ارزیابی تطبیقی مبانی الگوی توسعه پیشنهادی طرح ساختاری راهبردی (جامع) شهر تهران 1386 با الگوی توسعه حمل‌ونقل عمومی محور (TOD)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 10، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13، اسفند 1399، صفحه 207-187   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.44987.0

نویسندگان

مهرداد رحمانی^{* 1}؛ بهرام امین زاده گوهرریزی²؛ سعید رستگار³؛ بابک امین زاده گوهرریزی⁴

¹استادیار شهرسازی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانشیار شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین، قزوین، ایران

³دانشجوی دکتری مهندسی صنایع، مدیریت سیستم و بهره وری، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

⁴دانشجوی دکتری مهندسی صنایع، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

چکیده

با توجه به مسائل پیش­روی تهران؛ از جمله آلودگی هوا، ترافیک، مصرف بالای انرژی و... حرکت بسوی پایداری، نه یک پیشنهاد، بلکه به عنوان یک «ضرورت» مطرح است. هدف مقاله حاضر ارزیابی میزان انطباق مبانی الگوی توسعه پیشنهادی در طرح جامع شهر تهران (مصوب 1386)، با الگوی توسعه حمل‌ونقل عمومی‌محور (TOD) به عنوان یکی از الگوهای مهم در جهت تحقق پایداری است. در این مقاله، با مروری بر ادبیات و تجارب جهانی، الگوی توسعه TOD شامل پنج مؤلفه «ساختار توسعه»، «مقیاس توسعه»، «شدت توسعه»، «جهت توسعه» و «کیفیت توسعه» استخراج شد. برای استخراج الگوی توسعه طرح جامع تهران 1386 از روش تحلیل محتوا استفاده شد و پس از آن با استفاده از «ارزیابی انطباقی» الگوی توسعه طرح جامع تهران با الگوی TOD مقایسه شد که در 4 مؤلفه، مبنای ارزیابی قضاوت‌های کارشناسی و در مؤلفه «شدت توسعه»، از روش‌های کمی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد کمترین میزان انطباق با الگوی TOD مربوط به مؤلفه «ساختار توسعه» است که ناشی از توزیع تراکم تهران بر مبنای خیابان­ ها و نه ایستگاه ­های مترو است. همچنین بیشترین میزان انطباق مربوط به مؤلفه «جهت توسعه» است که دلیل انتخاب رویکرد رشد درون ­زا در طرح جامع تهران، کاملاً همسو با اصول TOD است. با در نظر گرفتن کلیه متغیرها، متوسط میزان انطباق الگوی توسعه تهران با الگوی TOD در بازه «انطباق کم» قرار دارد. پیشنهاد می شود در طرح جامع بعدی تهران، الگوی TOD به شکل دقیق ­تری مبنا قرار گیرد که جزئیات این پیشنهاد در مقاله ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

الگوی TOD؛ الگوی توسعه؛ تهران؛ پایداری

مراجع

1. حبیبی، س. م. (1387). از شار تا شهر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
2. رضویان، م. ت.، درگاهی، م. م.، و هونکزهی، م. ا. (1395). کاهش اثرات حمل‌ونقل بر سازمان فضایی شهر با بهره‌گیری از توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل (TOD). نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، (33)، 38-19.
3. سالکی، م. ع.، قنبری، ا.، و قاسمی خویی، م. (1398). ارزیابی فضایی هسته‌های فرعی پیشنهادی طرح جامع جدید شهر تبریز برای تبدیل به مراکز توسعه حمل‌ونقل‌محور (TOD)، برنامه­ریزی فضایی، (34)، 46-23.
4. شرکت کنترل کیفیت هوای تهران (1399). گزارش سالانه آلودگی هوای تهران. تهران: شرکت کنترل کیفیت هوای تهران.
5. کلانتری، م.، احدنژاد، م.، مشکینی، ا.، و نوروزی، م. ج. (1399). تحلیل ساختاری-کارکردی توسعه حمل و نقل محور در محدوده طرح ترافیک کلانشهر تهران. برنامه­ریزی منطقه­ای، (38)، 125-142
6. کمیته TOD شورای شهر تهران (1398). گزارش مدیریتی بررسی وضعیت تهران از منظر TOD. تهران: شورای اسلامی شهر تهران.
7. معاونت حمل و نقل و ترافیک شهر تهران (1398). گزارش سالانه ترافیک شهر تهران. تهران: معاونت حمل و نقل و ترافیک شهر تهران
8. مهندسان مشاور بوم‌سازگان (1386).­ گزارش نتایج نهایی و دستاوردهای طرح جامع شهر تهران. تهران: شهرداری تهران.
9. مهندسان مشاور پارت (1393). بررسی انطباق ضوابط شهرسازی تهران با الگوی TOD . تهران: مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.
10. Belzer, D., & Autler, G. (2002). Transit Oriented Development: Moving from rhetoric to reality. Washington, D.C.: Brookings Institution Center on Urban and Metropolitan Policy and Great American Station Foundation.
11. Berawi, M. A., Saroji, G., Iskandar, F. A., Ibrahim, B. E., Miraj, P., & Sari, M.(2020). Optimizing land use allocation of Transit-Oriented Development (TOD) to generate maximum ridership. Sustainability, 12(3798), 1-20.
12. Berke, P. R., Lyles, W. & Smith, G. (2014). Impacts of federal and state hazard mitigation policies on local land use policy. Journal of Planning Education and Research, 34, 60–76.
13. Berke, P., Crawford, J., Dixon, J., & Erickson, N. (1998). Do Co-operative Environmental Management Mandates Produce Good Plans? New Zealand: The New Zealand Experience” Working Paper. (DCRP, Chapel Hill, NC).
14. Bernick, M., & Cervero, R. (1997). Transit Villages in the 21st century. Ohio: McGraw-Hill, Columbus,
15. Brody, S. D. (2003). Examining the Impacts of Stakeholder Participation in Watershed Approaches to Planning. Journal of Planning Education and Research, 22(4), 107-119.
16. Brody, S. D., Highfield, W. E. & Thornton, S. (2006). Planning at the urban fringe: an examination of the factors influencing nonconforming development patterns in southern Florida. Environment and Planning B: Planning and Design, 33(1), 75–96.
17. Calthorpe, P. (1993), The Next American Metropolis: Ecology, Community, and the American Dream. New York: Princeton Architectural Press.
18. Cervero, R. (2002). Built environments and mode choice: toward a normative framework. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 7, 265–284.
19. Cervero, R., & Kockelman, K. (1997). Travel ridership and the 3Ds: Density, diversity, and design. Transportation Research D, 2(3), 199–219.
20. Cervero, R., Arrington, G.B., Smith-Heimer, J., Dunphy, R., Murphy, S., Ferrell,, Goguts, N., Tsai, Y.-H., Boroski, J., Golem, R., Peninger, P., Nakajima, E., Chui, E., Meyers, M., McKay, S. & Witenstein, N. (2004). Transit Oriented Development in America: Experiences, Challenges, and Prospects, TCRP Report 102. National Washington, D.C.: Academy Press.

