عوامل مؤثر بر آمادگی فردی در برابر وقوع سیل در روستاهای کوهستانی مستعد طغیان سیل شهرستان پلدختر

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 7، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 41، اردیبهشت 1401، صفحه 117-139   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.70828.1074

نویسندگان

مهرشاد طولابی نژاد¹؛ علی حاجی نژاد^{* 2}؛ میثم طولابی نژاد³

¹پسادکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه گیلان، رشت. ایران

³دکترای آب و هواشناسی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

مدیریت مخاطرات شامل کلیه اقداماتی است که از طریق آن‌ها بتوان از بروز حوادث ناگوار، پیشگیری نمود یا در صورت بروز آن حادثه، بتوان اثرات آن را کاهش داده و آمادگی لازم را برای امدادرسانی سریع و بهبود اوضاع فراهم نمود. از اقدامات مهم مدیریت مخاطرات، توجه به افزایش آمادگی فردی در مواجهه با مخاطرات است. با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر آمادگی فردی در برابر وقوع سیل پرداخته است. پژوهش از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن ترکیبی (کیفی و کمّی) است. ابزار گردآوری داده­ها پرسش­نامه و مصاحبه بوده است. جامعه آماری پژوهش 3861 خانوار ساکن در روستاهای کوهستانی در معرض طغیان سیل شهرستان پلدختر بوده است که با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه­گیری تصادفی ساده 360 خانوار از 30 روستای سیل­گیر به‌عنوان نمونه انتخاب شد. تجزیه‌وتحلیل داده­ها با استفاده از آمار توصیفی و مدل رگرسیون لجستیک باینری و تحلیل کیفی صورت گرفت. یافته­های پژوهش در زمینه عوامل مؤثر بر آمادگی فردی در برابر وقوع سیل حاکی است که از بین چهار عامل مدنظر در این پژوهش به ترتیب عوامل: جامعه‌شناختی فردی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی خانواده، تأثیر جامعه و سازگاری با خطر بیشترین نقش را در آمادگی فردی برابر سیل داشته­اند. بررسی الزامات و اقدامات آمادگی در مواجهه با سیل نیز نشان داد که به ترتیب: توسعه اقتصاد محلی، توسعه زیرساخت­های محلی، اعطای اعتبار خرد برای افزایش آمادگی، کمک­های دولتی و افزایش استراتژی­های تنوع معیشت خانوارها برجسته­ترین الزامات و اقدامات مهم برای افزایش آمادگی در مواجهه با رخداد سیل می­باشند.

کلیدواژه‌ها

مخاطره سیل؛ آمادگی فردی؛ کاهش خطر بلایا؛ روستاهای کوهستانی؛ شهرستان پلدختر

مراجع

اخوان­کاظمی، مسعود؛ سادات حسینی، طیبه؛ بهرامی­پور، فرشته؛ 1398. واکاوی تأثیر تغییرات آب و هوایی بر امنیت بین­المللی، فصلنامه علمی مطالعات روابط بین­الملل. دوره دوازدهم. شماره 46. صص 9-39.

https://dx.doi.org/DOR:20.1001.1.24234974.1398.12.46.1.4

پودینه، محمدرضا؛ طولابی‌نژاد، میثم؛ طولابی‌نژاد، مهرشا؛ 1398. اثرات خشک‌سالی بر فعالیت‌ها و معیشت خانوارهای روستایی (موردمطالعه: شهرستان میرجاوه). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. دوره دهم. شماره 37. صص ۷۹-۹۸

                                                http://journals.hsu.ac.ir/jarhs/article-1-1543-fa.html

توکلی، الماسی؛ هادی، قوچی، پرستو؛ 1395. بررسی و تحلیل راهبردهای سازگاری کشاورزان با خشکسالی در استان کرمانشاه. پژوهش­های روستایی. دوره هفتم. شماره 1، صص 217- 242.

 http://journals.hsu.ac.ir/jarhs/article-1-1543-fa.html

طولابی­نژاد، مهرشاد، طولابی­نژاد، میثم، طباطبایی، سید علی؛ 1396. سازگاری کشاورزان با تغییرات آب و هوایی و نقش آن در امنیت غذایی خانوارهای روستایی شهرستان پلدختر. مخاطرات محیط طبیعی. دوره ششم. شماره 133. صص 67- 90.                                                                https://dx.doi.org/10.22111/jneh.2017.3148 

