بررسی جامعه‌شناختی رابطه بین عوامل سرمایه‌ای، اخلاق کار و عملکرد شغلی (مورد مطالعه: کارکنان شهرک صنعتی کلات مشهد)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 4، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 38، اسفند 1400، صفحه 130-91   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2021.69298.1020

نویسندگان

زهرا خضری¹؛ محمد مظلوم خراسانی^{* 2}؛ محسن نوغانی³

¹دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²استاد گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد،، مشهد، ایران

³دانشیارگروه جامعه‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

با توجه به نقش برجسته نیروی انسانی در تحقق اهداف سازمانی، وجود نیروهایی با عملکرد شغلی بالا نیازمند رعایت اخلاق کار و مدیریت دارایی­ های مشهود و نامشهود است؛ بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی جامعه ­شناختی رابطه بین عوامل سرمایه ‏ای، اخلاق کار و عملکرد شغلی در بین کارکنان شهرک صنعتی کلات مشهد است.  نوع تحقیق براساس هدف پژوهش از نوع کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری داده­ ها، روش پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش، همۀ کارکنان شهرک صنعتی کلات تعیین شدند و 280 نفر از آنان به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار تحقیق برای سنجش متغیرهای سرمایه اجتماعی، سرمایۀ فرهنگی، سرمایۀ اقتصادی، اخلاق کار و عملکرد شغلی، پرسشنامه­ های محقق ­ساخته بودند که با استفاده از اعتبار محتوا و اعتبار سازه، تعیین اعتبار و با استفاده از همسانی درونی به روش آلفا کرونباخ تعیین پایایی شدند. یافته­ های پژوهش نشان می­دهد، از میان عوامل سرمایه­ ای، فقط سرمایه اجتماعی بر اخلاق کار کارکنان و سرمایه اجتماعی و فرهنگی بر عملکرد شغلی تأثیر معنادار و مثبت دارد، اما سرمایۀ اقتصادی تأثیر معناداری ندارد. همچنین اخلاق کار بر عملکرد شغلی کارکنان تأثیر معنادار دارد. مربع ضریب همبستگی چندگانه مدل معادله ساختاری نشان می­دهد متغیرهای مستقل به میزان 33 درصد، واریانس متغیر وابسته اخلاق کار و به میزان 39 درصد واریانس متغیر وابسته عملکرد شغلی را تبیین می­کنند؛ نتیجه اینکه، برای افزایش عملکرد شغلی کارکنان، ضمن رعایت اخلاق کار، باید عوامل سرمایه ­ای به‌خصوص سرمایه اجتماعی و فرهنگی کارکنان مورد توجه مدیران عامل شرکت­ها قرار گرفته و تقویت شود.

