زیست‌چینه‌نگاری و دیرینه‌بوم‌شناسی نهشته‌های کرتاسه بالایی بر مبنای نانوفسیل‌های آهکی در برش بصیران (شمال‌ باختر نهبندان)

رخساره‌های رسوبی

مقاله 1، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 26، شهریور 1400، صفحه 1-14

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.2021.46822

نویسندگان

بهناز ترابیان¹؛ فاطمه هادوی^{* 2}؛ مرضیه نطقی مقدم³؛ احمدرضا خزاعی⁴

¹دانشجوی دکتری چینه نگاری و دیرینه شناسی، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، پردیس بین الملل، مشهد، ایران

²استاد گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³دانشیار گروه زمین شناسی، دانشگاه پیام نور تهران، ایران

⁴دانشیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

به منظور انجام مطالعات زیست‌چینه‌­ای بر مبنای نانوفسیل‌های آهکی، نهشته‌های کرتاسه بالایی در برش بصیران (شمال ‌باختر نهبندان) با ستبرای ۱۳۷ متر نمونه‌برداری شد. این برش چینه‌شناسی از ردیف رسوبات ماسه‌سنگی، سنگ‌­آهک‌­های مارنی، کنگلومرا و مارن تشکیل شده است. بر اساس مطالعات دیرینه‌شناختی انجام شده، ۱۸ جنس و ۳۴ گونه از نانوفسیل‌ها شناسایی شد و زیست‌پهنه­­‌های CC20 تا CC26 بر مبنای این نانوفسیل‌ها برای ستبرای مورد مطالعه تعیین گردید. بر اساس زیست‌پهنه‌های تعیین شده، سن توالی مورد بررسی در این برش انتهای کامپانین پیشین تا انتهای مایستریشتین پسین پیشنهاد می‌شود. طبق بررسی‌های دیرینه‌بوم‌شناختی که به کمک شمارش ۳۰۰ گونه در هر نمونه و درصدگیری از آنها انجام شده است، محیط رسوبی نهشته‌های مورد بررسی از شرایط دمایی نسبتاً گرم برخوردار بوده و در عرض جغرافیایی پایینی قرار داشته است.

کلیدواژه‌ها

زیست‌چینه‌نگاری؛ دیرینه‌بوم‌شناسی؛ کرتاسه بالایی؛ نانوفسیل‌های آهکی؛ بصیران؛ نهبندان

مراجع

آقانباتی، ع.، ۱۳۸۳. زمین‌شناسی ایران. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ۵۸۶ ص.

درویش‌زاده، ع.، ۱۳۸۲. زمین‌شناسی ایران. انتشارات امیرکبیر، ۸۵۶ ص.

گرگیج، م.، ۱۳۸۰. چینه‌شناسی زیستی و سکانسی کرتاسه بالایی لوت مرکزی مقاطع کوه شیشه و بصیران. طرح پژوهشی و فناوری دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۵۹ ص. 

بردبار، آ.، ،۱۳۸۹. بررسی چینه‌نگاری سکانسی، بایواستراتیگرافی و تجزیه و تحلیل محیط رسوبی نهشته‌های کرتاسه بالایی در شمال باختر نهبندان (برش بصیران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۵۹ص.

بهروزی، ا.، خان‌ناظر، ن.ح.، 1371. نقشه زمین‌شناسی بصیران، مقیاس 1:100000. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

Alavi-Naini, M., 1983. Geological Map of Gezik, scale 1:250000. Geological Survey of Iran.

Andruleit, H., 1997. Coccolithophore fluxes in the Norwegian- Greenland Sea, seasonality assemblage and alterations. Marine Micropaleontology, 31: 45-64.

Berberian, M., & M., Soheili, 1992. Geological Map of Dehsalm, (Chah-Vak), scale 1:250000. Geological Survey of Iran.

