رهگیری رسالت و جایگاه کتابخانه آموزشگاهی در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 7، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21، شهریور 1400، صفحه 127-150   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2021.24164.0

نویسندگان

سمیه جعفری باقی آبادی^{* 1}؛ راضیه فرشید²

¹دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی /دانشگاه تهران

²دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی /دانشگاه خوارزمی

چکیده

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف رهگیری رسالت و جایگاه کتابخانه‌ آموزشگاهی در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران مانند سند چشم‌انداز در افق 1404، قانون اساسی، قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1396-1400)، سند نقشه جامع علمی کشور، سند نقشه مهندسی فرهنگی کشور، سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و برنامه درسی ملی انجام گرفته است.
روش­ شناسی: این پژوهش از نوع توصیفی به روش اسنادی و تحلیل محتوای کیفی براساس رسالت کتابخانه آموزشگاهی ایفلا در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران انجام شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها از نرم‌افزار مکس کیو دی اِی استفاده شد.
یافته‌ها: بر اساس رسالت کتابخانه آموزشگاهی از منظر ایفلا، رسالت و کارکرد کتابخانه­ آموزشگاهی در سه مقوله­ اصلی آموزش و سوادآموزی، فرهنگی و فناوری قرار گرفت. در میان اسناد بررسی شده تنها چهار مرتبه به‌طور مستقیم به کتابخانه آموزشگاهی اشاره شده است. سند چشم­انداز، برنامه ششم توسعه، نقشه جامع علمی کشور، سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی در مقوله فرهنگی، سند قانون اساسی و نقشه مهندسی فرهنگی در مقوله آموزش بیشترین رسالت مرتبط با کتابخانه آموزشگاهی را به خود اختصاص داده­اند. رسالت و کارکرد مربوط به مقوله فناوری نیز در سند چشم­انداز، برنامه ششم توسعه و نقشه جامع علمی کشور قابل توجه است.
نتیجه­: تنوع مقوله­ها و مضامین شناسایی شده در سه سند نقشه مهندسی فرهنگی کشور، سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی در ارتباط با رسالت کتابخانه آموزشگاهی، نشان از پتانسیل بالای سه سند فوق در راهبری رسالت و کارکرد کتابخانه آموزشگاهی دارد. در اسناد بالادستی و بندهای مرتبط با رسالت کتابخانه­ آموزشگاهی به­طور مستقیم به کتابخانه آموزشگاهی اشاره نشده، اما بسیاری از بندها قابلیت پیگیری، تحقق و اجرا توسط آموزش‌وپرورش و به‌طور خاص کتابخانه­های آموزشگاهی را دارند. این کتابخانه­ها به شرط برخورداری از حمایت لازم نظیر اختصاص و دریافت بودجه، امکانات و تجهیزات و همچنین بهره­مندی از نیروهای متخصص در تحقق رسالت و مأموریت‌های کلان آموزشی، فرهنگی و فناوری کشور همچون سایر نهادهای مرتبط در کشور قادر خواهند بود به‌عنوان بازوهای توانمند عمل کرده و زمینه رشد و تعالی کاربران خود در درجه اول و در مرحله بعدی شهروندان هر جامعه­ای را آماده سازند.

کلیدواژه‌ها

کتابخانه آموزشگاهی؛ آموزش‌وپرورش؛ تحلیل محتوا؛ دولت؛ اسناد بالادستی

مراجع

اشرفی‌ریزی، حسن (1384). جایگاه کتابخانه‌های آموزشگاهی در عصر اطلاعات. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 16 (2)، 49-58.  http://nastinfo.nlai.ir/article_617.html

بیگدلی، زاهد و ذوالفقاری اصل، لیلا (1396). بررسی و مقایسه دیدگاه دبیران و دبیرستان‌های شهر اهواز درباره ضرورت وجود کتابخانه‌های آموزشگاهی و کتابدار متخصص. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 23(1)، 71 -87. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=289534

بیگدلی، زاهد، جمشیدی، نظام (1393). ارزیابی کتابخانه‌های آموزشگاهی مقطع متوسطه استان کرمانشاه بر پایه استانداردهای ایفلا برای کتابخانه‌های آموزشگاهی. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 25 (1)، 6-22. http://nastinfo.nlai.ir/article_43.html

جعفری باقی‌آبادی، سمیه و حسن‌زاده، محمد (1396). شناسایی اهداف مرتبط با کتابخانه‌های عمومی در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران. بازیابی دانش و نظام‌های معنایی، 3(12)، 27-48.

https://journals.atu.ac.ir/article_8526.html

دیانی، محمدحسین (1384). روش‌های تحقیق در کتابداری. تهران: چاپار.

