بررسی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی زنان با تبعیض‌پذیری آنان در خانواده

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 38، اسفند 1400، صفحه 90-59   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2021.69224.1018

نویسندگان

مریم رفعت جاه^{* 1}؛ مرجان رشوند سرخکوله²؛ فاطمه سیدزاده³

¹دانشیار گروه انسان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²استادیار جمعیت‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

³کارشناس‌ارشد مطالعات زنان، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تبعیض‌های جنسیتی مسئله‌ای اجتماعی است که غالب جوامع امروزی با آن مواجه هستند و زنان قشر گسترده‌ای هستندکه بیشترین آسیب را از این مسئله دریافت می‌کنند؛ ازاین‌رو پرداختن به این مسئله و آشنا شدن زنان با این تبعیض‌ها برای بهبودبخشی به شرایط زندگی و جایگاه‌شان در خانواده و جامعه ضروری می‌نماید. مطالعه حاضر در همین راستا با هدف بررسی تأثیر منابع و سرمایه‌های زنان به ویژه سرمایه اجتماعی بر میزان تبعیض‌پذیری آنان در خانواده صورت گرفته است. برای دستیابی به این هدف از نظریه تضاد کالینز برای تدوین چارچوب نظری بهره گرفته شد. این پژوهش به روش پیمایشی و با استفاده از تکنیک پرسشنامه انجام گرفته و جامعه آماری آن زنان متأهل 25 تا 50 ساله ساکن تهران بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای 196 نفر آنان برگزیده و مورد تحقیق قرار گرفته‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهند که به طور کلی تبعیض‌پذیری زنان در بعد نگرشی کم‌تر از بعد رفتاری بوده است. همچنین میزان سرمایه فرهنگی زنان مورد مطالعه نسبت به سرمایه اجتماعی آن‌ها بیش‌تر بوده، اما میزان دسترسی آنان به سرمایه اقتصادی در سطح نازلی قرار دارد. همچنین تأثیر سرمایه­ های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و تعداد فرزندان زنان بر تبعیض‌پذیری آنان تأیید شد. تحلیل‌های رگرسیونی نشان داد میزان تبعیض ­پذیری کلی زنان بیش از همه با افزایش سرمایه­ فرهنگی، سپس با افزایش سرمایه اجتماعی و در نهایت با افزایش سرمایه اقتصادی کاهش می‌یابد، اما افزایش تعداد فرزندان، موجب تبعیض‌پذیری بیش‌تر زنان در خانواده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

