تأثیر واژگانی زبان فارسی بر کُردی کُرمانجی خراسانی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 6، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 24، شهریور 1400، صفحه 141-166   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2021.71145.1041

نویسنده

طواق گلدی گلشاهی^*

استادیار. گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه فرهنگیان. تهران. ایران.

چکیده

زبان فارسی در سرزمین وسیع ایران از دیرباز مورد استفاده بوده و به علّت رسایی، شیوایی و سادگی از نظر دستوری و آوایی، مورد توجّه پادشاهان و درباریان بوده و همواره زبان-های ایرانی دیگر را تحت تأثیر قرار داده است. زبان کُردی که یکی از زبان‌های مهم ایرانی است به سبب نزدیکی به زبان فارسی و همسایگی با آن زبان و رسمی بودن زبان فارسی در بسیاری از مناطق کُردنشین، مانند دیگر زبان‌های ایرانی، تأثیرات فراوانی را از زبان فارسی پذیرفته است. یکی از گویش‌های زبان کُردی که در محیطی فارسی‌زبان، قرار گرفته و احتمال تأثیرپذیری آن گویش از گویش‌های دیگر کُردی بیشتر است، گویش کُرمانجی خراسانی است که شاخه‌ای از کُرمانجی شمالی است. مسألة اصلی در این پژوهش، تأثیر واژگانی زبان فارسی بر گویش کُرمانجی خراسانی بوده است و هدف، شناسایی کیفیّت و میزانِ تأثیر زبان فاسی از نظر واژگانی بر کُردی کُرمانجی خراسانی است و در این راستا از روش تحقیق میدانی- کتابخانه‌ای و ابزار پرسشنامه و مصاحبه بهره گرفته شده است. از بررسی واژگان مشهور و پرکاربرد کُرمانجی خراسانی، این نتیجه، حاصل شده که زبان فارسی بر این گویش، اثرگذار بوده امّا این تأثیرات، اندک بوده است. از مجموع 342 واژة بررسی شده که در گویش کُرمانجی خراسانی رایج است، تعداد 23 واژة آن از زبان فارسی وام گرفته شده است. بر این اساس، نسبت واژگان فارسی در کُرمانجی خراسانی (6.72%) است. در بررسی کنایات و ترکیبات عامیانه نیز این نتیجه به دست آمده است که بعضی کنایات و ترکیبات عامیانة فارسی، عیناً وارد گویش کُرمانجی خراسانی شده و در بعضی موارد، ترجمة آن‌ها راه یافته است و گاه، معادل فارسی آن‌ها به گویش کُرمانجی خراسانی ورود پیدا کرده است؛ به این ترتیب، 40% کنایات و ترکیبات عامیانه، از زبان فارسی، وام گرفته شده و 60% کُردی است.

