شناخت و اولویت‌بندی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و محیط‏زیستی خشک‌شدن دریاچه ارومیه در روستاهای پیرامون

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 7، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 19، خرداد 1400، صفحه 51-62   

نوع مقاله: پژوهشی کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v8i1.88477

نویسندگان

مهدی امینی^{* 1}؛ حسین کوهستانی²؛ فاطمه کاظمیه³

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد توسعه روستایی، گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، ایران

²دانشیار، گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، ایران

³استادیار، گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، ایران

چکیده

این پژوهش از نوع مطالعات کاربردی بوده و روش پژوهش از نوع توصیفی-پیمایشی می‌باشد و به‌منظور دستیابی به هدف از روش علی-مقایسه‌ای استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش را کارشناسان و متخصصان باتجربه در زمینه‌ی مسائل دریاچه ارومیه تشکیل دادند. روش نمونه‌گیری هدفمند از نوع گلوله برفی بود و ابزار تحقیق، پرسشنامه‌ و روایی آن براساس نظرات اساتید و کارشناسان تائید شد. برای تعیین میزان پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و برای هریک از شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی به‏صورت مجزا محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق نرم‌افزار SPSS صورت گرفت، علاوه‏بر آمار توصیفی، از آمار استنباطی نظیر آزمون‌های مقایسه‌ای استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد خشک‌شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و محیط‏زیستی روستاهای پیرامون تاثیر گذاشته است. همچنین نتایج حاصل از تحلیل سلسه‌مراتبی (AHP) برای اولویت‌بندی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی خشک‌شدن دریاچه ارومیه نشان داد، پیامد محیط‌زیستی با میانگین وزن نهایی 7/407 بیشترین اهمیت، پیامد اجتماعی با میانگین وزن نهایی 2/623 در درجه دوم اهمیت و پیامد اقتصادی با میانگین وزن نهایی 1/393 در درجه سوم اهیمت قرار گرفت. بنابراین پیشنهاد می‎‏شود به‏ منظور جلوگیری از فاجعه محیط‌زیستی و بروز پیامدهای تخریب کننده آن اقدامات عاجل در نجات دریاچه ارومیه توسط مسئولین دولتی، مراکز علمی و افراد خبره با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های داخلی و کمک‌های بین‌المللی انجام گیرد تا از تکرار فاجعه محیط‏زیستی دریاچه آرال در این منطقه از کشور جلوگیری شود.