Berthiaux, A., Christmann, P., Fauvelet, E., Hatrival, J.N., Vaslet, D., & Vahdati Daneshmand, A., 1991. Geological Map of Qayen, scale 1:250000. Geological Survey of Iran.

 Bornemann, A., Aschwer, U., & Mutterlose, J., 2003. The impact of calcareous nannofossils on the pelagic carbonate accumulation across the Jurassic - Cretaceous boundary. Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology, 199: 187-228.

Bown, P.R., & Young, J.R., 1998. Techniques. In: Bown, P.R., (ed.), Calcareous Nannofossil Biostratigraphy. British Micropalaeontological Society Publications Series, Chapman and Kluwer Academic, London, 5: 16-28.

Bukry, D., & Bramalette, M.N., 1970. Coccolith age determination leg 3. Initial reports of the Deep-Sea Drilling project, 3: 589-611.

Campbell, R.J., Howe, R.W., & Rexilius, J.P., 2004. Middle Campanian-Lowermost Maastrichtian nannofossil and foraminiferal biostratigraphy of the north western Australian margin. Cretaceous Research, 25 (6): 827- 864.

Cepek, P., & Hay, WW., 1969. Calcareous nannoplankton and biostratigraphic subdivision of the Upper Cretaceous Trants. Gulf Coast Association of Geological Societies, 19: 323-336.

Eftekharnejad, J., 1991. Geological Map of Birjand, scale 1:250000. Geological Survey of Iran.

Eftekharnejad, J., 1991. Geological Map of Birjand, scale 1:250000. Geological Survey of Iran.

Ehrendorfer, T.W., 1993. Late Cretaceous (Maastrichtian) calcareous nannoplankton biogeography with emphasis on events immediately preceding the Cretaceous Paleocene boundary Ph.D. thesis, Woods Hole Oceanographic Institution 55:251-403.

Erba, E., 1990. Middle Cretaceous calcareous nannofossils from the western Pacific evidence for paleoequatorial crossings. Proceeding of Ocean Drilling Program, Shipping Corporation of India Results, 129: 189-196.

Erba, E., 2004. Calcareous nannofossils and Mesozoic oceanic anoxic events Marin Micropaleontology, 52: 85-106.

Erba, E., 2006. The first 150 million years history of calcareous nannoplankton: Biosphere–geosphere interactions. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 232: 237- 250.

Erba, E., Castradori, D., Guasti, G., & Ripepe, M., 1992. Calcareous nannofossils and Milankovitch cycles: the example of the Albian Gault Clay Formation (southern England). Palacogeography, Palaeoclimatology, Paleoecology, 93: 47-69.

Fisher, C.G., & Hay, W.W., 1999. Calcareous nannofossils as indicators of mid-Cretaceous paleofertility along an ocean front, U.S. Western Interior. In: Barrera, E., Johnson, C.C., (eds.), Evolution of the Cretaceous Ocean-Climate System. GSA Special Papers, The Geological Society of America, Boulder, Colorado, 332: 161-180.

Friedrich, O., Herrle, J.O., & Hemleben, C., 2005. Climatic changes in the Late Campanian-Early      Maastrichtian: micropaleontological and stable isotopic evidence from an epicontinental see. Foraminifera Research, 35: 228 247.

Gardin, S., & Monechi, S., 1998. Palaeoecological change in middle to low latitude calcareous nannoplankton at the Cretaceous-Tertiary boundary. Bulletin de la Societe geologique de France, 169: 709-723.

Guillou, Y., Maurizot, P., & de la Villeon, H., 1981. Geological map of Mahrud, scale 1:100000. Geological Survey of Iran.

Henriksson, A.S., & Malmgren, B.A., 1997. Biogeographic and Ecologic Patterns in calcareous nannoplankton in the Atlantic and Pacific Oceans during the Terminal Cretaceous. Studia geologica salmanticensia, 33: 17-40.

