| تعداد نشریات | 56 |
| تعداد شماره‌ها | 2,163 |
| تعداد مقالات | 22,346 |
| تعداد مشاهده مقاله | 99,910,535 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 40,897,721 |
تحلیل اضطراب در متن احادیث فقهی از نگاه صاحب‌جواهر | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 3، دوره 54، شماره 3 - شماره پیاپی 130، آبان 1401، صفحه 53-75 اصل مقاله (710.86 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2021.68398.1043 | ||
| نویسندگان | ||
| سید علی دلبری* 1؛ سید جعفر علوی2؛ علی‌‌اکبر حبیبی‌مهر3 | ||
| 1دانشیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی | ||
| 2استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی | ||
| 3دانش آموخته دکتری دانشگاه علوم اسلامی رضوی | ||
| چکیده | ||
| احادیث فقهی که گنجینهٔ کلام الهی است، دچار آسیب‌های گوناگونی ازجمله اضطراب متن شده است. صاحب‌جواهر از جمله فقیهانی است که به این دست احادیث توجه ویژه داشته است. برای شناخت رویکرد صاحب‌جواهر به امسئله، یافتن پاسخ وی به این پرسش‌ها ضروری است: اصل بر اضطرابِ متن حدیث فقهی است یا عدمش؟ عوامل اضطراب متن حدیث، مراحل بررسی، پیامد‌ها و کاربرد‌ها و مرجّحات یک گزارش در روایت مضطرب کدام‌اند؟ نوشتار پیشِ رو با روش توصیفی‌تحلیلی به این نتایج رسیده است که اولاً، از منظر صاحب‌جواهر، اصل بر عدم اضطراب متن احادیث فقهی است. ثانیاً، دو عامل اصلیِ اضطراب، اشتباه راویان و نسخه‌نویسان است؛ ثالثاً، مواجههٔ صاحب‌جواهر با حدیث مضطرب در چهار مرحله صورت گرفته است: شناسایی اضطراب، فرق‌گذاشتن بین روایت مضطرب فی‌الجمله و بالجمله، ترجیح یکی از گزارش‌ها، اعراض یا احتمال تخییر بنا بر شمول روایات علاجیه؛ رابعاً، پیامد‌های اضطراب متن حدیث را می‌توان در سه عرصهٔ دلالت حدیث، حجیت آن در معارضه با دیگر ادله و تأثیرات آن بر فتوای فقیهان کاوید؛ سرانجام صاحب‌جواهر به چهارده مؤیّد برای ترجیح گزارشی از روایت مضطرب بر گزارش دیگر آن اشاره کرده که از جملهٔ آن‌ها اضبط‌بودن، شهرت و اجماع اعم از منقول و محصل، مخالفت با سیاق و خالی‌بودن کتب روایی یا نسخهٔ اصلی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| : جواهر الکلام؛ اضطراب در متن حدیث؛ عوامل و پیامد‌های آن؛ مرجحات یک گزارش از روایت مضطرب | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن‌ابی‌عقیل عمانی، حسن‌بن‌علی، حیاة ابن ابی‌عقیل و فقهه، چاپ‌اول، قم: مرکز معجم فقهی، 1413ق.
ابناسی، ابراهیم‌بن‌موسی، الشذا الفیاح من علوم ابن‌صلاح، چاپ‌اول، به‌تحقیق صلاح فتحی هلل، بی‌جا: بی‌نا، 1418ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، الفقیه، چاپ‌دوم، قم: جامعۀ مدرسین حوزهٔ علمیه، 1413ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، المقنع، چاپ‌اول، قم: امام هادی(ع)، 1415ق.
ابن‌حمزه، محمدبن‌علی، الوسیلة، چاپ‌اول، به‌تحقیق محمدحسون، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی، 1408ق.
ابن‌سیده، علی‌بن‌اسماعیل، المحکم، چاپ‌اول، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1421ق.
ابن‌صلاح، عثمان، مقدمة ابن‌صلاح، به‌تحقیق نورالدین عتر، بیروت: دار الفکر، 1406ق.
ابن‌منظور، محمدبن‌محکم، لسان العرب، چاپ‌سوم، بیروت: دار الصادر، 1414ق.
ابوریه، محمود، أضواء علی السنة المحمدیة، چاپ‌پنجم، بی‌جا: البطحاء، بی‌تا.
ازدی، عبداللّه، کتاب الماء، چاپ‌اول، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران، 1387.
استرآبادی، محمدجعفربن‌سیف‌الدین، لب اللباب، چاپ‌اول، تهران: اسوه، 1388.
انصاری قمی، ناصرالدین، «آشنایی با دانشوران؛ گذری بر زندگانی صاحب‌جواهر»، مشکاة، ش38، بهار 1372، صص89تا118.
انصارى، مرتضى‌بن‌محمدامین، فرائد الاصول، چاپ‌پنجم، قم: جامعۀ مدرسین حوزهٔ علمیه، 1416ق.
آقابزرگ طهرانى، محمدمحسن، الذریعة، بیروت: دار الاضواء، 1403ق.
آقاجمال خوانساری، محمدبن‌حسین، التعلیقات علی الروضة البهیة، چاپ‌اول، قم: انتشارات مدرسهٔ رضوی، بی‌تا.
