تبیین جامعه‌شناختی مصرف نمایشی پوشاک (مطالعه موردی: شهر بیرجند- دی‌ماه 1399)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 6، دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 37، شهریور 1400، صفحه 192-161   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2021.69389.1022

نویسندگان

علی محمد طالبی¹؛ غلامرضا حسنی درمیان^{* 2}؛ علی اکبر مجدی³؛ مهدی کرمانی⁴

¹دانشجوی دکتری، جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²استادیار ،علوم جمعیتی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³استادیار جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

⁴استادیار، جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

هدف ازانجام‌شدن این پژوهش، تبیین جامعه‌شناختی مصرف نمایشی پوشاک در شهر بیرجند بود و سعی شد تا تأثیر عاملیت انسانی و عوامل زمینه‌ای در تکوین این پدیده بررسی شود. از آنجا که محقق با تمرکز بر متغیرها، قصد مطالعه یک واقعیت اجتماعی از بیرون را داشته است، رویکرد مناسب، رویکرد کمّی بوده است؛ بنابراین داده‌های لازم برای آزمون فرضیه‌های تحقیق، با روش پیمایش و از طریق پرسشنامه گردآوری ‌شد؛ بر این اساس، محقق با استفاده از فرمول نمونه‌گیری کوکران، 383 نفر از ساکنان شهر بیرجند را با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای برگزید؛ به ‌این ‌ترتیب  که این شهر به سه منطقه برخوردار، نیمه‌برخوردار و کم‌برخوردار تقسیم ‌شد و در هریک از مناطق سه محله انتخاب گردید. آنگاه در این محلات، چند بلوک و در این بلوک‌ها، چند خانوار به‌طور تصادفی سیستماتیک به‌عنوان خوشه انتخاب شدند و داده‌ها از اعضای این خانوارها، براساس توانایی آن‌ها برای پاسخ‌گویی به گویه‌ها و نیز تجربه مصرف نمایشی پوشاک، از گروه سنی 15-55 سال دریافت شد؛ البته با توجه به شیوع ویروس کرونا، دسترسی به برخی از واحدهای مشاهده ممکن نبود؛ بنابراین برای تهیه نمونه مدنظر، به‌ناچار واحدهای بیشتری بررسی شد. اعتبار صوری ابزار از طریق قضاوت داوران، شاخص وزنی متغیرها به‌وسیله آزمون تحلیل عاملی و پایایی ابزار با آزمون آلفای کرونباخ محاسبه شده است. نتایج این پژوهش نشان ‌‌داد که متغیرهای نیاز به همنوایی، نیاز به تمایزطلبی، نیاز به جلوه‌گری، فرصت‌های خودنمایی، محدودیت‌های اجتماعی و عادات مصرفی بر مصرف نمایشی پوشاک تأثیر معناداری داشتند‌؛ البته دسترسی به منابع تأثیر معناداری بر این متغیر نداشته است. به‌علاوه، ازنظر میزان مصرف نمایشی پوشاک، بین زنان و مردان تفاوت معناداری مشاهده نشد. یافته‌های این پژوهش با بخشی از مباحث نظری که از سوی نظریه‌پردازانی همچون وبلن و بوردیو، دربارۀ مصارف نمایشی و کارکرد هویت‌بخشی آن‌ها ارائه ‌شده است، همسویی دارد.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه‌ها: مصرف؛ مصرف نمایشی پوشاک؛ بیرجند

