از آموزش تا آزمون: تحلیل مقایسه‌ای آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی با برنامه‌های درسی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 14، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21، شهریور 1400، صفحه 281-299  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2021.24045.0

نویسندگان

سمیه سادات آخشیک ¹؛ رضا رجبعلی بگلو ²

¹استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی/ دانشگاه خوارزمی

²استادیار گروه پژوهشی علم‌سنجی و تحلیل اطلاعات/پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)

چکیده

مقدمه: هدف این مطالعه، تحلیل آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکترای علم اطلاعات و دانش­شناسی و مقایسه آن با برنامه‌های آموزشی مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بود. این مقایسه بر پایه طبقه­بندی بازنگری شده بلوم و در دو بعد دانشی (واقعی، مفهومی، فرایندی و شناختی) و شناختی (یادآوری، درک، کاربرد، تحلیل، ارزیابی و آفرینش) انجام شد.
روش‌شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است که با رویکرد کیفی و با استفاده از شیوه تحلیل محتوا (کیفی و کمی) انجام شد. جامعه این پژوهش، پرسش‌های کنکور کارشناسی ارشد و دکترای رشته علم اطلاعات و دانش­شناسی در سال‌های 1393-1397 و آخرین نسخه از سرفصل‌های درسی مقطع‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد بود. ابزار این پژوهش، سیاهه وارسی بود که ساخت آن مبتنی بر طرح طبقه­بندی بازنگری شده بلوم توسط اندرسون و کراسول (2001) انجام شد. برای تحلیل داده‌ها نرم‌افزار MaxQDA V. 11   به‌کار رفت و بررسی پایایی با استفاده از شیوه توافق بین کدگذاران میزان 2/91 را نشان داد.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد بین هدف‌های رفتاری درس‌های کارشناسی و پرسش‌های آزمون‌های کارشناسی ارشد این رشته از دو بعد مهارت‌های شناختی و دانشی، تناسب اندکی وجود دارد. همچنین میان هدف‌های رفتاری درس‌های کارشناسی و پرسش‌های آزمون‌های دکترا در بعد مهارت‌‌های شناختی، تناسب اندک است اما در بعد دانشی تناسب نسبی وجود دارد.
نتیجه: هدف‌های رفتاری درس‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد نیاز به بررسی مجدد دارد. بر اساس این بررسی لازم است در طراحی آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکترا نیز تغییر محتوایی ایجاد شود. توصیه می‌شود بر پایه طبقه‌بندی بلوم، این تغییر در طراحی پرسش‌های آزمون‌های کارشناسی ارشد بر ارزیابی دانش واقعی و مفهومی صورت پذیرد. در حالی که انتظار می‌رود در پرسش‌های تخصصی آزمون‌های دکترای رشته نیز بیشتر، دانشِ شناختی شرکت‌کنندگان ارزیابی شود.
 

کلیدواژه‌ها

آزمون کارشناسی ارشد؛ آزمون دکترا؛ برنامه درسی؛ علم اطلاعات و دانش‌شناسی؛ طبقه‌بندی بازنگری شده بلوم

مراجع

آخشیک، سمیه سادات (1398). آیا این گره کور است؟ تحلیل و ارزیابی برنامه‌های درسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی از منظر شناختی و دانشی. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی. 9(1)، 5-26. Doi:  10.22067/RIIS.V0I0.74107

بلوم، سمیوئل بنجامین، انگهارت، ماکس دی. (1374). طبقه‌بندی هدف‌های پرورشی. (علی اکبر سیف و خدیجه علی‌آبادی، مترجم). تهران: رشد.

حری، عباس (1384). چالش‌ها و راهکارهای آموزش کتابداری در گفتگو با عباس حری. مصاحبه‌کننده فرزاد دادرس. کتاب ماه کلیات، 90 و 91، 6-17. بازیابی شده در 23 فروردین 1398 از https://www.magiran.com/paper/276239

حسن‌زاده، محمد، زندیان، فاطمه و نویدی، فاطمه (1393). بررسی سازگاری میان کتاب‌های منتشر شده و مباحث آموزشی کتابداری و اطلاع‌رسانی در مقطع کارشناسی در ایران. مدیریت اطلاعات و دانش‌شناسی. 1(1)، 33-45. بازیابی شده در 1 اردیبهشت 1398 از: https://lib.journals.pnu.ac.ir/article_1007.html

حیاتی، زهیر (1383). آموزش‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران: گذشته، حال، آینده. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 57، 25-41. بازیابی شده در 1 اردیبهشت 1398 از http://nastinfo.nlai.ir/article_705.html

