تحلیل فضایی ـ کالبدی شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مناطق چهارگانه (23 محله) یاسوج براساس مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 16، خرداد 1401، صفحه 53-76   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.46479.0

نویسندگان

کرامت الله فرج زاده¹؛ دکتر میرنجف موسوی^{* 2}؛ علی مصیب زاده³

¹آزاد اسلامی - واحد امارات متحده عربی

²دانشگاه ارومیه

³ارومیه

چکیده

رشد فزاینده جمعیت شهری و مهاجرت به آن باعث تغییرات بالایی در ساختارهای فضایی شهرها شده، جهت کنترل و بهبود این وضعیت، الگوهایی از جمله رشد هوشمند ارائه شده است. این الگو بر افزایش تراکم شهری، اختلاط کاربری­ها و کاهش استفاده از اتومبیل تأکید دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره­گیری از 63 شاخص از جنبه­های مختلف اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، زیست­محیطی و دسترسی، به بررسی وضعیت نواحی چهارگانه شهری یاسوج به لحاظ شاخص­های رشد هوشمند شهری پرداخته است. در این راستا از مدل تاپسیس جهت رتبه­بندی و از مدل تحلیل خوشه­ای جهت سطح­بندی محلات استفاده شده است. نتایج حاصل بیانگر این بود؛ تنها ناحیه یک در شهر یاسوج از شاخص­های رشد هوشمند شهری برخوردار بوده و سایر نواحی واقع در شهر یاسوج (نواحی 2 تا 4) ازاین شاخص­ها بی­بهره هستند. به­طوری که بر اساس مدل تاپسیس نواحی 3 و 4 نیمه برخـوردار و ناحیه 2 محروم می­باشند. همچنین، نتایج حاصله در بررسی محلات 23گانه شهر یاسوج براساس شاخص­های تلفیقی رشد هوشمند حاکی از آن است که محله 17 کاملاً برخوردار، محله 3 برخوردار، محله 22 نیمه برخوردار و سایر محلات محروم می­باشند. نتایج نهایی تحلیل رگرسیونی نشان داد، شاخص­های زیست­محیطی و کالبدی (کاربری اراضی) در سطح 95 درصد اطمینان با متغیر وابسته (شاخص­های تلفیق رشد هوشمند شهری محلات شهر یاسوج) دارای ارتباط معنی­داری هستند. براساس نتایج بدست آمده درزمینه محلات با استفاده از شاخص تلفیق، توجه به الگوی رشد هوشمند شهری ضروری می­باشد.  

کلیدواژه‌ها

رشد هوشمند؛ توسعه شهری؛ تحلیل فضایی؛ مدل تاپسیس؛ یاسوج

مراجع

1. انصاری، م.، ولی شریعت­پناهی، م.، ملک­حسینی، ع.، و مدیری، م. (1397). تحلیل فضایی توزیع شاخص­های رشد هوشمند شهری در سطح محلات شهر مورد: ملایر. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 8 (32)، 112-93.
2. بردی آنامرادنژادی، ر.، نیک­پور، ع.، و حسنی، س.ز. (1397). تحلیل کالبدی ـ فضایی نواحی شهری براساس شاخص­های رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: شهر بابل). نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 9(34)، 19-30.
3. پورمحمدی، م.ر.، و قربانی، ر.(1382). ابعاد و راهبردهای متراکم­سازی در فضاهای شهری. مجله مدرس، 2 (7)، 108-85.
4. تقوایی، م.، وارثی، ح.، و نریمانی، م. (1394). استراتژی توسعه فیزیکی و شکل پایدار شهر اصفهان با رویکرد رشد هوشمند و شهر فشرده. مدیریت شهری، 14(41)، 358-339.
5. حیدری، ا. (1391). تحلیل فضایی - کالبدی توسعه­ آتی شهر سقز با تاکید بر شاخص­های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل آنتروپی شانون. مجله جغرافیا و توسعه شهری، 1(2)، 94 -67.
6. خمر، غ. ع.، و حیدری، ا. (1395). ارزیابی الگوی رشد هوشمند شهری در شهرهای جدید ایران با تأکید بر شهر جدید صدرا با استفاده از مدل SLEUTH . فضای جغرافیایی اهر، 16( 53)، 270-253.
7. رهنما، م. ر.، رزاقیان، ف. (1392). مکان­یابی ساختمان­های بلند مرتبه با تأکید بر نظریه رشد هوشمند شهری در منطقه 9 شهرداری مشهد. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 3(9)، 63-45.
8. رهنما، م.، و عباس­زاده، غ. (1385). مطالعه تطبیقی درجه پراکنش/فشردگی کلان شهرهای سیدنی و مشهد. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 3 (6)، 128-101.
9. رئیسی، ا.، و کیانی، ا. (1397). وضعیت توزیع امکانات و خدمات در شهر فنوج بر اساس اصول رشد هوشمند شهری. فصلنامه آمایش محیط، 42، 21-1.
10. سازمان مسکن و شهرسازی استان کهگیلویه و بویراحمد. (1388). طرح تفضیلی شهر یاسوج. جلد چهارم. یاسوج: سازمان مسکن و شهرسازی استان کهگیلویه و بویراحمد
11. شکرگزار، ا.، جمشیدی، ز.، و جمشیدی، پ. (1394). ارزیابی اصول و راهکارهای رشد هوشمند شهری در توسعهی آتی شهر رشت بر اساس مدل تراکم جمعیتی هلدرن. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 13(41)، 64-45.
12. ضرابی، ا.، صابری، ح.، محمدی، ج.، و وارثی، ح. (1390). تحلیل فضایی شاخص­های رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 77 (3)، 17-1.
13. عبدالهی، ع.ا.، و قاسمی، م. (1397). تحلیل فضایی رشد هوشمند مناطق شهری با استفاده از تکنیک­های Waspas – Fuzzy Topsis شهر کرمان. فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات برنامه­ریزی – سکونتگاه­های انسانی، 13(45)، 1019-1003.
14. فردوسی، س.، و شکری فیروزجـاه، پ. (1394). تحلیل فضایی ـ کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص­های رشد هوشمند. نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 6 (22)، 32-15.
15. کیانی، ا.، و رئیسی، ا. (1397). بررسی توسعه فیزیکی ـ کالبدی در شهر فنوج بر اساس اصول رشد هوشمند شهری. نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی، 21(59)، 280-263.
16. لطفی، ص.، و صابری، س. (1391). ارزیابی کیفیت زندگی شهری با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره (مطالعه موردی: نواحی شهر یاسوج). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(4)، 45-59.
17. مثنوی، م.(1381). توسعه پایدار و پارادایم­های جدید توسعه شهری: شهر فشرده و شهر گسترده. مجله محیط­شناسی، 29(31)، 104-89.
18. مختاری، ر.، حسین­زاده، ر.، و صفرعلی­زاده، ا. (1392). تحلیل الگوهای رشد هوشمند شهری در مناطق چهارده­گانه اصفهان براساس مدل­های برنامه­ریزی منطقه­ای. فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 5 (19)، 82-65.
19. میرکتولی، ج.، مهدوی، ش.، و احمدی، م. (1392). تحلیل و بررسی توسعه پایدار نواحی شهری با استفاده از روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره (MADM) (مطالعه موردی: شهر کاشان). فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 5 (19)، 106-83.
20. نیک­پور، ع.، رضازاده، م.، و الهقلی تبارنشلی، ف. (1398). الگوی گسترش کالبدی شهر آمل با رویکرد رشد هوشمند شهری. مجله آمایش جغرافیایی فضا. 9(31)، 189-175.