Herrle, J., Pross, J., Friedrich, O., Kobler, P., & Hemlcben, C., 2003. Forcing mechanisms for mid-Cretaceous black shale formation evidence from the Upper Aptian and Lower Albian of the Vocontian Basin South East France. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 190: 399- 426.

Lees, J.A., 2002, Calcareous nannofossils biogeography illustrates palacoclimate change in the Late Cretaceous Indian Ocean. Cretaceous Research, 23: 537-634.

Lottaroli, F., & Catrullo, D., 2000. The calcareous nannofossil biostratigraphic framework of the Late Maastrichtian-Danian North Sea chalk. Marine Micropaleontology, 39: 239-263.

Martini, E., 1976. Cretaceous to Recent calcareous nannoplankton from the Central Pacific Ocean. Initial reports of the Deep-Sea Drilling project, 33: 383 - 423.

Perch-Nielsen, K., 1972. Remarks on Late Cretaceous to Pleistocene coccoliths from the North Atlantic. Initial reports of the Deep-Sea Drilling project, 12: 1003-1069.

Perch-Nielsen, K., 1985. Mesozoic calcareous nannofossils. In: Bolli, H.M., Saunders, J.B., & Perch-Nielsen, K., (eds.), Plankton Stratigraphy. Cambridge University Press, 329–426.

Pospichal, J.J., & Wise, Jr., 1990. Calcareous nannofossils across the K-T boundary Ocean Drilling Program Hole 690, Maud Rise, Weddell See Procedure. Ocean Drilling Program Results, 113: 515-532.

Shamrock, J.L., & Watkins, D.K., 2009. Evolution of the Cretaceous calcareous nannofossil genus Eiffellithus and its biostratigraphic significance. Cretaceous Research, 30: 1083–1102.

Sissingh, W., 1977. Biostratigraphy of Cretaceous calcareous nannoplankton. Geologie en Mijnbouw, 56: 37–65.

Stocklin, J., & Setudehnia, A., 1971.  Stratigraphic Lexicon of Iran. Geological Survey of Iran, Report 18: 1-376.   

Stocklin, J., 1968. Structural History and Tectonic of Iran: A Review. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 52: 1229-1258.

Stocklin, J., Eftekhar-Nezhad, J., & Hushmand-Zadeh, A., 1965. Geology of the Shotori range (Tabas area, East Iran). Geological Survey of Iran, Report 3: 1-69

Stocklin, J., Eftekhar-Nezhad, J., & Hushmand-Zadeh, A., 1972. Geological reconnaissance map of Central Lut. Geological Survey of Iran, Report 3.

Stocklin, J., Nabavi, M.H., 1973. Tectonic map of Iran. Geological Survey of Iran.

Tantawy, A., 2002. Calcareous nannofossil biostratigraphy and palacoccology of the Cretaceous-Tertiary transition in the central eastern desert of Egypt. Marine Micropaleontology, 47: 323–356.

Thibault, N., & Gardin, S., 2006. Maastrichtian calcareous nannofossil biostratigraphy and paleoecology in the Equatorial Atlantic (Demerara Risc, ODP Leg 207 Hole 1258A). Revue de Micropaléontologie, 49 (4): 199-214.

Watkins, D.K., Wise, S.W., Jr., Pospichal, J.J., & Crux, J., 1996. Upper Cretaceous calcareous nannofossil biostratigraphy and paleoceanography of the Southern Ocean. In: Moguilevsky, A., & Whatley, R., (eds.), Microfossils and Oceanic Environments. Papers in the Earth and Atmospheric Sciences, 258: 355–381.

Williams, J.R., & Bralower, T.J., 1995. Nannofossil assemblages, fine fraction stable isotopes, and the paleoceanography of the Valanginian - Barremian Early Cretaceous North Sea Basin. Paleoceanography and Paleoclimatology, 10 (4): 815- 839.

Worsley, T., & Martini, E., 1970. Late Maastrichtian nannoplankton provinces. Nature, 225: 1242-1243.