هنجاریابی، روایی و پایایی ابزار سنجش ارزش‌های اخلاقی (مطالعۀ موردی: شهر کرمانشاه)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 5، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 38، اسفند 1400، صفحه 164-131   

نوع مقاله: پژوهشی -مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2021.70004.1032

نویسندگان

علی مرادی^{* 1}؛ نجات محمدی فر²

¹دانشیار گروه جامعه‌شناسی، واحد اسلام‌آباد غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام‌آباد غرب، کرمانشاه، ایران

²استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

چکیده

یکی از اهداف مطالعه‌شدۀ اندیشمندان علوم انسانی و به‌خصوص علوم اجتماعی، ساخت و طراحی ابزارهای مناسب و معتبر برای سنجش مفاهیم و واژه‌های انتزاعی است. ارزش‌های اخلاقی به‌عنوان مفهومی میان‌رشته‌ای مجموعه‌ای از قواعد و اصولی است که انسان آن را در زندگی به کار می‌برد. هدف این پژوهش، هنجاریابی، روایی و پایایی ابزار سنجش ارزش‌های اخلاقی است. روش مطالعه از لحاظ رویکرد، کمی، از نظر هدف، بنیادی، برمبنای راهبرد، توصیفی و براساس نحوه گردآوری داده‌ها پیمایشی است. برای این منظور پس از مطالعه و بررسی ابزارهای موجود در دنیا (ابزارهای استاندارد) و همچنین تکمیل خلأهای این ابزارها (توسط محقق در فرایند انجام پژوهش)، به ابزاری جامع اقدام شد و از کل شهروندان بالای 20 سال شهر کرمانشاه در سال 1399، 440 نفر انتخاب شدند و داده‌های حاصل از این مطالعه به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای جمع‌آوری شدند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از دو نرم‌افزار SPSS و AMOS استفاده گردید. ضریب آلفای کرونباخ برابر با 0/936، همبستگی بین نیمه‌های آزمون برابر با 0/554، ضریب گاتمن 0/709 و ضریب اسپیرمن-براون 0/703 و کل واریانس تبیین‌شده همه ابعاد روی هم رفته توسط تحلیل عاملی برابر با 87/72 است. نتایج مدل اندازه‌گیری نشان می‌دهد که شاخص CMIN/DF برابر با 4/58، برازش تطبیقی CFI برابر با 0/85، توکر لوئیس برابر با 0/80 و شاخص RMSEA برابر با 0/08 برازش مدل را تأیید می‌کنند. ابزار طراحی شده می‌تواند به‌عنوان مقیاسی پایا و روا مورد استفاده مؤسسه‌های پژوهشی و پژوهشگران قرار بگیرد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که روایی ابزار مورد استفاده با استفاده از روایی صوری و سازه‌ای تأیید شد. برای برآورد پایایی نتایج، آلفای کرونباخ، روش دونیمه‌کردن و اسپیرمن براون، آن را تأیید کردند و درنهایت با توجه به اینکه برخی گویه‌های پرسشنامه‌های مورد مطالعه متناسب با فرهنگ بومی نبودند، سعی شد با استفاده از نظرات متخصصان و متناسب با وضعیت فرهنگی جامعه ایران، اصلاح و هنجاریابی شوند.

کلیدواژه‌ها

ارزش‌های اخلاقی؛ روایی؛ پایایی؛ هنجاریابی؛ ابزار اندازه‌گیری

مراجع

1. احمدی، ش.، یاقوتی، ح.، و فلاحی، و. (1396)، نقش بی‌اشتیاقی اخلاقی و هوش اجتماعی در پیش‌بینی ولع مصرف افراد مصرف‌کننده مواد. اعتیاد پژوهی، (44)، 168-155.
2. تحف العقول. (1385). سخنان چهارده معصوم (ص. حسن زاده، مترجم). قم: نشر آل علی.
3. سیدی، ا.، و خدادادیان، ز. (1393)، رابطه تبلیغات اخلاقی با رفتار مصرف‌کنندگان. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، (4)، 10-1.
4. عصاره، ع.، مهدیزاده تهرانی، آ.، امینی زرین، ع.، و عظیمی، ش. (1397). نقدی بر نظریه‌ رشد قضاوت اخلاقی لارنس کلبرگ: پژوهشی در بررسی چندجانبه نظریه‌ کلبرگ و ارائه رهنمودی درباره‌ مراحل رشدی او. فصلنامه تعلیم و تربیت، (2)، 112-93.
5. غررالحکم، (1384). سخنان قصار امام علی (ع) (س. ه. رسولی محلاتی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
6. نجاری، س. (1392)، بررسی رابطه بین ارزش‌های اخلاقی و کارایی کارکنان شرکت ارتباطات زیرساخت (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). مدیریت امور فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
7. نراقی، م. (1386)، معراج السعاده. قم: دفتر انتشارات زینی.
8. نصیری، م. (1386)، مؤلفه‌هایی از اخلاق اجتماعی پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله). فصلنامه اخلاق، (8)، 95-54 .
9. نهضتی، ب.، پژویان، ج.، محمدی، ت.، و شاکری، ع. (1391)، تحلیل رفتار خیرخواهانه در ایران. دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، (26)، 25-46.

