معاصرسازی محلات قدیمی محدوده مرکزی شهرها با رویکرد توسعه محلات سنتی (TND)(مطالعه موردی: محله گُلَپا، همدان)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 5، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13، اسفند 1399، صفحه 103-87   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.44434.0

نویسندگان

امین لطیفی^{* 1}؛ حمیدرضا صارمی²

¹مدرس و پژوهشگر دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب، تهران، ایران

²دانشیار شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)

چکیده

محلات شهری در طول تاریخ بسترساز ایجاد روابط اجتماعی در سطوح مختلف بوده ­اند. یکی از مهمترین مسائل امروزه در بسیاری از شهرهای ایران، کمبود شدید محلات با قابلیت زندگی است و اغلب فضاها در این‌گونه شهرها فاقد شرایط مطلوب برای زندگی سالم شهروندان هستند. در نتیجه روابط اجتماعی ساکنین شهرها، که در قرن­ های گذشته جزئی از زندگی سالم شهری بوده است کمتر شده و روابط آنها با یکدیگر به حداقل ممکن رسیده است. محلات سنتی، مخصوصاً در شهرهای کشورهای در حال توسعه، با عدم تعادل بین ظرف (بافت قدیم) و مظروف (ساکنین) روبرو هستند. TND رویکردی است که از نهضت نوشهرسازی نشأت گرفته و می­ کوشد به نیازهای محله و ساکنین آن پاسخ مثبت دهد. این رویکرد تلاش می­ کند با تقویت و بهبود فضای کالبدی محله، تعاملات اجتماعی را افزایش داده و از این مسیر به بهبود حس تعلق به مکان، خوداتکایی اقتصادی و ارتقای سرمایه اجتماعی نائل آید. پژوهش حاضر در نظر دارد با تحلیل الگوهای شهرسازی جدید و کمترین میزان مداخله کالبدی در مسیر ساماندهی و بهسازی محلّه سنتی"گلپا" در شهر همدان قدم بردارد. روش مورد استفاده در پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاصل از بررسی‌های کتابخانه‌ای و عملیات میدانی شامل مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که می‌توان با رویکرد محرک توسعه به عنوان بینشی جامع و یکپارچه به احیا و معاصرسازی محله و همچنین حفظ ارزش‌های تاریخی و کالبدی آن در جهت تبدیل محله به یک مکان زیستی هماهنگ با زندگی امروزی و متناسب با شخصیت و هویت تاریخی آن دست یافت.