کلیدواژه‌ها

تأثیر واژگانی؛ زبان فارسی؛ زبان کُردی؛ کُرمانجی شمالی؛ کُرمانجی خراسانی

مراجع

کتاب­نامه

1. آژند، مهدی.(1381). بررسی و توصیف ساخت آوایی گویش قوچان. پایان­نامه کارشناسی ارشد (منتشر نشده). دانشکدة ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه فردوسی مشهد.
2. ابوالقاسمی، محسن.(1377). دستور تاریخی مختصر زبان فارسی. چاپ اوّل. تهران: سمت.
3. اُرانسکی، ای. م. (1358). مقدمة فقه اللغه ایرانی. ترجمۀ کریم کشاورز (1358)، چاپ اوّل. تهران: پیام.
4. اسدی مصطفی­لو، علی.(1385). بررسی مقابله­ای سطوح زبانی بین گویش کُرمانجی و فارسی معیار. پایان­نامه کارشناسی ارشد (منتشر نشده). دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه اصفهان.
5. امامی، حسن و سبزه، مهدی.(1392). مقایسة نظام آوایی گویش کُرمانجی خراسانی و کُردی ایلامی. مجلّة علمی پژوهشی فرهنگ ایلام، 14 (40)، 80-68
6. بوریسوف، ف.م.(1981م). قاموس روسی- عربی (جلد 1). الطبعة الثّانیة. بی­جا: دار اللغة الروسیة للنّشر.
7. بهار، محمّد تقی.(1389).سبک­شناسی (جلد1). چاپ دهم. تهران: امیرکبیر.
8. تقوی گلیان، محمّد.(1391). مقایسه نظا­­م­های حالت­دهی گویش کُرمانجی با فارسی معاصر. پایان­نامه کارشناسی ارشد (منتشر نشده). دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه بیرجند.
9. توحّدی، کلیم الله.(1359). حرکت تاریخی کُرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران (جلد1). چاپ اوّل. تهران: بی­نا.
10. چوپانی عسگرآباد، علی اکبر.(1390).بررسی ساخت دستوری گویش کُردی کُرمانجی قوچان از دیدگاه رده­شناسی زبان. پایان­نامه کارشناسی ارشد (منتشر نشده). دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
11. حه­مه خورشید، فوئاد.(1985م). زمانی کوردی (دابه شبوونی جوگرافیایی دیالیکته کانی). چاپ اوّل. به­غدا (بغداد):چاپخانة آفاق عربیّه.
12. دهخدا، علی اکبر.(1363). امثال و حکم ( جلد 1). چاپ ششم. تهران: امیرکبیر.
13. دو مورگان، ژاک. (1396). مطالعات زبان­شناختی گویش­ها در زبان کردی. ترجمۀ بهزاد هاشمی و آکو عباسی (1396)، چاپ اوّل، سقز: بیریار.
14. رادویلسکی، م. ی.(1377). فرهنگ فارسی به روسی. چاپ دوّم. تهران: گوتنبرگ.
15. رضایی، جواد.(1388). بررسی مقابله­ای نظام آوایی زبان فارسی و کُرمانجی خراسان و کاربردهای آموزشی آن. پایان­نامه کارشناسی ارشد (منتشر نشده). دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه علّامه طباطبایی.
16. قاضی، حاج مراد دوردی.(1382). فرهنگ قاضی (فارسی- ترکمنی).چاپ اوّل. مشهد: گل­نشر.
17. قنبری بگلر، جواد و دیگران.(1392). بررسی تفاوت­های گویش کُرمانجی بیگلر با گویش­های کُرمانجی مجاور، دوفصلنامه علمی- پژوهشی زبان­شناسی و گویش­های خراسان، 5 (8)، 19-1.
18. کانار، محمد.(1374). فرهنگ جامع فارسی به ترکی استانبولی.چاپ اوّل. تهران: شیرین.
19. گلکاریان، قدیر.(1380). فرهنگ رهنما (لغات فارسی- انگلیسی- ترکی استانبولی).چاپ اوّل. تهران: رهنما.
20. مصطفوی گرو، حسین.(1386). بررسی تاریخی نظام آوایی گویش کُرمانجی خراسان، مجلة علمی - پژوهشی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، 40 (4)، 67-33.
21. مکنزی، د. ن.(1373). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمۀ مهشید میرفخرایی. چاپ اوّل. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
22. نجفی، ابوالحسن.(1387). فرهنگ فارسی عامیانه. چاپ دوم. تهران: نیلوفر.
23. Asatrian, Garnik. (2009). Prolegomena to the Study of the Kurds. Iran and the Caucasus, 13, 1-58.
24. MacKenzie, D. N. (1966). The dialect of Awroman (hawraman- i- lhon) Grammatical sketch, texsts and vocabulary. Historisk-filosofiske Skrifter udgiver af Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab 4 (3).
25. Schindler, H.(1884). Beitroge zum kurdischenwortschatz. zcitschrift der Deutschen Morgenlandischen Geselschafi, 38, 43-116.

Ivanov. W. (1927). Notes on khorasani Kurdish. Jornal and proceedings of the Asiatc society of bangal, 67 (2), 143-158.