 

21. Alexander, D., & Tomalty, R. (2002). Smart Growth and Sustainable Development: Challenges, Solutions, and Policy Directions. Local Environment, 7)4), 397-409.
22. Artmann, M., Kohler, , Meinel, G., Gan, J., & Ioja, I.C. (2019). How smart growth and green infrastructure can mutually support each other — A conceptual framework for compact and green cities. Ecological Indicators, 96(2), 10-22.
23. Benfield, F. K., Terris, J., & Vorsanger, N. (2001). Solving Sprawl: Models of Smart Growth in Communities Across America. Natural Resources Defense Council (nrdc.org).
24. Cowan, R., (2005). The Dictionary of Urbanism. Londan: Streetwise Press.
25. Deilami, K., & Kamruzzaman, Md. (2017). Modelling the urban heat island effect of smart growth policy scenarios in Brisbane. Land Use Policy, 64, 38-55.
26. Edwards, M., & Haines, A. (2007). Evaluating Smart Growth: Implications for small Communities. Journal of Planning Education and Research, 27 (1), 49-64.
27. EPA (environmental protection agency), (2010). Smart growth, A guide to developing and implementing greenhouse gas reduction programs. Washington, DC: Local government climate and energy strategy guides.
28. Flint, A. (2006). This Land: The Battle over Sprawl and the Future of American. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
29. Howard, F. L., & Richard, J. F. (2004). Urban Sprawl and Public Health. Washington Dc, Island Press.
30. La Greca, P., Barbarossa, L., Ignaccolo, M., Inturri, G., & Martinico. F. (2011). The Density Dilemma, A Proposal for Introducing Smart Growth Principles in a Sprawling Settlement with in Catania Metropolitan Area. Cities, 28, 527–535.
31. Litman, T (2011). Critique of the National Association of Home Builders’ Research on Land Use Emission Reduction Impacts. Vancover: Victoria Transport Policy Institute (www.vtpi.org); at vtpi.org/NAHBcritique.pdf.
32. Litman, T. (2017). Evaluating Criticism of Smart Growth. Vancover: Victoria Transport Policy Institute, vtpi.org.
33. Moeckel, R., & Lewis, R. (2017). Two decades of smart growth in Maryland (U.S.A): impact assessment and future directions of a national leader. Urban, Planning and Transport Research, 5(1), 22-37.
34. Spooner, M. A. (2012). Environmental Science for Dummies. Hoboken USA, New Jersey, John Willey Sons, Inc.
35. Wang, S., Liu, X., Zhou, C., Hu, J., & Ou, J. (2017). Examining the impacts of socioeconomic factors, urban form, and transportation networks on CO2 emissions in China’s megacities. Applied energy, 185, 189-200.
36. Yang, F. (2009). If Smart is Sustainable? An Analysis of Smart Growth Policies and Its Successful Practices. A Thesis Submitted to the Graduate Faculty in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Community and Regional Planning, Iowa State University Ames.