تبعیض جنسیتی؛ تبعیض‌پذیری؛ سرمایه اجتماعی؛ سرمایه فرهنگی؛ سرمایه اقتصادی

مراجع

1. احمدی، ا. (1397). انعطاف‌ناپذیر دانستن نقش‌های جنسیتی و دفاع از تبعیض‌های جنسیتی. پژوهش‌نامه زنان، 9(1)، 35- 25.
2. اعزازی، ش. (1380). تحلیل ساختاری جنسیت: نگرشی بر تحلیل جنسیتی در ایران (چاپ اول) (ن. جزنی، مترجم). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
3. اعظم آزاده، م.(1384). آگاهی از نابرابری­‌های جنسیتی: مدلی برای سنجش میزان شناخت از نابرابری­‌های جنسیتی، پژوهش‌ زنان، 3 (2)، 73- 51.
4. امانی کلاریجانی، ا. (1384). توصیف و تبیین جنسیتی(با تکیه بر تبعیض جنسیتی دانشجویان دختر دانشگاه تهران) (پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی). دانشگاه تهران، تهران، ایران.
5. آبوت، پ.، و والاس، ک. (1376). درآمدی بر جامعه‌­شناسی نگرش‌­های فمینیستی (چاپ اول) (م. خراسانی و ح. احمدی، مترجم). تهران: دنیای مادر.
6. بوردیو، پ. (١٣٨٠). نظریّه‌ی کنش: (م. مردیها، مترجم). تهران: انتشارات: نقش و نگار.
7. تاجبخش،ک. (1389). سرمایه اجتماعی اعتماد، دموکراسی، توسعه (چاپ سوم) (ا. خاکباز و ح. پویان، مترجم). تهران: نشر شیرازه.
8. حسینی، س‌ح.، و احمدی، م. (1395). رابطه سرمایه فرهنگی و گرایش والدین به تبعیض جنسیتی، بررسی مسائل اجتماعی ایران، 7 (1)، 56- 27.
9. دواس، د.ا. (1389). پیمایش در تحقیقات اجتماعی (چاپ دوازدهم) (ه. نایبی، مترجم). تهران: نشر نی.
10. رفعت‌جاه، م.، رهبری، ل. (1393). گونه‌شناسی اکتشافی برداشت از مفهوم زنانگی. مجله‌مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 3 (2)، 334 - 311.
11. رفعت‌جاه، م.، و قربانی، س. (1390). تأثیر سرمایه اجتماعی بر ارتقاء شغلی زنان. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 9 (1)، 146-117.
12. ریاحی، م ا. (1386). عوامل اجتماعی موثر بر میزان پذیرش کلیشه­‌های جنسیتی. پژوهش زنان، 5 (1)، 136-109.
13. ریتزر، ج. (1392). نظریه جامعه­‌شناسی در دوران معاصر (چاپ هجدهم) (م. ثلاثی، مترجم). تهران: انتشارات علمی.
14. ساروخانی، ب.، و رفعت‌جاه، م. (1386). بازاندیشی در تقابل های جنسیتی و هویت‌های زنانه (بررسی کیفی هویت اجتماعی در میان زنان تهرانی). مجله‌پژوهشی دانشگاه اصفهان، (25)، 334- 311.
15. سلگی، پ. (1395). نقش زنان در بازتولید جایگاه زن در ساختار خانواده (پایان نامه کارشناسی‌ارشد انسان‌شناسی). دانشگاه تهران، تهران، ایران.
16. فیلد، ج. (1392). سرمایه اجتماعی (چاپ دوم) (غ. غفاری، و ح. رمضانی، مترجم). تهران: انتشارات کویر.
17. کریمی، ی. (1396). روان‌شناسی اجتماعی (نظریه‌ها، مفاهیم و کاربردها) (چاپ 36). انتشارات ارسباران.
18. کلمن، ج. (1390). بنیادهای نظریه اجتماعی (چاپ سوم) (م. صبوری، مترجم). تهران: نشر نی.
19. گرت، ا. (1396). جامعه‌شناسی جنسیت (چاپ سوم) (ک. بقایی، مترجم). تهران: نشر دیگر.
20. گروسی، س.، و نقوی، ع. (1386). سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در شهر کرمان. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 8 (30 و 31)، 82-61.
21. ملکی، ا.، و نژادسبزی، پ. (1389). رابطه مولفه­‌های سرمایه اجتماعی با خشونت خانگی علیه زنان در شهر خرم‌­آباد. مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران، 1 (2)، 53-31.
22. مهدوی، م.ص.، و صبوری خسروشاهی، ح. (1382). بررسی ساختار توزیع قدرت در خانواده. مطالعات زنان، 1 (2)، 67-28.
23. مهرآرا، ا.، شفیع‌پور، س.ف.، دیانتی، ر.، و زارع زیدی، ع. (1397). سقف شیشه‌ای، از چالش‌ها و راهکارها تا توانمندسازی زنان. مجله پژوهش در هنر و علوم انسانی، 58- 45.
24. میشل، آ. (1382). پیکار با تبعیض جنسی (چاپ دوم) (م.ج. پوینده، مترجم). تهران: موسسه انتشارات چشمه.
25. نایبی، ه.، و عبداللهیان، ح. (1381). تبیین قشربندی اجتماعی. نامه علوم اجتماعی، (20)، 236-205.
26. هومن، ن. (1398). مطالعه نقش شبکه‌های اجتماعی در توانمند‌سازی زنان برای مشارکت در فرایند توسعه اجتماعی ایران (پایان‌نامه دکترای علوم ارتباطات). دانشگاه تهران، تهران، ایران.

 

27. Franks, D. (1972). Role-taking & power in social psychology. American Sociological Review, 37, 605-614.
28. Joanna, E. (2003). The gender gap in Canada: ”Now You See It, Now You Don’t”. Canadian Review of Sociology, Andropology, 35(2), 191-219.
29. Kane, E. (1998). Men’s and women’s belifs about genderinequality, family ties, dependence, and agreement. Sociological Forum, 13(4), 611-637.
30. Lavee, Y., & Katz, R. (2002), division of labor perceived fairnees, and marital quality: The effect of gender Ideology, Journal of Marriage and the Family 64(1), 27-39.
31. Olson, D. H. (1969). The measurement of family power by self-report & behavioral methods, Journal of Marriage & the Family, 31, 545-550.
32. Zuo, J., & Bian, Y. (2005). Beyond resourees and patriarchy: marital construction of family decision making power in post-mao urban China. Journal of Comparative Family Studies, 36(4), 601-622.