واکاوی مانعیت «تعارض» در حجیت اصل مثبت

فقه و اصول

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 تیر 1400  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2021.69471.1075

نویسندگان

زهرا وطنی¹؛ احمد محمدی ²؛ جواد سلطانی فرد³

¹هیئت علمی

²دانشجو

³شهید مطهری تهران

چکیده

تردید در حکم تکلیفی و نیافتن اماره، مجرای اقدام فقیه به تمسّک به اصل عملی برای رفع حیرت در مقام عمل است. موضوعاتی که مجرای اصول عملیه هستند ممکن است همراه خود، لازم، ملازم یا ملزومی - خواه شرعی، خواه غیرشرعی و همچنین چه بی‌واسطه، چی باواسطه - داشته باشند. محدوده و حجیت هر یک از این موارد، در اصول فقه با عنوان «اصل مثبت» موردبررسی قرار می‌گیرد. نسبت به حجیت اصل مثبت، در میان علما اختلاف نظر وجود دارد. اصولیانی که اصل مثبت را حجت نمی دانند، به دلایلی تمسک کرده اند که یکی از مهمترین آنها، وجود «تعارض» است،
مقاله پیش‌رو ضمن بررسی و نقد دیدگاه‌های موجود در مسأله، با روشی تحلیلی به این نتیجه دست می یابد که به طور قطع نمی توان مسأله مورد بحث را به نحو قطعی از مصادیق تعارض یا حکومت دانست، بلکه در یک تقسیم بندی نوین، باید قائل به تفصیل شد که بر اساس آن با توجه به برخی از مبانی، تعارض و بر اساس برخی دیگر از مبانی حکومت اتفاق خواهد افتاد؛ بنابراین نمی‌توان با تمسک به مسأله تعارض، حجیت اصل مثبت را به طور مطلق نفی کرد.

کلیدواژه‌ها

اصل مثبت؛ مثبتات اصول؛ تعارض؛ مثبتات ادله