| تعداد نشریات | 52 |
| تعداد شماره‌ها | 2,087 |
| تعداد مقالات | 21,634 |
| تعداد مشاهده مقاله | 74,136,045 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 24,940,075 |
خـاطـرهنامههای فــارسـی گونهای رایج در میانِ زندگینوشتهای شخصیِ خاطرهسرشت | ||
| جستارهای نوین ادبی | ||
| دوره 54، شماره 2 - شماره پیاپی 213، شهریور 1400، صفحه 80-107 اصل مقاله (661.32 K) | ||
| نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2021.68758.1040 | ||
| نویسنده | ||
| محبوبه شمشیرگرها* | ||
| استادیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، گروه پژوهشهای ایرانشناسی و اسلامشناسی | ||
| چکیده | ||
| زندگینوشتهای فارسی در مفهومی کلی، انواع نوشتارهای مشتمل بر روایتی واقعگرایانه از زندگی ایرانیان را دربرمیگیرد که با بیش از یکونیم قرن سابقه، گستره آن همچنان رو به فزون است. میتوان در کلیترین تقسیم در راستای شناخت گونههای فرعی زندگینوشتهای شخصی، انواع حاصل از شیوه خاطرهنویسی را مشتمل بر «تکخاطره»، «مجموعه تکخاطرات»، «خاطرهنامه»، «اتوبیوگرافی» و «وقایعنامه شخصی» دانست که شناخت خاطرهنامهها و طبقهبندی گونههای آن، موضوع نوشتارِ پیش رو است. «خاطرهنامه» (memoir) نوعی زندگینوشتِ شخصیِ خاطرهسرشت است که به شرح مکتوب فرد درباره تنها بخشی برجسته از زندگی و تجربیاتش اختصاص دارد. خاطرهنامهها اغلب از سوی افراد مشهور، سیاستمداران، نظامیان و صاحبان حرفههای اثرگذار به نگارش درمیآیند. در خاطرهنامه ترتیب خطی زمان و پیوستگی رویدادها در بافتی سلسلهوار رعایت میشود و در شکل موفق آن با قوس احساسی و شخصی همراه است. شباهت میان این نوع نوشتاری و اتوبیوگرافی چنان است که حتی در غرب نیز وجوه تمایز آن‌ها به‌درستی شناخته و رعایت نمیشود؛ درحالی‌که منتقدان تأکید دارند که در اتوبیوگرافی، نویسنده، هدف است؛ حال آنکه در خاطرهنامه، هدف، نه شخص نویسنده، بلکه رویداد/رویدادهای پیرامونیِ اوست. برجستگی نقش اجتماعی خاطرهنامه در مقایسه با اتوبیوگرافی و قصد آن در ترسیم رویداد، دوره، گروه یا طبقهای خاص موجب شده تا عمده خاطرهنامهنویسان از شخصیتی تاریخیاجتماعی برخوردار باشند. مقاله پیش رو در پی ملاحظه صدها زندگینوشت، به بازشناخت، معرفی، بیان ویژگیهای برجسته این نوع و ذکر مصادیقی از آن اختصاص یافته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خودسرگذشتنامهها؛ خاطرات؛ اسناد تاریخی؛ انواع ادبی | ||
| مراجع | ||
|
اب‍وطال‍ب ب‍ن م‍ح‍م‍د اصفهانی. (۱۳۹۶). م‍س‍ی‍ر طال‍ب‍ی: س‍ف‍رن‍ام‍ه م‍ی‍رزا اب‍وطال‍ب‌خ‍ان (۱۲۱۳ - ۱۲۱۸ق)/ ابوطالب‌بن‌محمد اصفهانی. ب‍ه‌ک‍وش‍ش ح‍س‍ی‍ن خ‍دی‍وج‍م. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
اربابی، بهداد. (۱۳۷۷). فتنه دور قمری (خاطرات زندان). تهران: ما.
افتخارزاده، یحیی. (۱۳۷۷). ن‍ظمیه در دوره پ‍ه‍ل‍وی (شهریور ۱۳۲۰ - آب‍ان ۱۳۵۵)؛ خاطرات س‍رل‍ش‍ک‍ر ب‍ازن‍ش‍س‍ت‍ه پ‍لیس یحیی افتخارزاده. تهران: اشکان، هیرمند.
انوشه، حسن. (۱۳۷۶). فرهنگنامه ادب فارسی (گزیده اصطلاحات، مضامین و موضوعات ادب فارسی). به سرپرستی حسن انوشه. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
بدیعزادگان، جواد. (۱۳۸۰). گلبانگ محراب تا بانگ مضراب. تهران: نشر نی.
