تبیین متن‌بودگی سکونتگاه‌های مساله‌دار شهری (مطالعه موردی : محله اسلام آباد شهر زنجان)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 20، خرداد 1402، صفحه 1-19   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.71425.1070

نویسندگان

سعید نجفی^* ؛ محسن احدنژاد روشتی^* ؛ محمد تقی حیدری

دانشگاه زنجان

چکیده

 نگاه فرکلاف به متن، آشکارسازی گفتمان­های مستتر و آگاهی زبانی انتقادی به مصرف کنندگان متون است. در این میان سکونتگاه­های مسأله­دار به عنوان جزئی ازمتن شهر و بازتاب نظریه­های اجتماعی، نیازمند بررسی معیارهای متن­بودگی آموزه­های زبان شناختی هستند. بر این اساس این­ مقاله نشان خواهد داد که مؤلفه­های متن­بودگی در سکونتگاه­های مسأله­دار چگونه بوده و این سکونتگاه­ها متاثر از چه گفتمان­هایی هستند. در این پژوهش با توجه به اهداف و تناسب نیاز از سطح تبیین استفاده شده است. متن سکونتگاه­های مسأله­دار با توجه به ویژگی­های متن­بودگی بررسی شده، سپس تعلق گفتمانی این سکونتگاه­ها به فرایندهای اجتماعی و نهادی ارائه شده است. جهت بررسی تأثیر شاخص­های متن­بودگی از مدل DPSIR و آزمون تحلیل مسیر استفاده شد.  یافته­ها نشان داد تقابل ساختارهای زبانی سکونتگاه­های مسأله­دار در متن شهر با مفاهیم متفاوتی معنا شده که آمال و خواسته­های ساکنان را به نمایش می­گذارد و شاخص­های انسجام و پیوستگی بیشترین تأثیر را در متن بودگی سکونتگاه­های مسأله­دار دارند. همچنین در فرایند تعلق گفتمانی، منازعه میان قدرت نرمال نهادهای موجود و گروه­های فاقد قدرت است. مدیریت محلی به عنوان بخش مغلوب و اهرم موثر، تحت تأثیرحقایق پنهان بواسطه ناآگاهی، عدم تناسب درآمد و هزینه­های مسکن  وساخت وساز غیرقانونی، نقش قابل­توجهی در این سکونتگاه­ها داشته­اند. می­توان گفت که این سکونتگاه­ها سوغات همیشگی شهرها هستند اما تسلط گفتمان­های مبتنی بر سرمایه­داری، خطرات مهم و ناملایمات زندگی برای قشر عظیمی از این ساکنان و تضمین امنیت معیشت آنها را  درنظر نمی­گیرند.