کلیدواژه‌ها

توسعه محلات سنتی؛ محله گلپا؛ معاصرسازی

مراجع

1. آذر، ع.، و حسین‌زاده دلیر، ک. (1387). ساماندهی و بهسازی محلات سنتی با استفاده از رویکرد شهرسازی جدید؛ نمونه موردی محله سرخاب تبریز. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 7 (11)، 146-118.
2. توسلی، م. (1380). ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک ایران. چاپ ششم. تهران: انتشارات پیام.
3. جعفرپور، م. (1394). بازآفرینی محلات سنتی با تأکید بر رویکرد TND (مطالعه موردی: محله بارون‌آواک تبریز، صدر موسوی، میرستار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تبریز: دانشگاه تبریز، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
4. حبیبی، ک.، پوراحمد، ا.، و مشکینی، ا. (1395). بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری. چاپ هفتم. تهران: انتشارات انتخاب.
5. حسینی، ا.، ابراهیم‌زاده، ع.، رفیعیان، م.، مدیری، م.، و احدنژاد، م. (1394). نظارت بر پویایی شهرنشینی در ایران معاصر با استفاده از تصاویر چند زمانه. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، 24 (96)، 37-22.
6. خاکساری، ع.، قربانیان، م.، و شکیبامنش، ا. (1385). محله‌های شهری در ایران. چاپ اول. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
7. رفیعیان، م.، خرمگاه، ش.، و اسماعیلی، ع. (1389). بازآفرینی شهری و رویکرد ایجاد و توسعه محلات سنتی شهری TND. نشریه اینترنی نوسازی سازمان نوسازی شهر تهران، 2 (8)، 39-22.
8. رندل، ا. (1387). منشور نوشهرگرایی. ترجمه رضا بصیری. تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری تهران.
9. شاطریان، م.، اکبری ارمکی، ز. (1394). رهیافت تجدید حیات شهری در راستای کاهش فرسودگی و فقر شهری (مطالعه موردی: بافت قدیم شهر کاشان). نشریه جغرافیا، 13(44) 142-119.
10. شبانی، ا.، مهدی‌پور، ا.، هاشمی‌نیا، م.، و معینیان، ب. (1397). بازآفرینی فضای گمشده شهری با رویکرد توسعه سنتی محلات (نمونه موردی: محله سرچشمه اصفهان).مراغه: کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران، دانشگاه صنعتی مراغه.
11. شهاب‌زاده، م. (1395). تجدید حیات در بافت‌های تاریخی از طریق راهبرد اصالت‌بخشی (نمونه موردی: بافت تاریخی شیراز). نشریه معماری و اقلیم گرم و خشک، 4 (4)، 80-65.
12. فکوهی، ن. (1395). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان شناسی. چاپ دهم. تهران: نشر نی.
13. لطیفی، غ.، صفری چابک، ن. (1392). بازآفرینی مفهوم محله در شهرهای ایرانی- اسلامی برپایه اصول نوشهرگرایی. فصلنامه مطالعات شهری، 2(8)، 12-3.
14. نوفل، ع.، و کلبادی، پ. (1392). طراحی محلات سنتی شهری TND رهیافتی به سوی باز توسعه شهری. تبریز: کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری.
15. والا، ا.، ارغان، ع.، و کرکه‌آبادی، ز. (1399). تبیین استراتژی‌های اجتماعی- اقتصادی تجدید حیات شهری در بافت‎های تاریخی (مورد مطالعه: شهر سمنان). فصلنامه علمی اقتصاد و مدیریت شهری، 8(30)، 22-1.
16. یوسفی، م.، علیزاده، س.، و امینی، س. (1394). چیستی محله‌‌های شهری و تحولات ساختاری عملکردی محله‌ها در ایران با تأکید بر دوره 1357-1300. تهران: اولین کنفرانس بین‌المللی علوم جغرافیایی، شیراز، موسسه عالی علوم و فناوری خوارزمی.

 

17. Alpopi, C., & Manole, C. (2014). Integrated urban regeneration- solution for city revitalize. Procedia economics and finance, 6, 178- 185.
18. Biddulph, M. (2011). Urban Design, Regeneration and Entrepreneurial city. Progress in planning, 63, 63-103.
19. Blakeley, B., & Evans, B. (2009). Who participates, Wow and why in urban regeneration projects? The case of the new city of east Manchester. Social policy & administration, 43(1), 15-32.
20. Bohl, C. (2010). New Urbanism and the City: Potential Application and and Implications for Distressed Inner-City Neighborhoods. Housing Policy Debate, 11(4), 761-800.
21. Brian W., LaGro J., & Strawser, C. (2001). A Model Ordinance for Traditional Neighborhood Development. Cities, 21, 119–132.
22. Comitta, J. T. (2010). Traditional Neighborhood Development (TND) in Pennsylvania & Beyond. Journal of Policy and Society, 37, 491–513.
23. De la Roca, J., Navarrete, J., & Larraín, I. (2017). Urban revitalization: assessment methodologies and expected impacts. Los Angeles: Interamerican Development Bank.
24. Duanny, A., & Zyberk, P. E. (2010). The Neighborhood, The District and the corridor, in peter katz, The New Urbanism. Toward an Architecture of Community, McGtawHill, New York, 12, 92-106.
25. Duanny, A., Zyberk, P. E., & Speck, J., (2010). Suburban Nation: The rise of sprawl and the decline of the American dream. Journal of City and Environment Interactions, 17(2), 17-34.
26. Dutton, j. A. (2006). New American urbanism: Re-forming the suburban metropolis Milano, Italy. Skira editore. Australian & NewZealand Journal of Psychiatry, 10, 887-97.
27. Jin, X., Chin, T., Yu, J., Zhang, Y., & Shi, Y. (2020). How Government’s Policy Implementation Methods Influence Urban Villagers’ Acceptance of Urban Revitalization Programs: Evidence from China. Land, 9(3), 1-19.
28. Muminović, E., Radosavljević, U., & Beganović, (2020). Strategic Planning and Management Model for the Regeneration of Historic Urban Landscapes: The Case of Historic Center of Novi Pazar in Serbia. Sustainability, 12(4), 1-33.