مدیریت تأمین مالی شهر و اقتصاد سیاسی شهری جدید (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13، پاییز و زمستان 1399، صفحه 21-1  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.67959.1002

نویسندگان

غلامرضا کاظمیان ¹؛ اسماعیل علی اکبری²؛ مصطفی طالشی³؛ منیره حداد حسن آبادی⁴

¹دانشیار گروه مدیریت شهری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

²استاد گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

³دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور ، تهران، ایران.

⁴دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

افزایش جمعیت شهری و گسترش سطح انتظارات مردم، نیازمند خدمت رسانی مناسب شهرداری به شهروندان و بالتبع گسترش منابع مالی و درآمدی شهرداری­هاست. تغییر شیوه­های سنتی تأمین مالی و قطع کمک­های دولتی به شهرداری کلانشهرهای کشور بر اساس طرح خودکفایی شهرداری­ها و پس از آن اجرای سیاست تعدیل اقتصادی و کوچک­سازی دولت در اوایل دهه 1370، منجر به روی­آوری شهرداری­ها به درآمد حاصل از فروش مازاد تراکم گشت. شهرداری مشهد نیز با حضور سالانه حدود 27 میلیون نفر زائر در کنار جمعیت 5/3 میلیونی شهر برای خدمت رسانی، نیازمند تأمین مالی هزینه­های ماهانه (جاری- عمرانی) چند صد میلیاردی شهر می­باشد که بدان جهت، همچون دیگر کلان­شهرهای ایران به درآمدهای ناپایداری نظیر فروش تراکم و عوارض ساختمانی وابسته است. هدف این پژوهش بررسی نظام تأمین منابع مالی شهرداری مشهد و اقتصاد سیاسی جدید ناشی از آن است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است، داده­های نظام مالی و درآمدی با روش اسنادی و مؤلفه­های اقتصاد سیاسی ناشی از آن با روش شبه دلفی (مصاحبه با خبرگان و نخبگان) تهیه شده و میزان اثرگذاری و شدت تاثیرپذیری با مدل دیمتل پردازش شده است. نتایج تحقیق نشانگر اتکا مالی شهرداری مشهد به درآمدهای ناپایدار ناشی از عوارض ساختمانی و زمین بخصوص فروش تراکم مازاد ساختمانی است. تحلیل اقتصاد سیاسی این پدیده نشانگر ایجاد اقتصاد سیاسی جدید مبتنی بر اعطای مجوزهای رانتی به زمین­های شهری بعنوان پایه اصلی درآمدی شهرداری­های کشور شده است، بگونه­ای که فروش مازاد تراکم را می­توان به مثابه توزیع رانت اقتصادی در نظر گرفت.

کلیدواژه‌ها

اقتصاد سیاسی شهری؛ تأمین مالی شهرداری؛ شهرداری مشهد؛ درآمدهای پایدار؛ عوارض ساختمان

مراجع