کلیدواژه‌ها

عوامل سرمایه‌ای؛ اخلاق کار؛ عملکرد شغلی؛ شهرک صنعتی کلات مشهد

مراجع

1. ابوالقاسمی، ع.، مرادی سروش، م.، نریمانی، م.، و زاهد، ع. (1390). رابطه ابتکار شخصی، جهت گیری مذهبی و سرمایه اجتماعی سازمانی با عملکرد شغلی کارکنان مراکز تولیدی. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 12 (1)، 94- 86.
2. احدی، ب.، فتحی، آ.، و عبدالحمدی، ک. (1393). بررسی عوامل روانشناختی مؤثر بر عملکرد شغلی کارکنان فرماندهی انتظامی آذربایجان شرقی. فصلنامه دانش انتظامی آذربایجان شرقی، 4(15)، 78-64.
3. احمدی، س. ع.، و فیض­آبادی، ح. (1388). بررسی ارتقاء سرمایه اجتماعی و تأثیر آن بر بهبود عملکرد سازمان مطالعه موردی: سازمان­های ستادی شهرداری تهران. مدیریت دولتی، 3 (6)، 88- 35.
4. اردلان، م. ر.، و بهشتی، ر. (1394). بررسی تأثیر سرمایه فرهنگی و سرمایه فکری بر بهره­وری نیروی انسانی با نقش میانجی­گری مسئولیت­پذیری اجتماعی. فصلنامه مدیریت بر آموزش سازمانها، 4 (1)، 102-73.
5. ارشدی، ن.، و پیریایی، ص. (1393). رابطه اخلاق کار اسلامی با عملکرد شغلی، خشنودی شغلی و قصد ترک شغل کارکنان. دوفصلنامه مدیریت اسلامی، 22 (1)، 234-213.
6. آزادی، ر.، و عیدی، ح. (1394). اثرات رضایت شغلی و سرمایه اجتماعی بر عملکرد کارکنان با نقش میانجی­گری تعهد سازمانی (مطالعه موردی کارکنان وزارت ورزش و جوانان). فصلنامه مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش، 2 (8)، 24-11.
7. ازکیا، م.، و غفاری، غ. ر. (1386). توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران. تهران: نشر نی.
8. اسدی، ح، راد، ف.، و علیزاده­اقدم، م. ب. (1391). بررسی اخلاق کار با تأکید بر عوامل سازمانی (مطالعه موردی کارکنان دانشگاه­های دولتی کلانشهر تبریز). مطالعات جامعه­شناسی، 2(5)، 44-29.
9. اسکندری، ا.، و ایراندوست، م. (1394). رابطه اخلاق کاری و رفتار شهروندی سازمانی با عملکرد سازمانی/ فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 10 (4)، 114-107.
10. آقاجانی، ح. ع.، و کاویانپور، م. (1391). اخلاق کار به مثابه عامل بهبود عملکرد سازمان ها در عصر جهانی سازمانی. مقاله ارائه‌شده در اولین همایش ملی حسابداری و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.
11. اندام، ر.، منتظری، ا.، و ابویسانی، آ. (1394). ارتباط بین اخلاق کاری، تعهد شغلی و عملکرد شغل کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان رضوی. پژوهش­های معاصر در مدیریت ورزشی، 5 (10)، 72-61.
12. بوردیو، پ. (1389). شکل­های سرمایه، مجموعه مقالات سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه (ا. خاکباز، و ح. پویان، مترجمان). تهران: نشر شیرازه.
13. تقوایی یزدی، م.، و چیت­ساز، چ. (1394). بررسی رابطه بین هوش فرهنگی و سرمایه اجتماعی با عملکرد شغلی مدیران مدارس شهرستان ساری. کنفرانس بین المللی مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، تهران.
14. توسلی، غ. ع.، و موسوی، م. (1384). مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تأکید بر نظریه‌های سرمایه اجتماعی. نامه علوم اجتماعی، 26، 32-1.
15. توسلی، غ. ع.، و نجار نهاوندی، م. (1387). مطالعه تجربی اخلاق کار با تأکید بر جنسیت. زن پژوهش زنان، 6 (3)، 60- 39.
16. چلبی، م. (1377). بررسی تجربی اخلاق کار در ایران. تهران: مرکز پژوهش­های بنیادی، معاونت پژوهشی و آموزشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
17. حاجی غلامرضا، ح. (1394). بررسی تأثیر اخلاق اسلامی کار در بروندادهای شغلی مورد مطالعه: کارکنان بیمارستان دکتر گنجویان دزفول (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه پیام نور استان مرکزی، ایران.
18. حسن­پور، ا.، حسنعلی­پور، ر.، و رحیمی، م. (1391). پژوهشی پیرامون تحلیل و تبیین اخلاق اسلامی کار در سازمان­های دولتی ایران (مطالعه موردی سازمان­های دولتی استان قزوین). مدیریت توسعه و تحول، 4 (10)، 29- 23.
19. حسین زاده، م. (1386). بررسی رابطه سرمایه فرهنگی و هویت اجتماعی (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد پژوهش علوم اجتماعی). دانشگاه تبریز، ایران.
20. ساعتچی، م.، کامکاری، ک.، و عسگریان، م. (1389). آزمونهای روانشناختی. تهران: نشر ویرایش.
21. سالاری، ر.، بحرالعلوم، ح.، و بیگلری، ن. (1396). تأثیر حمایت اجتماعی و تعارض کار- خانواده بر عملکرد شغلی کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان کرمان. مدیریت ورزشی، 12، 181- 200.
22. صابر معاش، ن.، و حسین­زاده، ع. (1394). بررسی تأثیر مؤلفه­های سرمایه اجتماعی و عملکرد شغلی. مقاله ارائه‌شده در سومین کنفرانس بین المللی مدیریت، اقتصاد و حسابداری، تهران.
23. صالحی امیری، س. ر.، و سپهرنیا، ر. (1394). الگوی ارتقای سرمایه فرهنگی در ایران. تهران: انتشارات ققنوس.