پ‍س‍ی‍ان، ن‍ج‍ف‍ق‍ل‍ی. (۱۳۷۰). واق‍ع‍ه اع‍دام ج‍ه‍ان‍س‍وز و ری‍ش‍ه‌ه‍ای سیاسی و اجتماعی آن. ن‍وش‍ت‍ه ن‍ج‍ف‍ق‍ل‍ی پ‍س‍ی‍ان. تهران: م‍دب‍ر.
تاجالسلطنه. (۱۳۶۱). خاطرات تاجالسلطنه. ب‍ه‌ک‍وش‍ش م‍ن‍ص‍وره ات‍ح‍ادیه (ن‍ظام م‍افی)، س‍ی‍روس س‍ع‍دون‍دیان. تهران: نشر تاریخ ایران.
تفضلی، جهانگیر. (۱۳۷۶). خاطرات جهانگیر تفضلی. به کوشش یعقوب توکلی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی.
خ‍ان‍ب‍اب‍ا ت‍ه‍رانی، مهدی. (۱۳۸۰). ن‍گ‍اهی از درون به جنبش چ‍پ ایران: گ‍ف‍ت‍گ‍وی ح‍مید ش‍وک‍ت با مهدی خ‍ان‍ب‍اب‍ات‍ه‍رانی. با م‍ق‍دم‍ه غ‍لام‍رض‍ا ن‍ج‍اتی. تهران: ان‍ت‍ش‍ار.
خ‍ان‌م‍ل‍ک‌س‍اس‍انی، سیداحمد. (۱۳۵۴). یادب‍وده‍ای س‍ف‍ارت اس‍ت‍ان‍ب‍ول. تهران: بابک.
درخ‍ش‍انی، ع‍لی‌‌اک‍ب‍ر. (۱۳۸۴). ۲۱ آذر ۱۳۲۴ ت‍ش‍کیل ف‍رق‍ه دم‍وک‍رات آذرب‍ایج‍ان و نقش سیدجعفر پ‍ی‍ش‍ه‌‌وری در آن: خاطرات س‍رتیپ ع‍لی‌‌اک‍ب‍ر درخ‍ش‍انی به ان‍ض‍ام م‍ت‍ن ک‍ام‍ل م‍ح‍اک‍م‍ات و اسناد. تحقیق، تدوین و ویراس‍ت‍ه ش‍اه‍رخ ف‍رزاد. تهران: شیرین.
دهخدا، ع‍لی‌‌اک‍ب‍ر. (1373). لغتنامه دهخدا، زیرنظر سیدجعفر شهیدی، تهران: روزنه.
دهقانی، اشرف. (۱۳۵۷). در ح‍م‍اس‍ه م‍ق‍اوم‍ت: چریک فدائی خلق رفیق اشرف دهقانی سخن میگوید. تهران: جنبش.
رستگار فسایی، منصور. (۱۳۸۰). انواع نثر فارسی. تهران: سمت.
رضوانیان، قدسیه. (۱۳۸۸). از سرگذشت‌نویسی به داستان‌نویسی. بابلسر: دانشگاه مازندران.
رضوی، سیدابوالحسن. (۱۳۹۰). ما را به سخت‌جانی خود این گمان نبود: ماجراهای خواندنی و منحصربه‌فرد سید ابوالحسن رضوی نماینده دوره‌های ۱۰-۱۶ مجلس شورای ملی. ابوالحسن رضوی؛ به اهتمام هرمز همایون‌پور. تهران: کتاب روشن.
رف‍ی‍ع، جلال. (۱۳۸۲). از دانشگاه تهران تا شکنجه‌گاه ساواک: روایت مبارزات دانشجویی و حکایت کمیته مشترک ضد خرابکاری. گ‍ف‍تگ‍و با جلال رف‍ی‍ع. تهران: م‍وزه ع‍ب‍رت ایران.
زندفر، فریدون. (۱۳۸۳). ایران و جهانی پرتلاطم؛ خاطراتی از دوران خدمت در وزارت امور خارجه 1326-1359. تهران: آبی.
زهتابفرد، رحیم. (۱۳۷۳). خاطرات در خاطرات. تهران: ویستار.
سپهری، ایرج. (1372). خاطرات رفیق کارگر، فدائی شهید، ایرج سپهری (از جبهه نبرد فلسطین). بیجا: اوختای.
س‍ل‍طانی، م‍ح‍م‍دطاه‍ر. (۱۳۸۴). خاطرات س‍ل‍طانی از ق‍ص‍ر شیرین تا ق‍ص‍ر ق‍ج‍ر: گ‍زارش ش‍ادروان م‍ح‍م‍د طاه‍ر س‍ل‍طانی از واق‍ع‍ه دس‍ت‍گیری و زندان و ت‍ب‍عید س‍ران ک‍رد، ل‍ر، ب‍خ‍تیاری، ق‍ش‍ق‍ای‍ی و ب‍ل‍وچ. (۱۳۱۰ - ۱۳۲۰ خ‍ورشیدی). ب‍ه‌اه‍ت‍م‍ام م‍ح‍م‍دع‍لی س‍ل‍طانی؛ ویراس‍ت‍ار آرش ام‍ج‍دی. تهران: س‍ه‍ا.