• Curtis, C., Renne, J. L., & Bertolini, L. (2009). Transit Oriented Development: Making it happen. Surrey: Ashgate Publishing.

22. De vos, Jonas, et al. (2014). The influence of attitudes on Transit- Oriented Development: An explorative analysis, Transport Policy, 35, 326-329.
23. Dittmar, H., Belzer, D., Autler, A. (2004). An introduction to transit-oriented development. In: H., Dittmar, G., Ohland (Eds.), The NewTransit Town: Best Practices inTransit-Oriented Development. Washington, D.C.: Island Press.

• Dorsey, Bryan & Mulder, Alice. (2013). Planning, place-making and building consensus for Transit-Oriented Development: Ogden, Utah case study. Journal of Transport Geography, (32), 65–76.

25. Dunphy, R., & Porter, D. (2006). Manifestations of Development Goals in Transit-Oriented Projects. Manifestations of Development Goals in Transit-Oriented Projects. Transportation Research Record, (1), 172-178.
26. Guthrie, A. & Fan, Y. (2016). Developers' perspectives on transit-oriented development. Transport Policy, 51, 103-114.
27. Kamruzzaman, M., Baker, D., Washington, S., Turrell, G., (2013). Residential dissonance and mode choice. Transp. Geogr, 33, 12–28.
28. Lin, J. J., & Gau, C. C. (2006). A TOD planning model to review the regulation of allowable development densities around subway stations. Land Use Policy. 23(3), 353–360.
29. Loo, B. P. Y., Chen, C., & Chan, E. T. H. (2010). Rail-based transit-oriented development: Lessons from New York City and Hong Kong. Landscape and Urban Planning, 97, 202–212.
30. Mu, R., De Jong, M. (2012). Establishing the conditions for effective transit-oriented development in China: the case of Dalian. J.Transp. Geogr. 24, 234–249.
31. Olaru, D., Smith, B., & Taplin, J.H.E. (2011). Residential location and Transit-Oriented Development in a new rail corridor. Transportation Research Part A: Policy and Practice. 45, 219–237.
32. Renne, J. L. (2009). From transit-adjacent to Transit-Oriented Development. Local Environment, 14, 1–15.

• Searle, G., & Darchen, S., & Huston, S. (2014). Positive and Negative Factors for Transit Oriented Development: Case Studies from Brisbane, Melbourne and Sydney. Urban Policy and Research, 32 (4), 437-457.

34. Stevens, M. R., Ward, L., & Philip R. B. (2014). Measuring and Reporting Intercoder Reliability in Plan Quality Evaluation Research. Journal of Planning Education and Research, 34(1), 77–93.
35. Strauss, A., & Juliet, C. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. California: Sage.
36. Sung, H., & Oh, J. T. (2011). Transit-Oriented Development in a high-density city: identifying its association with transit ridership in Seoul, Korea. Cities, 28(1), 70–82.
37. Taki, H. M., Maatouk, M. M. H., & Lubis, M. Z. (2018). Spatial Model of TOD in JMR’s Master Plan. IEEE international Conference.
38. World Health Organization (WHO) (2019). WHO Global Urban Ambient Air Pollution Database. Switzerland: World Health Organization. Online version: http:// who. int/phe/health_topics/outdoorair/databases/cities/en/
39. Yang, J., & Chen, J., & Le, X., & Zhang, Q. (2016). Density-oriented versus development oriented transit investment: Decoding metro station location selectionin Shenzhen. Transport Policy, 51, In
40. Zhang, Y., Song, R., Nes, R. V., He. S., & Yin. W. (2019). Identifying Urban Structure Based on Transit-Oriented Development. Sustainability, 11(7241), 1-21.