مدیریت ریسک خشکسالی در شرایط تغییر اقلیم: نقش سیاست‌های ملی و برنامه مدیریت خشکسالی (DMP)

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 12، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 19، خرداد 1400، صفحه 107-112   

نوع مقاله: سایر مطالب علمی نشریه

نویسندگان

آذر زرین^{* 1}؛ عباسعلی داداشی رودباری²

¹عضو هیات علمی گروه جغرافیا و عضو وابسته گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی و ریاست پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر‌اقلیم، مشهد، ایران

²پژوهشگر پسادکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

مدیریت ریسک در واقع پیشگیری، برنامه‌ریزی و ارزیابی برای کاهش و به حداقل رساندن عواقب احتمالی بحران‌هاست که از طریق برنامه‌ریزی حاصل می‌شود. اولین گام برای مقابله با بحران خشکسالی در نواحی مختلف کشور و تعدیل اثرات آن، شناخت و درک واقعیت خشکسالی به ویژه اثرات متقابل پیامدها و علل چندگانه آن است. خشکسالیِ گستردۀ بهار 1400 در ایران، نمادی از رویدادهای اقلیمی فرین تحت شرایط تغییر اقلیم است که چالش‌های پیچیده تأمین آب را برای مصارف رقابتی در مناطق مختلف در زمان کمبود شدید برجسته می‌کند. نگرانی روزافزونی در مورد ناکارآمدی شیوه‌های کنونی مدیریت خشکسالی که عمدتاً مبتنی بر مدیریت بحران است، افزایش یافته است. این روش‌ها واکنش‌پذیر هستند و بنابراین فقط علائم (تأثیرات) خشکسالی را بررسی می‌کنند و از بررسی علل اصلی آسیب‌پذیری‌های مرتبط با اثرات آن، غافل‌اند. از طریق اتخاذ سیاست‌های ملی خشکسالی که متمرکز بر مدیریت ریسک هستند و با ارائه برنامه‌های کاهش اثرات خشکسالی یا آمادگی در سطوح مختلف، می‌توان ظرفیت مقابله با خشکسالی را در سطح کشور بهبود بخشید. اکنون زمان اتخاذ رویکردی است که بر اساس آن بتوان بر کاهش خطر خشکسالی تأکید کرد، با توجه به اثرات پیچیده خشکسالی و افزایش فراوانی، شدت و توالی زمانی رخدادهای خشکسالی همراه با تغییر اقلیم نیاز است تا شناختی صحیح از این پدیده مخرب اقلیمی داشت. در این یادداشت، مفاهیم اساسی خشکسالی، اصول و اهداف سیاست‌های خشکسالی و روند برنامه‌ریزی خشکسالی که در تهیه برنامه‌های تعدیل اثرات خشکسالی موثر است، مورد بحث واقع می‌شود.

کلیدواژه‌ها

خشکسالی؛ برنامه مدیریت خشکسالی (DMP)؛ تغییر اقلیم؛ منابع آب؛ ایران

مراجع

راوندی، م. 1393. تاریخ اجتماعی ایران - جلد اول: تاریخ اجتماعی ایران و کهن‌ترین ملل باستانی از آغاز تا اسلام، نشر نگاه، 800ص، تهران.
Burke E. J., & Brown S. J. 2008. Evaluating uncertainties in the projection of future drought. Journal of Hydrometeorology, 9(2): 292-299.
England M. I., Dougill A. J., Stringer L. C., Vincent K. E., Pardoe J., Kalaba F. K., ... & Afionis S. 2018. Climate change adaptation and cross-sectoral policy coherence in southern Africa. Regional Environmental Change, 18(7): 2059-2071.
Ford, J. D., Berrang-Ford, L., & Paterson, J. 2011. A systematic review of observed climate change adaptation in developed nations. Climatic change, 106: 327-336.
IPCC. 2012. Summary for policymakers in: Managing the risks of extreme events and disasters to advance climate change adaptation, A Special Report of Working Groups I and II of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge and New York, NY, pp. 3–21.
IPCC. 2014. Summary for policymakers in: Climate change 2014: Impacts, adaptation, and vulnerability part A: Global and sectoral aspects, Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge.
Mercer J. 2010. Disaster risk reduction or climate change adaptation: are we reinventing the wheel?. Journal of International Development: The Journal of the Development Studies Association, 22(2): 247-264.
Mubaya C. P., & Mafongoya P. 2017. Local-level climate change adaptation decision-making and livelihoods in semi-arid areas in Zimbabwe. Environment, development and sustainability, 19(6): 2377-2403.
Mubaya C. P., Njuki J., Mutsvangwa E. P., Mugabe F. T., & Nanja D. 2012. Climate variability and change or multiple stressors? Farmer perceptions regarding threats to livelihoods in Zimbabwe and Zambia. Journal of environmental management, 102: 9-17.
Nangombe S. S. 2015. August. Drought conditions and management strategies in Zimbabwe. In Proceedings of the Regional Workshops on Capacity Development to Support National Drought Management Policies for Eastern and Southern Africa and the Near East and North Africa Regions, Addis Ababa, Ethiopia (pp. 5-8).
Nyamwanza A. M. 2014. Bridging policy and practice for livelihood resilience in rural Africa: lessons from the mid-Zambezi Valley, Zimbabwe. Journal of Rural and Community Development, 9(4), 23-33.
Savo, V., Lepofsky, D., Benner, J. P., Kohfeld, K. E., Bailey, J., & Lertzman, K. 2016. Observations of climate change among subsistence-oriented communities around the world. Nature Climate Change, 6: 462-473.
Shiferaw B., Tesfaye K., Kassie M., Abate T., Prasanna B. M. & Menkir A. 2014. Managing vulnerability to drought and enhancing livelihood resilience in sub-Saharan Africa: Technological, institutional and policy options. Weather and Climate Extremes, 3: 67-79.
Smit, B., Burton, I., Klein, R. J., & Wandel, J. 2000. An anatomy of adaptation to climate change and variability. In Societal adaptation to climate variability and change, 43: 223-251.
Theodory T. F. 2014. Indigenous knowledge as a base of climate change adaptation: Perspectives from community living along Ngono River Basin, Tanzania. In 14th EADI general Conference (pp. 23-26).
Van Loon A. F. & Laaha, G. 2014. Hydrological drought severity explained by climate and catchment characteristics. Journal of hydrology, 526: 3-14.
Vicente-Serrano S. M., Beguería S., Gimeno L., Eklundh L., Giuliani G., Weston D., ... & Pegram G. G. 2012. Challenges for drought mitigation in Africa: The potential use of geospatial data and drought information systems. Applied Geography, 34: 471-486.
Yaduvanshi A., Srivastava P. K., & Pandey A. C. 2015. Integrating TRMM and MODIS satellite with socio-economic vulnerability for monitoring drought risk over a tropical region of India. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 83: 14-27.
Zarafshani K., Sharafi L., Azadi H., Hosseininia G., De Maeyer P., & Witlox F. 2012. Drought vulnerability assessment: The case of wheat farmers in Western Iran. Global and Planetary Change, 98: 122-130.