س‍ن‍ج‍ر، فریدون. (۱۳۷۰). حاصل چ‍ه‍ل سال خدمت ۱۳۱۶ - ۱۳۵۵: خاطراتی م‍ج‍م‍ل از پ‍اره‌ای ن‍اه‍ن‍ج‍اری‍‌ه‍ای ت‍ل‍خ در گ‍ذش‍ت‍ه ن‍ی‍روی ه‍وائ‍ی. ن‍وش‍ت‍ه فریدون س‍ن‍ج‍ر. تهران: پ‍روی‍ن.
ش‍اهی، ع‍زت‌ال‍ل‍ه. (۱۳۸۵). خاطرات ع‍زت ش‍اهی. تدوین و تحقیق م‍ح‍س‍ن ک‍اظمی؛ برای دفتر ادبیات انقلاب اسلامی [سازمان تبلیغات اسلامی]، حوزه هنری. تهران: شرکت انتشارات س‍وره مهر.
ش‍ف‍ی‍ع‍ی، م‍ح‍م‍دش‍ف‍ی‍ع. (۱۳۸۴). واق‍ع‍ه سیاسی لار در سال ۱۳۲۸ ش‍م‍س‍ی. ش‍ی‍راز: ای‍لاف.
شمشیرگرها، محبوبه. (۱۳۹۷). «انواع زندگینوشتهای فارسی». ادبیات پارسی معاصر. سال هشتم. شماره اول. بهار و تابستان. صص۴۳-۷۰.
غ‍ف‍اری، پ‍روی‍ن. (۱۳۷۶). تا س‍ی‍اه‍ی در دام ش‍اه. پ‍روی‍ن غ‍ف‍اری. تهران: م‍رک‍ز ترجمه و نشر کتاب.
فارسی، جلالالدین. (۱۳۷۳). زوایای تاریک، در برگیرنده خاطرات جلال الدین فارسی، تهران: حدیث: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه ان‍دی‍ش‍ه و ه‍ن‍ر اسلامی.
فرخ، مهدی. (۱۳۴۷). خاطرات سیاسی فرخ. باهتمام و تحریر پرویز لوشانی، ۲ج، تهران: امیرکبیر.
فیروزکوهی، نعمتالله. (۱۳۷۳). آنسوی دیوار. بیجا: نعمتالله فیروزکوهی.
کادن، جان آنتونی. (۱۳۸۰). فرهنگ توصیفی ادبیات و نقد. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: شادگان.
ک‍لان‍ت‍ر، م‍ح‍م‍د ب‍ن اب‍وال‍ق‍اس‍م. (۱۳۲۵). روزن‍ام‍ه م‍ی‍رزا م‍ح‍م‍د ک‍لان‍ت‍ر فارس: ش‍ام‍ل وقایع ق‍س‍م‍ت‌های ج‍ن‍وب‍ی ایران. تهران: شرکت سهامی چاپ.
م‍تین دف‍ت‍ری، احمد. (۱۳۲۴). دخالت مستقیم دولت در اقتصاد کشور: خاطراتی چند از دوره زمامداری نویسنده در سال اول جنگ. تهران: بینا.
مدرسی، فاطمه. (۱۳۹۰). فرهنگ توصیفی نقد و نظریه‌های ادبی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مستوفی، اسد. (۱۳۸۰). مویههای غریبانه (خاطرات مستوفی). تهران: الهدی.
مقدادی، بهرام. (۱۳۹۳). دانشنامه نقد ادبی از افلاطون تا به امروز. تهران: چشمه.
نظری (غازیانی)، حسن. (۱۳۷۱). گماشتگیهای بدفرجام. تهران: ۱۳۷۱.
واح‍دی، م‍ح‍م‍د. (۱۳۸۱). خاطرات شهید سیدم‍ح‍م‍د واح‍دی از ف‍دائیان اسلام. تدوین م‍ه‍ن‍از میزب‍انی. تهران: م‍رک‍ز اسناد انقلاب اسلامی.
El-zein, Abbas (2009). Interpreting oneself: on memoires, essays, fiction, and writing, Talk at Macquarie University English Department, 11 May 2009
Encyclopedia of life writing: autobiographical and biographical forms (2001), editor Margaretta Jolly, London: Chicago; Fitzroy Dearborn.
Silverman, Sue William (2009). Fearless Confessions: A Writer's Guide to Memoir, US: University of Georgia Press.
Silverman, Sue William,"The Meandering River: An Overview of the Subgenres of Creative Nonfiction", in: http://www.suewilliamsilverman.com. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,663 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,446 |
||