بحرانی، یوسف‌بن‌احمد، الحدائق، چاپ‌اول، قم: جامعۀ مدرسین حوزهٔ علمیه، 1405ق.
بلقینی شافعی، مقدمۀ ابن‌الصلاح و محاسن الاصطلاح، به‌تحقیق عایشه بنت الشاطی، بی‌جا: دار المعارف، بی‌تا.
بهبهانی، محمدباقربن‌محمداکمل، مصابیح الظلام، چاپ‌اول، قم: مؤسسهٔ علامه وحید بهبهانی، 1424ق.
جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد، الصحاح، چاپ‌اول، بیروت: دار العلم للملایین، 1376ق.
حافظ عراقی، عبدالرحیم‌بن‌حسین، التقیید و الایضاح، چاپ‌اول، به‌تحقیق عبدالرحمن‌محمد عثمان، بی‌جا: بی‌نا، 1389ق.
حر عاملی، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعة، بی‌جا: آل البیت(ع)، 1409ق.
حکیم، محسن، مستمسک العروة الوثقی، چاپ‌اول، قم: دار التفسیر، 1416ق.
حمیری، عبداللّه‌بن‌جعفر، قرب الاسناد، چاپ‌اول، قم: آل البیت(ع)، 1413ق.
ذهبی، محمدبن‌احمد، الموقظة، چاپ‌دوم، حلب: مکتبة المطبوعات الاسلامیة، 1413ق.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، مفردات الفاظ القرآن، چاپ‌اول، بیروت: دار القلم، 1412ق.
سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر، تدریب الراوی، به‌تحقیق: عبدالوهاب عبداللطیف، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
شرف‌الدین طیّبی، حسین، الخلاصة فی معرفة الحدیث، چاپ‌اول، به‌تحقیق ابوعاصم الشوامی الأثری، بی‌جا: اسلامی، 1430ق.
شهید اول، محمدبن‌مکی، رسائل، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، الرعایة، چاپ‌دوم، به‌تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقال، قم: بهمن، 1408ق.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، مسالک الافهام، چاپ‌اول، قم: مؤسسهٔ معارف اسلامی، 1413ق.
صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، جواهر الکلام، چاپ‌هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1362.
صدر، حسن، نهایة الدرایة، به‌تحقیق ماجد الغرباوی، بی‌جا: مشعر، بی‌تا.
صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، چاپ‌سوم، قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی، 1417ق.
صفاری، سعدی، «تأثیر شناخت زمینه‌‌های صدور در فهم حدیث»، علوم حدیث، ش35تا36، س10، بهار و تابستان 1384، صص1تا124.
طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، چاپ: اول، مشهد: نشر مرتضی، 1403 ق.
طریحی، فخر‌الدین‌بن‌محمد، مجمع البحرین، چاپ‌سوم، تهران: مرتضوی، 1375.
طوسی، محمدبن‌حسن، الفهرست، چاپ‌اول، به‌تحقیق عبدالعزیز طباطبایی، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی، 1420ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، الاستبصار، چاپ‌اول، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1390ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، المبسوط، چاپ‌سوم، به‌تحقیق سیدمحمدتقی کشفی، تهران: مرتضوی، 1387ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الاحکام، چاپ‌چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.
طیّب، اسعد، «حسب حال ناسخان»، میراث شهاب، ترجمۀ جویا جهانبخش، ش16، تابستان 1378، صص19تا24.
عاملی، حسین‌بن‌عبدالصمد، وصول الاخیار، به‌تحقیق سیدعبداللطیف کوهکمری، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة، بی‌تا.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، مختلف الشیعة، چاپ‌دوم، قم: جامعۀ مدرسین حوزهٔ علمیه، 1413ق.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، العین، چاپ‌دوم، قم: هجرت، 1409ق.
فیض کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضی، الوافی، چاپ‌اول، اصفهان:کتابخانۀ امام علی(ع)، 1406ق.
کجوری شیرازی، محمدمهدی، الفوائد الرجالیة، چاپ‌اول، قم: دار الحدیث، 1424ق.
کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، چاپ‌چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.
مامقانی، عبداللّه، تنقیح المقال، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
محقق سبزواری، محمدباقربن‌محمدمؤمن، ذخیرة المعاد، چاپ‌اول، قم: آل البیت(ع)، 1247ق.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، چاپ‌هشتم، قم: صدرا، 1372.
مفید، محمدبن‌محمد، المقنعة، چاپ‌اول، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید، 1413ق.
میرداماد، محمدباقربن‌محمد، الرواشح السماویة، چاپ‌اول، قم: دار الخلافة، 1311ق.
نجاشی، احمدبن‌علی، رجال النجاشی، چاپ‌ششم، قم: جامعۀ مدرسین حوزهٔ علمیه، 1365.
نراقی، احمدبن‌محمدمهدی، مستند الشیعة، چاپ‌اول، قم: آل البیت(ع)، 1415ق.
نوری، حسین، مستدرک الوسائل، چاپ‌اول، قم: آل البیت(ع)، 1408ق.
وظیفه‌دوست، مجتبی، «شخصیت فردی و رجالی عمار‌بن‌موسی ساباطی وثاقت و مذهب»، حدیث حوزه، ش17، س8، پاییز و زمستان 1397، صص119تا146.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,564 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,057 |
||