24. طباطبایی یزدی، ر.، و مافی، ف. (1389). ارزش اخلاق، ارزش اقتصاد. هفته نامه خبری، تحلیلی وزارت امور اقتصاد و دارایی(اخبار اقتصاد و دارایی)، 9 (306)، 10-8.
25. عسگری، م. ه.، و کاظم پور، ا. (1391). رابطه اخلاق کاری و عملکرد کارکنان مدارس ابتدایی غرب استان مازندران در سال تحصیلی 89-90. فصلنامه مهندسی مدیریت، 5 (45)، 4-10.
26. عظیمی سقین­سرا، ر. (1394). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی سازمانی با اخلاق کار در بین کارمندان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه الزهرا، ایران.
27. غیبی­پور، ع. (1389). بررسی رابطه بین اخلاق کار با تعهد سازمانی و عملکرد شغلی از دیدگاه معلمان شهرستان لالی (پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی). دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
28. فکوهی، ن. (1384). تاریخ اندیشه و نظریه های انسان شناسی. تهران: نشر نی.
29. قجری، ن.، و حیدری، ع. ر. (1394). رابطه مؤلفه های اخلاق حرفه‌ای با عملکرد شغلی کارکنان بانک های شهر اهواز در سال 1394. مقاله ارائه شده در سومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران.
30. قنبری، س.، و همتی، مدینه. (1395). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی با عملکرد شغلی کارکنان دانشگاه بوعلی سینا. نامه آموزش عالی، 9(35)، 133- 115.
31. کریمی، س. و شاه­دوستی، م. (1396). از سرمایه اجتماعی به عملکرد شغلی: نقش میانجی گرایش کارآفرینانه در سازمان جهاد کشاورزی استان همدان. فصلنامه پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی، 10 (3)، 62-53.
32. گراوند، ا.، موسیوند، م. و ویسه، س.م. (1395). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با عملکرد شغلی اساتید دانشگاه پیام نور استان لرستان. اسلام و مطالعات اجتماعی، 4 (1)، 63- 38.
33. گرنفل، م. (1393). مفاهیم کلیدی پیر بوردیو، ترجمه­ی: لبیبی، محمد مهدی، تهران: نشر افکار.
34. گل­پرور، م. (1395). سنجش کاربردی در روان­شناسی سازمانی؛ معرفی پرسشنامه­ها و مقیاس­ها (جلد اول). تهران: انتشارات جنگل، جاودانه.
35. الماسی، ح. و مهربان، ب. (1394). بررسی تأثیر ابعاد عدالت سازمانی و سرمایه اجتماعی بر عملکرد شغلی کارکنان اداره امور مالیاتی استان تهران، مقاله ارائه‌شده در دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت در قرن 21، تهران، موسسه مدیران ایده­پرداز پایتخت ویرا.
36. محمدخانی، م.، بلالی، ا. و محمدی، ا. (1392). تأثیر عوامل سازمانی بر اخلاق کار در میان کارکنان ادارات دولتی (مورد شهرستان خوانسار)، فصلنامه جامعه­شناسی کاربردی، 24 (50)، 164-143.
37. محمدنژاد، آ. و قلعه­ای، ع. ر. (1395). بررسی رابطه بین رضایت شغلی و اخلاق حرفه ای با عملکرد شغلی معلمان مدارس ابتدایی دولتی دخترانه ناحیه دو ارومیه در سال تحصیلی 96- 95 (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه ارومیه، ایران.
38. مشبکی اصفهانی، ا.، وحدتی، ح.، و موسوی، س. ع. (1391). احساس مثبت نسبت به کار و تعهد کاری پل ارتباطی میان اخلاق کار اسلامی و عملکرد وظیفه­ای ( موردکاوی؛ دانشگاه­های دولتی). پژوهشنامه مدیریت اجرایی، 4 (8)، 130-111.
39. مطلق، م.، ترکاشوند، ا.، و نرگس، ت. (۱۳۹۳). تأثیر سرمایه اجتماعی بر اخلاق کاری دبیران مقطع متوسطه منطقه قلقلرود شهرستان تویسرکان،مقاله ارائه‌شده در دومین کنفرانس ملی جامعه شناسی و علوم اجتماعی، تهران، مؤسسه اطلاع رسانی نارکیش.
40. معروف، ا. و.، گنجی، ک. (1394). ارزیابی اخلاق کاری بر رضایت مشتری و عملکرد شغلی در شعب بانک ملی شهرستان ملایر. مقاله ارائه‌شده در کنفرانس بین­المللی مدیریت، اقتصاد و مهندسی صنایع، تهران، مؤسسه مدیران ایده­پرداز پایتخت ویرا.
41. معمارزاده، غ. ر.، دانش­فرد، ک.، و حسامی، ز. (1393). رابطه بین سرمایه اجتماعی با عملکرد کارکنان در دانشگاه­ آزاد اسلامی واحد قزوین. فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، 17، 5-1.
42. معیدفر، س. (1382). ارزش­های اجتماعی و اخلاق کار در ایران. نمایه پژوهش، 26-25، 230-223.
43. معیدفر، س. (1385). اخلاق کار و عوامل موثر بر آن در میان کارکنان ادارات دولتی. فصلنامه رفاه اجتماعی، 6 (23)، 341-321.
44. معیدفر، س. (1386). اخلاق کار به عنوان یک مسئله اجتماعی، ماهنامه مهندسی فرهنگی، 2(14)، 18-6.
45. موسوی، م. ط. (1385). مشارکت اجتماعی یکی از مؤلفه­های سرمایه اجتماعی. رفاه اجتماعی، 6(23)، 92- 67.
46. نعمتی، م. ع.، اکبرزاده صفویی، م.، زنگیان، س.، و باقرصادرنانی، م. (1395). نقش سرمایه اجتماعی، تعهد و رفتار شهروندی در بهبود عملکرد شغلی (مورد مطالعه: شهرداری شهرستان خوی)». اقتصاد و مدیریت شهری، 5 (1)، 132- 115.
47. ویسه، ص. م.، و علی­دادی گراوند، م. (1395). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر اخلاق کسب‌وکار در شرکت‌های کوچک و متوسط شهرک صنعتی ایلام. مقاله ارائه شده در دومین کنفرانس بین المللی حسابداری، مدیریت و نوآوری در کسب و کار، رشت.