 

Ablah, E., Konda, K., & Kelley, C. L., 2009. Factors predicting individual emergency preparedness: a multi-state analysis of 2006 BRFSS data. Biosecurity and bioterrorism: biodefense strategy, practice, and science, 7(3), 317-330. https://doi.org/ 10.1089/ bsp.2009. 0022

Adiyoso, W., & Kanegae, H.,  2015. The role of Islamic teachings in encouraging people to take tsunami preparedness in Aceh and Yogyakarta Indonesia. In Recovery from the Indian Ocean Tsunami (pp. 259-278). Springer, Tokyo. https://doi.org/10.1007/978-4-431-55117-1_18

Appleby-Arnold, S., Brockdorff, N., Jakovljev, I., & Zdravković, S.. 2018. Applying cultural values to encourage disaster preparedness: Lessons from a low-hazard country. International journal of disaster risk reduction, 31, 37-44. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2018.04.015

Atreya, A.; Czajkowski, J.; Botzen, W.; Bustamante, G.; Campbell, K.; Collier, B.; Ianni, F.; Kunreuther, H.; Michel-Kerjan, E.; Montgomeru, M., 2017. Adoption of Flood Preparedness Actions: A Household Level Study in Rural Communities in Tabasco, Mexico. International Journal of Disaster Risk Reduction. 24, 428-438. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.05.025

Baker, L. R., & Baker, M. D., 2010. Disaster preparedness among families of children with special health care needs. Disaster medicine and public health preparedness, 4(3), 240-245. https://doi.org/ 10.1001/dmp.2010.28

Basolo, V., Steinberg, L. J., & Gant, S., 2017. Hurricane threat in Florida: examining household perceptions, beliefs, and actions. Environmental Hazards, 16(3), 253-275. https://doi.org/ 10.1080/ 17477891.2016.1277968

Bourque, L. B., Mileti, D. S., Kano, M., & Wood, M. M., 2012. Who prepares for terrorism? Environment and Behavior, 44(3), 374-409. https://doi.org/10.1177%2F0013916510390318

Castells-Quintana, D., Del Pilar Lopez-Uribe, M., & McDermott, T. K., 2018. Adaptation to climate change: A review through a development economics lens. World Development, 104, 183-196. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2017.11.016

Castro, B. 2019. The shifting limits of drought adaptation in rural Colombia, Current Directions in Water Scarcity Research, 2: 77-86. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-814820-4.00006-7

Chan, E. Y. Y., Huang, Z., Mark, C. K. M., & Guo, C., 2017. Weather information acquisition and health significance during extreme cold weather in a subtropical city: A cross-sectional survey in Hong Kong. International Journal of Disaster Risk Science, 8(2), 134-144.

http://dx.doi.org/10.1007%2Fs13753-017-0127-8

Chan, E. Y., Kim, J. H., Lin, C., Cheung, E. Y., & Lee, P. P., 2014. Is previous disaster experience a good predictor for disaster preparedness in extreme poverty households in remote Muslim minority based community in China? Journal of immigrant and minority health, 16(3), 466- 472. https://doi.org/10.1007/s10903-012-9761-9

Chan, E.Y.Y.; Guo, C.; Lee, P.; Liu, S.; Mark, C.K.M., 2017. Health Emergency and Disaster Risk Management (Health-EDRM) in Remote Ethnic Minority Areas of Rural China: The Case of a Flood-Prone Village in Sichuan. International Journal of Disaster Risk Science. 8, 156-163. https://doi.org/10.1007/s13753-017-0121-1

Connon, I.L.C., 2017. Extreme Extreme Weather, Complex Spaces and Diverse Rural Places: An Intra-Community Scale Analysis of Responses to Storm Events in Rural Scotland, UK. Journal of Rural Studies. 54, 111-125. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2017.06.015

Cox, R. S., & Perry, K. M. E., 2011. Like a fish out of water: Reconsidering disaster recovery and the role of place and social capital in community disaster resilience. American journal of community psychology, 48(3), 395-411. https://doi.org/10.1007/s10464-011-9427-0