دیبایی صابر، محسن، عباسی، عفت، فتحی واچارگاه، کوروش، صفایی موحد، سعید (1395). تبیین مؤلفه‌های شایستگی حرفه‌ای معلمان و تحلیل جایگاه آن در اسناد بالادستی آموزش‌وپرورش ایران. پژوهش‌های آموزش و یادگیری، ۱۳ (۲)، ۱۰۹-۱۲۳. https://www.magiran.com/paper/1692852

ذوالجناحی، فرشته (1394). کتابخانه‌های آموزشگاهی موتور توسعه فرهنگ مطالعه. رشد جوانه، (47)،40-42. https://www.roshdmag.ir/Roshdmag_content/media/article/Ketabkhaneye_Amoozeshgahi_Zoljanahi_0.pdf

رزی، جمال، امام‌جمعه، محمدرضا، احمدی، غلامعلی. (1396). ارائه مدلی برای معلم اثربخش و بررسی تناسب آن با استلزامات اسناد بالادستی نظام آموزش‌وپرورش ایران. پژوهش در برنامه­ریزی درسی، 14(55)، 1-14.

 http://jsr-e.khuisf.ac.ir/article_539008.html

زندیان، فاطمه و نصیرزاده، نسرین (1391). مطالعه نقش و جایگاه کتابخانه‌های آموزشگاهی در نظام آموزشی از دیدگاه دبیران، دانش‌آموزان و کتابداران و ارائه راهکارهای مناسب. ارتباط علمی، 25 (1)،40-58.

سند برنامه درسی ملی (1391). تهران: شورای عالی آموزش‌وپرورش.

 https://www.roshd.ir/omoumi/%D8%B3%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%84%DB%8C

سند برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 1395- 1399 (1395). تهران: سازمان برنامه‌وبودجه.  https://rc.majlis.ir/fa/report/show/986675

سند تحول بنیادین نظام آموزش‌وپرورش (1390). تهران: شورای عالی آموزش‌وپرورش.

https://sccr.ir/Files/6609.pdf

سند چشم­انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی (1382). تهران: سازمان مدیریت و برنامه­ریزی.

https://rc.majlis.ir/fa/law/show/132295

سند نقشه جامع علمی کشور (1390). تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی. ttps://dlp.msrt.ir/file

سند نقشه مهندسی فرهنگی کشور (1392). تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.

http://www.sccr.ir/UserFiles/entesharat/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3_%20%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF__opt.pdf

شرافتی، ثریا (1383). وضعیت کتابخانه‌های آموزشگاهی (مقطع متوسطه) استان کهگیلویه و بویر احمد. فصلنامه کتاب، 15 (57)، 145-153.  http://nastinfo.nlai.ir/article_717.html

ضیایی، ثریا، سلامی، مریم؛ متقی دادگر، امیر (1395). بررسی وضعیت موجود کتابخانه‌های آموزشگاهی شهر قم: مقطع متوسطه اول. فصلنامه علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 2 (3)، 141-165.

http://stim.qom.ac.ir/article_770.html

طرهانی، فرزاد، آزادیان‌دلسم، رفائیل. (1397). رابطه علم، فناوری و نوآوری با دفاع دانش‌بنیان براساس گفتمان ولایت‌فقیه و اسناد بالادستی. مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، 8 (33)، 272-237.

https://smsnds.sndu.ac.ir/article_375.html

عمویی اوجاکی، عبدالواحد (1381). بررسی کتابخانه‌های مناطق شهری استان مازندران در سال تحصیلی 79-80. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز.