کلیدواژه‌ها

بحران؛ پیامد اجتماعی؛ پیامد اقتصادی؛ پیامد محیط‌زیستی؛ دریاچه ارومیه

مراجع

آل‌شیخ، ع.، علی‌محمدی، ع. و قربانعلی، ع. 1383. پایش خطوط ساحلی دریاچه ارومیه با استفاده از سنجش از دور. نشریه تحقیقات کاربردی جغرافیا، 4(5): 9-23.
اصغری سراسکانرود، ص.، جلالی عنصرودی، ط. و زینالی، ب. 1392. تحلیل تغییرپذیری وضعیت گردشگری شهرهای واقع در اطراف دریاچه ارومیه. فصلنامه برنامه ‏ریزی منطقه‌‏ای، 3 (11): 99-114.
بارانی‌پسیان، و.، پوراکرمی، م.، فتوحی‌مهربانی، ب. و پوراکرمی، س. 1396. تحلیل روند خشک‌شدن دریاچه ارومیه و مهمترین تأثیرات آن بر سکونتگاه‌های پیرامونی. فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 31(3): 439-453.
خوش اخلاق، ف.، حیدری، م.، مرادی مقدم، م.و مولایی پارده، ا. 1392. شبیه‌سازی تغییرات رژیم دمای مراغه در اثر خشک شدن دریاچه ارومیه. مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، 8: 1-18.
زالی، ن. 1388. آینده‌نگری توسعه منطقه‌ای با رویکرد سناریو مبنا (نمونه موردی: استان آذربایجان‌شرقی)، رساله دوره دکتری، دانشگاه تبریز.
ستاد احیای دریاچه ارومیه. 1396. خطرات و تهدیدات ناشی از خشکی دریاچه ارومیه ویژه فرمانداران و بخش‌داران.
سلیمی‌ترکمانی، ح. 1390. بررسی مشکل محیط‏زیستی دریاچه ارومیه از منظر حقوق بین‌الملل محیط‌زیست. فصلنامه راهبرد. 20(58): 177-178.
عقلمند، ر.، عباسی، ع. 1396. دریاچه ارومیه: چالش‌های محیط‏زیستی و راهکارهای کاهش اثرات آن. چهارمین کنفرانس بین‌المللی برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست. دانشگاه تهران، تهران.
فراهانی، ح.، صفاری، ر. 1393. بحران کم شدن سطح آب دریاچه ارومیه و تأثیر آن در توسعه‌پایدار روستایی (مطالعه موردی: بخش گوکان شهرستان آذرشهر)، اولین همایش ملی آب، انسان و زمین. اصفهان.
فنی، ز. و معروفی، ا. 1396. بررسی اثرات خشکی دریاچه ارومیه بر آسیب‌پذیری محیط‌زیست طبیعی و انسانی ناحیه پیرامون. فصلنامه علمی تروجی محیط‌زیست، 58: 1-16.
گلی، ع.، ایران‌نژاد، ر. و صادقی جدیدی، ا. 1396. پیامدهای اقتصادی خشک شدن دریاچه ارومیه در روستاهای غرب و شرق آن. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 6(1): 113-136.
وفائیان، م.، هنجاری، ر. و میرزاپور پیردوستی، آ. 1395. بررسی علل خشکی دریاچه ارومیه، سومین کنفرانس ملی مهندسی عمران و توسعه پایدار ایران. موسسه آموزش عالی مهر اروند، تهران.
Abbaspour M., Javid A., Mirbagheri S., Ahmadi Givi F. and Moghimi P. 2012. Investingation of lake drying attributed to climate. International Journal of Environmental Science and Technology, 9: 257-266.
Behrouzirad B. 2007. Identification of fish eating birds. INTERNATIONAL JOURNAL OF ENVIRONMENTAL RESEARCH (IJER), 1(2): 88-95.
Erdinger L., Hollert H. And Eckl P. 2011. Aral Sea: An ecological disaster zone with impact on human health. Reference module in earth system and environment. Journal of Encyclopedia of Environmental Health, 15: 136-144.
Hesami A. and Amini A. 2017. Changes in irrigated land and agricultural water use in the Lake Urmia basin. Lake and Reservoir Management, 32(3): 288–296.
Lemoalle J., Bader J., Leblanc M. and Sedick A. 2012. Recent changes in Lake Chad: Observations, simulations and management options (1973-2011). Global and planetary change, 80-81: 247-254.
Manouchehri A. 2001. Drought and shallow water crisis, challenges, policies and plans to encounter, Water & Environment, 45: 15-21
Mazhitova Z., Jensen S., Ritzen M. and Zetterstrom R. 1998. Chlorinated contaminants, growth and thyroid function in schoolchildren from the Aral Sea region in Kazakhstan. Acta paediatrica, 87: 991-995
Nouri H., Mason R. and Moradi N. 2017. Land suitability evaluation for changing spatial organization in Urmia county towards conservation of Urmia lake. Applied geography, 81: 1-12
Udmale P., Ichikawa Y., Manandhar S., Ishidaira H. and Kime A. 2014. Farmers' perception of drought impacts, local adaptation and administrative mitigation measures in maharashtar state, india. International journal of disaster risk reduction, 10: 250-269
Zarghami M. and Rahmani M. 2017. A System Dynamics Approach to Simulate the Restoration Plans for Urmia Lake, Iran. Optimization and Dynamics with Their Applications, 3: 309-326.