ترجمه و مدرنیته در دوره مشروطه: موردپژوهی: ترجمه سرگذشت ژیل بلاس به فارسی

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 5، دوره 55، شماره 1، فروردین 1401، صفحه 111-137   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlts.2021.40550

نویسندگان

مریم قدرتی¹؛ محمد رضا هاشمی^{* 1}؛ امید آزادی بوگر²

¹گروه زبان انگلیسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²گروه مطالعات خارجی، دانشگاه هونان نرمال، چین

چکیده

در دوره مشروطه روشنفکران نقش مؤثّری در بروز و ظهور برخی تحوّلات در جامعه داشته‌اند و این رسالت تا حدّی از طریق ترجمه و تألیف آثاری با محتوای خاص صورت پذیرفته است. درباره نقش ترجمه در انتقال گفتمان مدرنیته به ایران در دوره مشروطه در پژوهش‌های مختلف به کرّات و به طور کلّی بدون تحلیل دقیق متون ترجمه‌ای و مقایسه آن‌ها با متون اصلی از منظر توجّه مترجمان و روشنفکران به ظرافت‌های گفتمانی موجود در متون اصلی سخن رانده شده است. به منظور ارائه پاسخی بهتر برای این پرسش، لازم است تا این بررسی از دریچه مطالعات ترجمه و از طریق مقایسه محتوای متون اصلی با ترجمه آن‌ها به فارسی صورت پذیرد. در این پژوهش کتابخانه‌ای تلاش می‌شود تا از منظر ویژگی‌های گفتمان مدرن و نظریّه اسکوپوس در ترجمه و با تمرکز بر ترجمه رمان سرگذشت ژیل بلاس اثر آلن رنه لوساژ به فارسی توسّط میرزا حبیب اصفهانی، پاسخ مناسبی برای این مسئله ارائه شود. نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که با وجود اهمیّت ترجمه در ظهور برخی تحوّلات در جامعه در دوره مشروطه، ترجمه در عمل نتوانسته است آن چنان که باید در راستای انتقال درست و کامل مؤلّفه‌های گفتمان مدرن عملکرد موفّقی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

دوره مشروطه؛ مدرنیته؛ ترجمه؛ میرزا حبیب اصفهانی؛ سرگذشت ژیل بلاس

مراجع

آجودانی، م. (1382). مشروطه ایرانی. تهران،‌ ایران: اختران.

حرّی، ا. (1380). تأثیر ترجمه در ادبیّات ایران بعد از مشروطه. ادبیات داستانی، 9(45)، ۳۰-۴۰.

حقدار، ع. (1382). فریدون آدمیّت و تاریخ مدرنیته در عصر مشروطیّت. تهران،‌ ایران: کویر.

خسروی شکیب، م.، و خسروی شکیب، ج. (1397). ترجمه و نقش آن در فرایند نوگرایی عصر قاجار(از آغاز تا مشروطه). تاریخ ادبیّات، 11(1)، 61-39.

روزنامه کاوه، 1287، سال سوّم، دوره جدید، شماره 25.

شفیعی کدکنی، م. (1390). با چراغ و آینه: در جستجوی ریشه‌های تحوّل شعر معاصر. تهران،‌ ایران: سخن.

طباطبایی، ج. (1392). تأملی درباره ایران: نظریّه حکومت قانون در ایران: بخش نخست: مکتب تبریز و مبانی تجدّدخواهی (جلد 2). تهران،‌ ایران: مینوی خرد.

کامشاد، ح. (1384). پایه‌گذاران نثر جدید فارسی. تهران،‌ ایران: نی.

کریمی حکاک، ا. (1378). تاریخچه ترجمه در ایران (م. کیوانی، مترجم). مترجم، 8(29)، 20-32.

لوساژ، آ. (1377). سرگذشت ژیل بلاس: میرزا حبیب اصفهانی. به اهتمام غلامحسین میرزا صالح. تهران،‌ ایران: معین.

مجلّه ادبی، 1296، مهدی مافی سعدالملک، شماره 5 . تهران،‌ ایران: مطبعه روشنایی.                           

مختاری، م.، وکاظم‌پور، م. (1398). اجتماعیات در ترجمه داستان سرگذشت ژیل بلاس. مطالعات ادبیّات تطبیقی، 13(51)، ۲۵۹-231.

مراغه‌ای، ز. (1364). سیاحت‌نامه ابراهیم‌بیگ. به اهتمام محمد علی سپانلو. تهران،‌ ایران: اسفار.

ملکشاهی، م.، و خزاعی فرید، ع. (1396). رویکردی نو از طریق ترجمه برای تحلیل تاریخی انتقال گفتمان‌ها و نظریّه‌ها. مطالعات زبان و ترجمه، 50(4)، ۱-۲۴.                         

موریه، ج. (1354). سرگذشت حاجی بابای اصفهانی. میرزا حبیب اصفهانی. به اهتمام یوسف رحیم‌لو. تبریز،‌ ایران: حقیقت.

واحددوست، م. (1396). ادبیّات ایران در دوره قاجار (نثر). تهران، ایران: نشر سروش.

Anchor, R. (1979). The enlightenment tradition. California, CA: University of California Press.

Azadibougar, O. (2010). Translation historiography in the modern world: Modernization and translation into Persian. Target, 22(2), 298-329. 

Bhambra, G. K. (2007). Rethinking modernity: Postcolonialism and the sociological imagination. Basingstoke, England: Palgrave Macmillan

Fieser, J. (2020). British empiricism from the history of philosophy: A short survey. Retrieved from https://www.utm.edu/staff/jfieser/class/110/8-empiricism.htm

Grell, O. P., & Porter, R. (2000). Toleration in enlightenment Europe. London, England: Cambridge University Press.

Hakim, J. (2005). The story of science: Newton at the center. Washington, CA: Smithsonian Books.

Henry, J. (2008). The scientific revolution and the origins of modern science: Studies in European history. London, England: Macmillan

Lesage, A. (1715-1735). Gil Blas de Santillane. Paris, France: Paulin.

Lesage, A. (2009). The adventures of Gil Blas of Santillane. (T. Smollet, Trans.). Retrieved from http://www.exclassics.com.

Linehan, D. (2009). Modernity. In N. J., Thrift & R., Kitchin (Eds.), International encyclopedia of human geography (pp. 157-163). Amsterdam, Netherlands: Elsevier.

Morier, James. (1963). The adventures of Hajji Baba of Ispahan. London. England: Oxford University Press.

Munday, J. (2012). Introducing translation studies: Theories and applications (2nd ed.). London, England: Routledge.

Schmitz, A. (2012). British literature through history. Retrieved from https:// 2012 books. lardbucket. org/ pdfs/ british-literature-through-history.pdf

Shuttleworth, M. (2011). Science and the enlightenment. Retrieved from https:// explorable. com/science-and-enlightenment   

Vermeer, H. (1989). Skopos and commission in translational action. In A. Chesterman (Ed.), Readings in translation theory (pp. 173-187). Helsinki, Finland: Finn Lectura.