An Investigation into Translation of Bahramshahi’s Kalīla wa-Dimna in Light of Polysystem Theory

مطالعات زبان و ترجمه

Article 7, Volume 55, Issue 3, October 2022, Pages 189-223   

Document Type: Research Article

DOI: 10.22067/jlts.2021.71101.1054

Authors

Faranak Jahangard^{* 1}; Tayyebeh Golestani²

¹Institute for Humanities and Cultural Studies Tehran, Iran

²Department of Persian Language and Literature, Shahid Bahonar University, Kerman,, Iran

Abstract

Bahramshahi’s Kalīla wa-Dimna was translated into Persian through an intermediary language. However, the didactic and religious aspects of Bahramshahi’s Kalīla wa-Dimna have a strong association with the Iranian society and culture of the sixth century. This study is based on Polysystem Theory and Gideon Toury’s three-stage methodology. According to his methodology, the translation should be situated within the target culture and the themes which are common to the translation and target culture be extracted. Then, the target text segments are mapped onto the source language segments, and finally the strategies used in the translation are categorized. The findings suggested that the themes of Kalīla wa-Dimna stories (whether from a global perspective or from an Iranian or Indian perspective) are common among Asian religions and Eastern nations. These themes carry religious and moral values. In the second step, the story “The Seabird and The Sea Agent” was compared and contrasted against its counterpart “Simorgh and Gruda” in the Panchatantra. The comparative analysis suggested the two mythical birds had a similar origin. This is followed by the identification of such translation strategies as deletion, modification, replacement and enhancement in the target text. It was found that the translator used these strategies to create a balance between the source culture and the target culture. This study also showed that the target culture played a central role in Nasrollah Monshi’s translation, which assisted the translator to render culture-specific items. The translator brought the text closer to the dominant discourse by increasing the number of ideological elements in the text.

Keywords

Literary Translation; Polysystem Theory; Even-Zohar; Gideon Toury; Kalīla wa-Dimna; Nasrollah Monshi

References

ابن­مسکویه، ا. (1369). اخلاق و راه سعادت. ترجمۀ ا. نصرت بیگم، تهران، ایران: فیض کاشانی.

اذکایی، پ. (1375). سینا، ابقراط ایران، مجموعه مقالات کنگرۀ بین­المللی تاریخ پزشکی در اسلام و ایران (19-30)، به همت قربان بهزادیان نژاد. تهران، ایران: مؤسسۀ توسعه دانش و پژوهش ایران.

آموزگار، ژ. (1383). تاریخ ایران باستان. تهران، ایران: سمت.

اوستا (1389). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. تهران، ایران: مروارید.

ایونس، و. (1400). اساطیر هند. ترجمۀ م. ح. باجلان فرخی، تهران، ایران: اساطیر.

باقری، م. (1379). حکایت مرد آویزان در چاه: بررسی پیشینۀ یکی از تمثیلات کلیله و دمنه. نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی (تبریز)، ۴۳(175-176)، 1-23.

برکت، ب. (1385). ادبیات و نظریۀ نظام چندگانه: نقش اجتماعی نوشتار. نامۀ علوم اجتماعی، 28(23)، 82-97.

بصیری، م. و ابراهیمی­فرد، ن. (1393). بررسی روشمند ترجمۀ نصرالله منشی از کلیله و دمنه. نشریۀ ادبیات تطبیقی (دانشگاه شهید باهنر کرمان)، ۶(10)، 1-32.

بهار، م. (1390). ادیان آسیایی. تهران،‌ ایران: چشمه.

بهار، م. (1400). از اسطوره تا تاریخ. تهران، ایران: چشمه.

بهزادی، ر. (1382). سهم زنان در اسطوره و تاریخ شرق باستان. مجموعه مقالات زن و فرهنگ. تهران، ایران: نی.

بیرونی، ا. (1362). تحقیق ماللهند. ترجمۀ م. صدوقی سها، تهران، ایران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

پورنامداریان، ت. (1390). عقل سرخ: شرح و تأویل داستان­های رمزی سهروردی. تهران، ایران: سخن.