فارسی علی آباد، نسرین؛ ناطقی، فائزه؛ سیفی، محمد(1396). طراحی و اعتباربخشی ابزار ارزیابی برنامه‌های درسی ضمن خدمت معلمان با تأکید بر اسناد بالادستی. فصلنامه علمی پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 29، 151– 178.  http://jedu.miau.ac.ir/article_2321.html

قاضی­زاده، حمید؛ بیرانوند، علی (1395). نقش کتابخانه‌های آموزشگاهی در توسعه یادگیری. تهران: دانشگاه پیام نور.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1358). تهران: مجلس خبرگان قانون اساسی.

کشاورز، یوسف؛ امین بیدختی، علی‌اکبر؛ محمدی فر، محمدعلی. (۱۳۹۷). بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های شهروندی جهانی در آموزش‌وپرورش ایران (مطالعه موردی اسناد بالادستی نظام آموزش‌وپرورش). نوآوری‌های آموزشی، ۱۷ (۴)، ۹۱-۱۰۶. http://noavaryedu.oerp.ir/article_84341.html

محمدبیگی، فاطمه (1387). ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه­های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه­های عمومی کشور شهر قزوین با استفاده از ابزار Libqual. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی. https://elmnet.ir/article/10426159-

مرتضوی، ناهید (1381). اهمیت و نقش کتابخانه‌های آموزشگاهی در آموزش. فصلنامه کتاب، 13(2)، 113-120.

 http://nastinfo.nlai.ir/article_825.html

مزینانی، علی (1379). کتابخانه و کتابداری، سمت، تهران.

مکتبی­فرد، لیلا (1385). نقش کتابخانه­های عمومی در تحقق اهداف فرهنگی برنامه­های توسعه­ای ایران 1368-1383، فصلنامه کتاب، 17 (2)، 65-89.

ملکیان، انسیه (1394). نقش کتابخانه‌های آموزشگاهی در ارتقاء سواد اطلاعاتی دانش‌آموزان مدارس راهنمایی دولتی دخترانه شهر مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

نشاط، نرگس، حری، عباس (1385). کتابخانه‌های آموزشگاهی در مدرسه کتابخانه‎مدار. تهران: شبکه کتاب؛ نشر چاپار.

وزیری، اسماعیل، مردانی، امیرحسین، وصفی، محمدرضا. (1395). بازنمایی تولید و سنجش علم در خبرگزاری‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 27 (2)، 181-99.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=289583

 

American Association of School Librarians. (2014). Governing documents.
www.ala.org/aasl/about/governing-docs

IFLA (2015). IFLA School Library Guidelines (2nd Revised Edition). Written by the FLA School Libraries Section standing Committee. Edited by Barbara SchultzKones and Dianne Oberg, with contributions from the nternational Association of School librarianshi Executive Board. Netherlands: IFLA ress. https://www.ifla.org/files/assets/school-libraries-resource-centers/publications/ifla-school-library-guidelines.pdf

IFLA school library guidelines (2015)   2nd ed. The Hague, Netherlands: IFLA Headquarters. http://www.ifla.org/publications/node/9512?og=52

Barack, L. (2015). School Librarians want more Techs and more Bandwidth. Retrievd Aril 17, 2016. http://www.slj.com/2015/08/technology/school-librarins-want-more-tech-andbandwidth-slj-2

Dow, M. B McMahon-Lakin, K. (2012). School Librarian Staffing Levels and Student Achievement as Reresented in 2006-2009 Kansas Annual Yearly Progress Data. School Library Research, 15. Retrieved, Aril 20, 2016, from https://eric.ed.gov/?id=EJ994364

Malekani, A., & Mubofu CM, C. (2019). Challenges of School Libraries and Quality Education in Tanzania: A Review.‏ https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/2334/

Mojapelo, S. M. (2018). Challenges in establishing and maintaining functional school libraries: Lessons from Limpopo Province, South Africa. Journal of Librarianship and Information Science, 50(4), 410-426. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0961000616667801

Wickramanayake, L. (2016). Where to from here? Current status of school libraries in Sri Lanka: a survey. New Library World https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/NLW-10-2015-0073/full/html

Onal, H. I. (2009). IFLA/UNESCO School Library Manifesto for creating one world. Libri, 59(1), 45-54. http://bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/school%20lib.%20manifesto.pdf

Pappu, R., & Sawhney, S. (2019). Building Effective School Libraries: Lessons from the Study of a Library Program in India. International Information & Library Review, 51(3), 217-230. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10572317.2018.1526617