Cutter, S. L., 2016. The landscape of disaster resilience indicators in the United States. Natural Hazards, 80(2), 741- 58. https://doi.org/10.1007/S11069-015-1993-2

Cutter, S. L., Ash, K. D., & Emrich, C. T., 2016. Urban–rural differences in disaster resilience. Annals of the American Association of Geographers, 106(6), 1236-1252. https://doi.org/10.1080/24694452.2016.1194740

Gaillard, J.C., and Mercer J., 2012. from knowledge to action: Bridging gaps in disaster risk reduction. Progress in Human Geography 37(1): 93-114. https://doi.org/10.1177%2F0309132512446717

Gares, C. E., & Montz, B. E., 2014. Disaster vulnerability of migrant and seasonal farmworkers: a comparison of Texas and North Carolina. Southeastern geographer, 54(1), 36-54. http://www.jstor.org/stable/26233672

Guo, C., Sim, T., & Su, G., 2021. Individual disaster preparedness in drought-and-flood-prone villages in northwest China: impact of place, out-migration and community. International journal of environmental research and public health, 18(4), 1- 14. https://doi.org/ 10.3390/ ijerph18041649

Guodaar, L., Beni, A., & Benebere, P., 2017. Using a mixed-method approach to explore the spatiality of adaptation practices of tomato farmers to climate variability in the Offinso North District, Ghana. Cogent Social Sciences, 3(1), 1- 13. https://doi.org/10.1080/ 23311886. 2016.1273747

Hamann, C. J., Mello, E., Wu, H., Yang, J., Waldron, D., & Ramirez, M., 2016. Disaster preparedness in rural families of children with special health care needs. Disaster medicine and public health preparedness, 10(2), 225-232. https://doi.org/10.1017/dmp.2015.159

Han, Z., Lu, X., Hörhager, E. I., & Yan, J., 2017. The effects of trust in government on earthquake survivors’ risk perception and preparedness in China. Natural Hazards, 86(1), 437-452. https://link.springer.com/article/10.1007/s11069-016-2699-9

Hoffmann, R., & Muttarak, R., 2017. Learn from the past, prepare for the future: Impacts of education and experience on disaster preparedness in the Philippines and Thailand. World Development, 96, 32-51. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2017.02.016

Jackson, G., McNamara, K., & Witt, B., 2017. A framework for disaster vulnerability in a small island in the Southwest Pacific: A case study of Emae Island, Vanuatu. International Journal of Disaster Risk Science, 8(4), 358-373. https://doi.org/10.1007/s13753-017-0145-6

Kerstholt, J., Duijnhoven, H., & Paton, D., 2017. Flooding in The Netherlands: How people's interpretation of personal, social and institutional resources influence flooding preparedness. International journal of disaster risk reduction, 24, 52-57. https://doi.org/10.1016/ j.ijdrr. 2017.05.013

Li, X., Yang, Y., Liu, Y., & Liu, H., 2017. Impacts and effects of government regulation on farmers’ responses to drought: A case study of North China Plain. Journal of Geographical Sciences, 27(12), 1481-1498. http://dx.doi.org/10.1007/s11442-017-1448-7

Mabuku, M. P., Senzanje, A., Mudhara, M., Jewitt, G., & Mulwafu, W. 2018. Rural households’ flood preparedness and social determinants in Mwandi district of Zambia and Eastern Zambezi Region of Namibia. International journal of disaster risk reduction, 28, 284-297. https://doi.org/ 10.1016/j.ijdrr.2018.03.014

Maldonado, A., Collins, T. W., & Grineski, S. E., 2016. Hispanic immigrants' vulnerabilities to flood and hurricane hazards in two United States metropolitan areas. Geographical Review, 106(1), 109-135. https://doi.org/10.1111/j.1931-0846.2015.12103.x

Maruta, S., Kitsuki, A., & Managi, S., 2020. Perceived arrival time of disaster relief supplies matters for household preparedness for natural disasters. Economics of Disasters and Climate Change, 4, 365- 384. DOI .10.1007/s41885-020-00061-4

