافیّة للطباعة و النشر.
11. ابوهیف، عبدالله (2005) جمالیات المکان فی النقدالأدبی المعاصر، مجله جامعة تشرین للدراسات والبحوث العلمیّة، مجلد27، العدد1، جامعة تشرین، اللاذقیّة، السوریّة: قسم اللغه العربیّة.
12. جودی، محمّد(2012) رسالة ماجستیر شعریّة الشخصیّة والمکان الروائی فی «عائد إلی حیفا» لغسّان کنفانی؛ من البُنیة إلی الدلالة، جامعة الجزائر: قسم اللغه العربیّة وآدابها.
13. الشیخ خلیل، خالدة. (1987). رسالة الدکتوراه الرمز فی أدب غسان کنفانی القصصی. جامعة الجزائر: معهد اللغة و الأدب العربی.
14. کریم،فوزی.(1970).عائد إلی حیفا. مجلة الآداب. العدد10. صص66-64.
15. الیوسف، یوسف.(1976). غسان کنفانی روائیا(2). مجلة المعرفة.العد173.صص62-43.