 

10. Aprilyandi, B., & Ismiyati, Y. (2020) An analysis of moral values from the characters in the novel ‘Frankenstein’by Mary Shalley. JELT: Journal of English Language Teaching, 3(2), 95-104.
11. Aquino, K., & Reed, I. I. (2002) the self-importance of moral identity. Journal of Personality and Social Psychology, 83(6), 4-23.
12. Asahara, K., Kobayashi, M., & Ono, W. (2015) Moral competence questionnaire for public health nurses in J apan: S cale development and psychometric validation. Japan Journal of Nursing Science, 12(1), 18-26.
13. Bandura, A., Barbaranelli, C., & Caprara, G. V., & Pastorelli, C. (1996). Mechanisms of moral disengagement in the exercise of moral agency. Journal of Personality and Social Psychology, 71(2), 364-374.
14. Bentham, J. (1996). An introduction to the principles of morals and legislation: The collected works of Jeremy Bentham. London: Clarendon Press.
15. Bergstra, T. J., Gremmen, B., & Stassen, E. N. (2015) Moral values and attitudes toward Dutch sow husbandry. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 28(2), 375-401.
16. Black, J. (2012) Initial development and psychometric characteristics of the moral cognition inventory(Doctoral dissertation). Humboldt State University.
17. Black, J. E., & Reynolds, W. M. (2016) Development, reliability and validity of the Moral Identity Questionnaire. Personality and Individual Differences, 97, 120-129.
18. Churchland, P. S. (2015). The neurobiological platform for moral values. Royal Institute of Philosophy Supplements, 76, 97-110.
19. Cohen, N. E. (2010) considering animals: Moral convictions about animals and judgment on the culling of healthy animals in animal disease epidemics (Vol. Dissertation). Wageningen: Wageningen University.
20. Dahling, J. J., Whitaker, B. G., & Levy, P. E. (2009) The development and validation of a new Machiavellianism scale. Journal of Management, 35(2), 219-257.
21. Fraser, D. (1999). Animal ethics and animal welfare science: bridging the two cultures. Applied Animal Behaviour Science, 65(3), 171-189.
22. Haidt, J., & Graham, J. (2007). When morality opposes justice: Conservatives have moral intuitions that liberals may not recognize. Social Justice Research, 20(1), 98-116.
23. Hazlitt, H. (2003). Dasar-dasar moralitas. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.
24. Kohlberg, L. (1981). Essays on moral development: The philosophy of moral development: Moral Stages and the idea of justice. San Francisco: Harper & Row.
25. Krebs, D. L., & Denton, K. (2005) toward a more pragmatic approach to morality: a critical evaluation of Kohlberg's model. Psychological Review, 112(3), 629–649.
26. Parsons, T., & Shils, E. A. (1951). Toward a general theory of action. New York: Harper & Row.
27. Pittel, S. M., & Mendelsohn, G. A. (1966). Measurement of moral values: A review and critique. Psychological Bulletin, 66(1), 22-35.
28. Schlenker, B. R. (2008) Integrity and character: Implications of principled and expedient ethical ideologies. Journal of Social and Clinical Psychology, 27(10), 1078-1125.
29. Schwartz, S. H. (1968) Words, deeds and the perception of consequences and responsibility in action situations. Journal of Personality and Social Psychology, 10(3), 232-242.
30. Taebi, B., & Kadak, A. C. (2010) Intergenerational considerations affecting the future of nuclear power: Equity as a framework for assessing fuel cycles. Risk Analysis: An International Journal, 30(9), 1341-1362.
31. Tahrir, N., Damayanti, F.S., & Royani, I (2020). The role of critical thinking as a mediator variable in the effect of internal locus of control on moral disengagement. International Journal of Instruction, 13(1), 17-34.
32. Yang, H., Stoeber, J., & Wang, Y. (2015) Moral perfectionism and moral values, virtues, and judgments: A preliminary investigation. Personality and Individual Differences, 75, 229-233.