حیاتی، زهیر (1384). آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران! یافته‌ها و نایافته‌ها. کتاب ماه کلیات، 90 و 91، 30-39. بازیابی شده در 18 فروردین 1398 از: http://ensani.ir/fa/article/300531

خسروی، فریبرز (1375). ترازوی کاست کار. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 26، 110-117. بازیابی شده در 1 اردیبهشت 1398 از: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/8697

داورپناه، محمدرضا (1383). آسیب‌شناسی سوالات کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی و عدم تطابق آن با واحدهای درسی این رشته. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 57، 11-24. بازیابی شده در 31 فروردین 1398 از: http://nastinfo.nlai.ir/article_704.html

دیانی، محمدحسین، رجبی، محمد حسن، شعبانی، احمد، عازم، پرویز، قزل ایاغ، ثریا، لاریجانی، حجت الله و مختاری معمار، حسین (1372). ارزیابی برنامه‌های درسی رشته کتابداری در سطح کارشناسی، پیام کتابخانه، 3(4)، 33-64. بازیابی شده در 16 خرداد 1398 از: https://publij.ir/article-1-540-fa.html

دیانی، محمدحسین (1379). شیوه‌های ناکارآمد در آزمون کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 3(2)، 1-22. بازیابی شده در 23 تیر 1400 از: http://lis.aqr-libjournal.ir/article_47567.html

دیوسر، هدی و جعفری گهر، منوچهر (1393). ارزیابی برنامه‌های درسی رشته آموزش زبان انگلیسی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بر مبنای طبقه‌بندی بازنگری شده بلوم. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. 32، 73-99. بازیابی شده در 23 تیر 1400 از:  https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=258499

عزیزی، یعقوب، صادقی، علیرضا و عبداللهی، حسین (1395). ارزشیابی کیفیت درونی برنامه درسی دروس عمومی دوره کارشناسی از دیدگاه اساتید و دانشجویان. پژوهش‌های کیفی در برنامه‌ریزی درسی. 2، 1-24. بازیابی شده در 23 تیر 1400 از: https://qric.atu.ac.ir/article_7038.html

علی‌پور ندوشن، خدیجه، طلاچی، هما و خوشگام، معصومه (1385). بررسی کتاب‌های منتشر شده کتابداری و اطلاع‌رسانی (1358-84) و همخوانی آنها با محتوای سرفصل مصوب دروس. مدیریت سلامت، 9(25)، 13-22. بازیابی شده در 23 تیر 1400 از: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=92157

محمدی، مهدی، متقی دادگر، امیر (1386). بررسی تطبیقی آزمون کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه‌های دولتی و آزاد اسلامی بین سالهای 1381-1386. کتابداری، 41(46)، 155-177. بازیابی شده در 21 تیر 1400 از: https://jlib.ut.ac.ir/article_21166.html

نیک‌زاد، فاطمه و عصاره، فریده (1394). بررسی استنادی و محتوایی کتاب‌های تألیفی فارسی موجود در سرفصل جدید کارشناسی کتابداری و اطلاع‌رسانی (مصوب 1388) کشور بر پایه استنادهای درون متنی آن کتاب‌ها. پژوهش‌نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 5(1)، 138-152. بازیابی شده در 23 تیر 1400 از: https://civilica.com/doc/667098/

 

Anderson, L. and Krathwohl. D. A. (2001). Taxonomy for Learning, Teaching and Assessing: A Revision of Bloom's Taxonomy of Educational Objectives. New York: Longman.

Boden, C., & Murphy, S. A. (2012). The Latent Curriculum: Breaking Conceptual Barriers to Information Architecture. Partnership: The Canadian Journal of Library and Information Practice and Research, 7(1). https://doi.org/10.21083/partnership.v7i1.1519

Chu, H. (2006). Curricula of LIS programs in the USA: A content analysis. In C. Khoo, D. Singh & A.S. Chaudhry (Eds.), Proceedings of the Asia-Pacific Conference on Library & Information Education & Practice 2006 (A-LIEP 2006), Singapore, 3-6 April 2006 (pp. 328-337). Singapore: School of Communication & Information, Nanyang Technological University.

Pasipamire, N. (2014). Examining the Gap between Employers’ Skills Needs and Library and Information Science Education in Zimbabwe. Presented at IFLA WLIC 2014 - Lyon - Libraries, Citizens, Societies: Confluence for Knowledge. Retrieved on July 17 2021from http://library.ifla.org/1002/1/150-pasipamire-en.pdf