 

48. Bourdieu, P. (1997). Practical Reason. Cambridge: Polity Press.
49. Bourdiue, P. (1986). The Forms of Capital. In Handbook of theory and research for the sociology of education. New York. Greenwood Press.
50. Cherington, D, J. (1980). The work ethic: Working values and value that work. New York: Amacom.
51. Coleman, J. (1990). Foundations of social theory. Cambridge: Harvard University Press
52. Ellinger, A. E., Musgrove, C. C. F., Ellinger, A.‎‎, Bachrach,‎ D.‎G.‎, Baş,‎ A.‎B.‎E.‎, &‎ Wang, Y. L. (2013), Influences of organizational investments in social capital on service employee commitment and performance. Journal of Business Research, 66(8), 1124-1133
53. Femina, D. (2015). Workplase social capital, job satisfaction and workplase performance in developed and developing countries (Doctoral dissertation). University of Manchester.
54. Hayati, K., & Caniago, I. (2012), Islamic work ethic: The role of intrinsic motivation, job satisfaction, organizational commitment and job performance, procedia - social and behavioral sciences. International Congress on Interdisciplinary Business and Social Science, 1102-1106.
55. Ingelhart, R. (1997) Modernization and post-Modernization: Cultural, Economic and Political change in 43 Societies. Princeton: Princeton University Press.
56. Lee, B. (2005). Alcohol–induced stress and social support as infuluences of the substance abusers health and well-being (Doctoral dissertation). University of Pittsburgh.
57. Marshall, G. (1998). Dictionary of sociology. New York: Oxford University Press.
58. Ohme, M., & Zacher, H. (2015), Job performance ratings: The relative importance of mental ability, conscientiousness, and career adaptability. Journal of Vocational Behavior, 87, 161-170
59. Osibanjo, O.A., Akinbode, O.J., Falola. O. H., & Oludayo, O. A. (2015), Work Ethics and Employees’ Job Performance. Journal of Leadership, Accountability and Ethics, 12(1), 107-117.
60. Pressley, A, M. (2015). Cultural capital, social capital and communities of practice in social marketing (Doctoral dissertation). Cardiff University.
61. Sabatini, F. (2006). Social capital and labour productivity in Italy. Department of Public Eonomics, University of Rome La Sapienza.
62. Salahdin, S.N. Alvi, M, N, P. Baharuddin, S. B., & Halimat, S. B. (2016). The relationship between work ethic and job performance. Proceedings of the 3rd International Conference on Business & Economics (BE-ci 2016), 21-23 September, Universiti Teknologi MARA Selangor Malaysia
63. Sapada, A. F. Modding, H.B, Gani, A., & Nujum, S. (2017). The effect of organizational culture and work ethics on job satisfaction and Employees performance. International Journal of Engineering Science, 6(12), 28-36.
64. Sonnentag, S., Volmer, J., & Spychala, A. (2008). Job performance Micro Approaches. In Handbook of organizational behavior (Vol. 1.). (pp. 427-447). Ondon: SAGE.
65. Summers J. (2010). An analysis of the correlations between financial compensation, burnout, and demographic factors for mental health clinicians (Doctoral dissertation). Capella University, Minneapolis.
66. Swarts, D. (1997). Power and culture: The sociology of Pierre Bourdieu. Chicago: The University of Chicago Press.
67. Tansley, C., & Newell, S. (2007), Project social capital, leadership and trust. Journal of Management Psychology, 22(4), 350-368.