McElwee, P.; Nghiem, T.; Le, H.; Vu, H., 2017. Flood Vulnerability among Rural Households in the Red River Delta of Vietnam: Implications for Future Climate Change Risk and Adaptation. Natural Hazards, 86, 465- 492. DOI.10.1007_s11069-016-2701-6

McNeill, C. C., Alfred, D., Mastel-Smith, B., Fountain, R., & MacClements, J., 2016. Changes in self-reported household preparedness levels among a rural population after exposure to emergency preparedness campaign materials. Journal of Homeland Security and Emergency Management, 13(1), 113-135. DOI/10.1515/jhsem-2014-0096

Mishra, S., Mazumdar, S., & Suar, D., 2010. Place attachment and flood preparedness. Journal of environmental psychology, 30(2), 187-197. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2009.11.005

Moore, H. E., Rutherfurd, I. D., & Peel, M. C., 2018. Excluding stock from riverbanks for environmental restoration: the influence of social norms, drought, and off-farm income on landholder behaviour. Journal of Rural Studies, 62, 116-124. https://doi.org/ 10.1016/ j.jrurstud.2018.07.012

Obaid, J.M.; Bailey, G.; Wheeler, H.; Meyers, L.; Medcalf, S.J.; Hansen, K.F.; Sanger, K.K.; Lowe, J.J., 2017. Utilization of functional exercises to build regional emergency preparedness among rural health organizations in the US. Prehospital and disaster medicine, 32(2), 224- 230. https://doi.org/10.1017/s1049023x16001527

Paton, D., 2003. Disaster preparedness: a social‐cognitive perspective. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 12, 210- 216. http://dx.doi.org/10.1108/09653560310480686

Rahman, M., & Alam, K., 2016. Forest dependent indigenous communities’ perception and adaptation to climate change through local knowledge in the protected area-A Bangladesh case study. Climate, 4(1), 1-25. https://doi.org/10.3390/cli4010012

Rodriguez, L.M.E.; Plata, M.A.B.; Suarez, J.E.B., 2018. Landforms, Factor in the Genesis, Development and Risk Management. Cienc. Ergo-Sum, 25, 14.

Smith, P. and Gregory, P. J., 2013. Climate change and sustainable food production, Proceedings of the Nutrition Society, 72, 21- 28. https://doi.org/10.1017/S0029665112002832

Sun, C.X.; Huang, G.H.; Fan, Y.; Zhou, X.; Lu, C.; Wang, X.Q., 2019. Drought Occurring With Hot Extremes: Changes under Future Climate Change on Loess Plateau, China. Earth’s Future, 7, 58-604. https://doi.org/10.1029/2018EF001103

Titko, M., Ristvej, J., & Zamiar, Z., 2021. Population preparedness for disasters and extreme weather events as a predictor of building a resilient society: the Slovak Republic. International journal of environmental research and public health, 18(5), 1-24. https://doi.org/ 10.3390/ijerph18052311

Wang, W., Zhao, X., Cao, J., Li, H., & Zhang, Q., 2020. Barriers and requirements to climate change adaptation of mountainous rural communities in developing countries: The case of the eastern Qinghai-Tibetan Plateau of China. Land Use Policy, 95, 1- 11. https://doi.org/ 10.1016/ j.landusepol.2019.104354

Weichselgartner, J., and Pigeon, P., 2015. The role of knowledge in disaster risk reduction. International Journal of Disaster Risk Science 6(2), 107-116. http://dx.doi.org/ 10.1007/s13753-015-0052-7

Wilson, G. A., Hu, Z., & Rahman, S., 2018. Community resilience in rural China: the case of Hu Village, Sichuan Province. Journal of Rural Studies, 60, 130-140. https://doi.org/ 10.1016/j.jrurstud.2018.03.016

Xu, Y., Qiu, X., Yang, X., Lu, X., & Chen, G., 2020. Disaster risk management models for rural relocation communities of mountainous southwestern China under the stress of geological disasters. International Journal of Disaster Risk Reduction, 50, 10- 23. https://doi.org/ 10.1016/j.ijdrr.2020.101697

Zhou, W., Guo, S., Deng, X., & Xu, D., 2021. Livelihood resilience and strategies of rural residents of earthquake-threatened areas in Sichuan Province, China. Natural hazards, 106(1), 255- 275. https://doi.org/10.1007/s11069-020-04460-4