پورنامداریان، ت. (1391). دیدار با سیمرغ. تهران، ایران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

تقی­زاده، ح. (1383). مانی و دین او. به کوشش ایرج افشار، تهران، ایران: توس.

حیدری، ح. و زند مقدم، س. (1391). گرود (گرودا) (نماد انتقال و تبدیل اساطیر هند در سام­نامه). پژوهشنامۀ زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، 6(1)، 83-94.

حیدری، ع. (1384). سیمای زن در کلیله و دمنۀ نصرالله منشی. فصلنامه علمی-پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، ۱۵-۱۶(56-57)، 51-65.

حیدری، ع. (1387). بررسی بعضی اختلافات کلیله و دمنه نصرالله منشی با ترجمۀ عربی ابن­مقفع و داستان­های بید­پای و پنجاکیانه. فصلنامۀ علمی – پژوهشی دانشگاه الزهرا، 18(69)، 45-61.

حیدری، ف.، و علیزاده، ع. (1393). نقش استراتژی ترجمه در جلوگیری از نفوذ زبانی و فرهنگی زبان مبدأ فرادست در زبان مقصد فرودست (مطالعۀ موردی: رمان The scarlet letter و ترجمۀ آن: داغ ننگ). مطالعات زبان و ترجمه، ۴۷(۳)، 97-112.

خزاعی فرید، ع.، و قاضی­زاده، خ. (1394). تأثیر هنجارها بر روند ترجمه (موردپژوهی: ترجمه­های معاصر قرآن مجید). مطالعات زبان و ترجمه، ۴۸(۳)، 83-101.

خطیبی، ح. (1398). فن نثر در ادب پارسی. تهران، ایران: زوار.

خواجه­پور، ب. و خزاعی فرید، ع. (1396). نظریۀ ذخایر فرهنگی زوهر و بررسی راهبردهای ترجمۀ ریزفرهنگ­ها. مطالعات زبان و ترجمه، ۵۰(۱)، 1-25.

خواجوی کرمانی. (1319). سام­نامه. (ا. بنشاهی، مصحح). بی­نا. بمبئی.

دادور، ا. و منصوری، ا. (1385). درآمدی بر اسطوره­ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان. تهران، ایران: انتشارات دانشگاه الزهرا.

دهخدا، ع. (1365). لغت­نامه دهخدا. تهران، ایران: انتشارات دانشگاه تهران.

دوبوکور، م. (1391). رمزهای زنده­جان. ترجمۀ ج. ستاری، تهران، ایران: نشر مرکز.

راشد محصل، م. (1375). دربارۀ داستانی از پنچه تنتره. فصلنامه فرهنگ، 1(17)، 37-58.

رحیمی خویگانی، م. و کاظمی نجف­آبادی، س. (1399). پذیرش آثار جبران خلیل جبران در ایران بر اساس نظریۀ نظام چندگانه. کاوش­نامۀ ادبیات تطبیقی، 10(37)، 1-23.

ژیران، ف. (1399). اساطیر یونان. ترجمۀ ا. اسماعیل­پور، تهران، ایران: انتشارات مکتوب.

ستاری، ج. (1383). سایۀ ایزوت و شکرخند شیرین. تهران، ایران: مرکز.

شارما، و. (1341). پنجاتنترا. ترجمۀ ا. شیکهر، تهران، ایران: انتشارات دانشگاه تهران.

شایگان، د. (1391). بینش اساطیری. تهران، ایران: اساطیر.

شایگان، د. (1393). ادیان و مکتب­های فلسفی هند. تهران، ایران: امیر کبیر.

شوالیه، ژ. و گربران، آ. (1385). فرهنگ نمادها. ترجمۀ س. فضایلی، تهران، ایران: جیحون.

صدیقی، ع. (1386). آشیانۀ سیمرغ از درخت ویسپوبیش تا کوه البرز. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. 40(3)، 89-100.