کلیدواژه‌ها

سکونتگاه‌های مسأله‌دار؛ فرکلاف؛ متن‌بودگی؛ محله اسلام آباد شهر زنجان

مراجع

1. احدنژادروشتی، م.، حیدری، م.ت.، و نجفی، س. (1400). تحلیل انتقادی بر عملکرد بازیگران شهری درتولید متن سکونتگاه‌های مساله‌دار شهری (مورد پژوهی: محله اسلام آباد شهر زنجان). نشریه علمی جغرافیا و برنامه­ریزی، 25(78)، 1-20.
2. آقاگل­زاده، ف.، و افخمی، ع. (1383). زبان شناسی متن و رویکردهای آن. زبان شناسی، 19(1)، 89-103.
3. ایراندوست، ک. (1388). سکونتگاه های غیررسمی و اسطوره های حاشیه نشینی. چاپ اول، بهار. تهران: شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری (وابسته به شهرداری تهران)،
4. بیات، آ. (1379). سیاست های خیابانی. ترجمه سید اسدا... نبوی چاشمی، تهران: نشر شیرازه.
5. تولایی، ر.، اعظمی، م.، و ایراندوست، ک. (1393). شاخص‌های تعریف و تعیین سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 6(21)، 43-60.
6. رفیعیان، م.، و کیانفر، آ. (1398). فهم فضاهای خاکستری شهری: جایگاه قدرت در مناسبات تولید سکونتگاه های غیررسمی شهری(مورد: شهرک رضویه تهران). نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 24(1)، 5-16.
7. زمانی، ب.، نصری، س.، و مسعود، م. (1399). خوانش و سنجش بافت شهر/محله به مثابه متن. مطالعه موردی: محله تاریخی سرتپوله سنندج. فصلنامه علمی مرمت و معماری ایران، 10(21)، 62-45.
8. سلیمانی، م.، مشکینی، ا.، شیخی، م.، و امیرحاجلو، ا. (1398). تحلیل آثار سیاست های جهانی بر غیررسمی شدن فضای شهری (مطالعة موردی: کشورهای جنوب). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 15(3)، 531-550.
9. شعله، م. (1390). بازآفرینی متن شهر با رهیافتی زبانشناختی. رساله دکتری، تهران: دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
10. شهرداری زنجان. (1395). آمارنامه شهر زنجان. زنجان: شهرداری زنجان. Zanjan.ir
11. صرافی، م. (1382). بازنگری ویژگی­های اسکان خودانگیخته در ایران، در جستجوی راه کارهای توانمندسازی، در حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی(مجموعه مقالات). جلد دوم، تهران: دانشگاه علوم بهزیستی.
12. فرکلاف، ن. (1379). تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمه فاطمه شایسته پیران، شعبان علی بهرام پور، رضا ذوقدرا مقدم، رامین کریمیان، پیروز ایزدی، محمود نیستانی، محمد جواد غلامرضا کاشی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
13. لاینز، ج. (1383). مقدمه ای بر معناشناسی زبان شناختی. ترجمه حسین واله، تهران: گام نو.
14. محسنی. م. (1391). جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان فرکلاف. معرفت فرهنگی اجتماعی، 3 (3)، 86-63.
15. مشکینی، ا.، احدنژادروشتی، م، و. نجفی، س. (1400). واکاوی نظم مکنون مدیریت قدرت در تولید متن/ فضا از منظر گفتمان انتقادی (مورد پژوهی: محلة اسلام‌آباد شهر زنجان). پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 9(4)، 909-931.

 

16. Fairclough, N. (1993(. Critical Discourse Analysis and the Marketization of Public Discourse, the universities. Discourse and Society, 4(2), 133-168.
17. Baker, P., & Ellece, S. (2011). Key terms in discourse analysis. A&C Black.
18. Bhaskar, R. (1989). Reclaiming reality: A critical introduction to contemporary philosophy. London: Routledge.
19. Bhatia, V.K. & Flowerdew, J. & Jones, R. H. (2007). Approaches to Discourse Analysis, PP:1-17.
20. Blommaert, Jan (2005). Discourse: A Critical Introduction. Cambridge and New York: Cambridge University Press.
21. De Beaugrande, R. A., & Dressler, W. U. (1981). Introduction to text linguistics (Vol. 1). London: Longman.
22. Fairclough, N. (1989). Language and power. New York: Longman.
23. FAIRCLOUGH, N. (1992). Discourse and SocialChange. London: Polity Press.
24. Fairclough, N. (2000). New Labor New Language? London: Routledge.
25. Fairclough, N. (2010). Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. London: Longman.
26. Hall, P., & Ulrich, P. (2000). Urban future 21, A Global Agent for Twenty- first Century Cities. London: E&FN Spone.
27. Halliday, M. A. K., & Ruqaiya, H. (1976). Cohesion in English. London: Longman.
28. Resende, V.M. (2009). Análise discursiva crítica do uso de metáforas em uma interação etnográfica no Movimento Nacional de Meninos e Meninas de Rua. [Critical discourse analysis of the use of metaphors in an ethnographic interaction in the national street children’s movement] Revista da ABRALIN 8, 125–148.
29. Sheyholislami, J. (2004). Critical Discourse Analysis. Available http:// carleton.ca/ cda. htm.
30. Titscher, S., Meyer, M., Wodak, R., & Vetter, E. (2000). Methods of Text and Discourse Analysis. London: Sage.
31. Van Dijk, T. A. (1998). Critical Discourse Analysis, to appear in Tannen. D. & Schiffrin, D. & Hamilton, H. (Eds). Handbook of Discourse analysis (in preparation), PP.352-371.
32. Wodak, R. (2002). Aspects of Critical Discourse Analysis. Azfal, 36, 5-31.
33. Wodak, R., & Meyer, M. (eds.) (2003). Métodos de Análisis Crítico del Discurso. [Methods for critical discourse analysis] (Trad. T. Fernández y B. Eguibar). Barcelona: Gedisa.