صدیقی، م. (1390). همانندی درمانگری سیمرغ در شاهنامه با آیینی از یونان باستان. شاهنامه­پژوهی (مجموعه مقالات همایش آغاز هزارۀ سوم شاهنامه). دفتر سوم. (293-300)، به همت محمدرضا راشد محصل. مشهد، ایران: آهنگ قلم.

طوسی، م. (1345). عجایب­المخلوقات. تهران، ایران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.

عطار نیشابوری، ف. (1383). منطق­الطیر. مصحح م. شفیعی کدکنی، تهران، ایران: سخن.

فردوسی، ا. (1386). شاهنامه. مصصح ژ.، تهران، ایران: بهزاد.

فرنبغ دادگی (1400). بندهش. (م. بهار، گزارنده). تهران، ایران: توس.

قرایی، ف. (1385). ادیان هند. مشهد،‌ ایران: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

قرشی، ا. (1380). آب و کوه در اساطیر ایران و هند. تهران،‌ ایران: هرمس.

قیصری، ا (1380). یک مأخذ بودایی برای تمثیلی از کلیله و دمنه. فصلنامه هنر، 1(47)، 10-13.

گنتزلر، ا. (1400). نظریه­های ترجمه در عصر حاضر. ترجمۀ ع. صلح­جو،  تهران، ایران: هرمس.

لیک، گ. (1385). فرهنگ اساطیر شرق باستان. ترجمۀ ر. بهزادی،‌ تهران،‌ ایران: طهوری.

مارانی، ف.، و ابن­الرسول، س.م.، و محمدی فشارکی، م. (1399). تحلیل مقایسه­ای دو ترجمۀ فارسی کلیله و دمنه (مطالعۀ موردی: حکایت بوزنگان/حمدونگان). متن­شناسی ادب فارسی، ۱۲(۱)، 1-22.

ماندی، ج. (1397). معرفی مطالعات ترجمه؛ نظریه­ها و کاربردها. ترجمۀ ع. بهرامی و ز. تاجیک، تهران، ایران: رهنما.

مجتبایی، ف. (1374). رای و برهمن. تهران، ایران: سخن.

محجوب، م. (1349). دربارۀ کلیله و دمنه. تهران، ایران: خوارزمی.

محمد­زاده، ا. (1390). باز­خوانی یک پرونده داستان شیر و گاو. مجلۀ رشد زبان و ادب فارسی، 2(98)، 28-31.

محمدی ملایری، م. (1380). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. تهران،‌ ایران: توس.

مختاری، م. (1379). اسطورۀ زال (تبلور تضاد و وحدت در حماسۀ ملی). تهران، ایران: توس.

مسکوب، ش. (1384). مقدمه­ای بر رستم و اسفندیار. تهران،‌ ایران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.

مشکور، م. (1341). مقایسۀ اجمالی پنج­تنترا با ترجمه­های سریانی و عربی و پارسی. مجلۀ یغما، 166، 81- 89.

مهتدی، ف. (1330). دژ هوش­ربا. تهران، ایران: امیرکبیر.

نصرالله منشی، ا. (1381). کلیله و دمنه. تهران،‌ ایران: امیرکبیر.

نفیسی، س. (1382). محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی. تهران، ایران: اهورا.

نیری، م. (1385). سیمرغ در جلوه­های خاص و عام. مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 25(3)، 215-235.

وارنر، ر. (1400). دانشنامۀ اساطیر جهان. ترجمۀ ا. اسماعیل­پور، تهران،‌ ایران: اسطوره.

ودا، ر. (1372). گزیده سرودها (س. م. ر.، جلالی نایینی، مترجم). تهران، ایران: انتشارات علمی و فرهنگی.

یاحقی، م. (1398). فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ها در ادبیات فارسی. تهران،‌ ایران: فرهنگ معاصر.

Even-Zohar, I. (1990). Polysystem studies. Tel Aviv, Israel: The Porter Institute for Poetics and Semiotics.