مراجع

1. آوتویت، و.، و باتومور، ت. (1392). فرهنگ علوم اجتماعی (ح. چاوشیان، مترجم). تهران: نشر نی.
2. بوردیو، پ. (1384). شکل‌‌های سرمایه در سرمایه اجتماعی؛ اعتماد، دموکراسی و توسعه (ا. خاکباز، و ح. پویان، مترجمان). تهران: نشر شیرازه.
3. بیرو، آ. (1370). فرهنگ علوم اجتماعی. تهران: انتشارات کیهان.
4. پرستش، ش.، بهنویی گدنه، ع.، و محمودی، ک. (1387). بررسی جامعه‌شناختی مدیریت ظاهر و هویت فردی در بین جوانان (مطالعۀ موردی: شهر بابلسر). دو فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، (2)، 49-19.
5. جنکینز، ر. (1385). پی یر بوردیو (ل. جو افشانی و ح. چاوشیان، مترجمان). تهران: نشر نی.
6. دیلینی، ت. (1393). نظریه‌‌های کلاسیک جامعه‌شناسی (ب. صدیقی، و و. طلوعی، مترجمان). تهران: نشر نی.
7. رضوی‌زاده. ن. (1396). دلایل جامعه‌شناختی مصرف تظاهری و تحلیل الگوهای آن (موردمطالعه: کالاها و خدمات مدیریت بدن زنان شهر مشهد) (رسالۀ منتشرنشده دکتری). دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
8. رفیع‌پور، ف. (1380). آناتومی جامعه. تهران: شرکت سها‌‌می‌انتشار.
9. ریتزر. ج.، و گودمن، د. جی. (1390). نظریه جامعه‌شناسی مدرن (خ. میرزایی و ع. لطفی‌زاده، مترجمان). تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
10. سوئدبرگ، ر.، و گرانووتر، م. (1395). جامعه‌شناسی اقتصادی (ع. ا. سعیدی، مترجم). تهران: انتشارات تیسا.
11. سیدمن، ا. (1393). کشاکش آراء در جامعه‌شناسی (ه. جلیلی، مترجم). تهران: نشر نی.
12. علیخواه، ف. (1386). پیامدهای سیاسی مصرف‌گرایی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، (1)، 256-231.
13. فاضلی. م. (1382). مصرف و سبک زندگی. قم: نشر صبح صادق.
14. فیالکوف. ی. (1383). جامعه‌شناسی شهر (ع. نیک‌گهر، مترجم). تهران: انتشارات آگاه.
15. قریشی. ف.، قاسم‌زاده. د.، و قاسم‌زاده. ذ. (1395). نقد و بررسی نظریه مصرف نمایشی وبلن، بر مبنای معیارهای سنجش معرفت اجتماعی. فصلنامه معرفت فرهنگی- اجتماعی، (4)، 58-43.
16. کاظمی. ع. (1387). مطالعات فرهنگی: مصرف فرهنگی در زندگی روزمره در ایران. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
17. کریم‌خان زند. ح. (1375). بررسی روند تجمل گرایی در ایران: سال های 1375-1362. تهران: دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی.
18. کوزر. ل. (1373). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات علمی.
19. کوئن. ب. (1381). درآمدی به جامعه‌شناسی (م. ثلاثی، مترجم). تهران: نشر توتیا.
20. گرونو. ی. (1392). جامعه‌شناسی سلیقه (م. کیانپور، مترجم). تهران: نشر مرکز.
21. مایلز، ا.، و مایلز. م. (1392). شهرهای مصرفی (م. قلیج و م. ح. خطیبی بایگی، مترجمان). تهران: انتشارات تیسا.
22. معیدفر. س.، و حقیقی. ع. (1387). عوامل اجتماعی گرایش به مد در میان جوانان تهرانی. فصلنامه مطالعات جوانان، (14 و 15)، 150-137.
23. نجفی اصل. ز.، و طالب. م. (1395). آسیب‌شناسی تحولات الگوی مصرف: مصرف‌گرایی و تجمل‌پرستی (مطالعه موردی: روستای حصار خروان قزوین). فصلنامه بررسی مسائل اجتماعی ایران، (1)، 283-261.
24. وبلن، ت. (1386). نظریه طبقه تن‌آسا (ف. ارشاد، مترجم). تهران: نشر نی.
25. Bennet, A. (2005). Culture and everyday life. London: Sage Publications Ltd.
26. Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgment of taste. London: Routledge.
27. Featherstone, M. (1996). Consumer culture and postmodernism (6^th). London: Sage Publications.
28. Heath, J. (2001). The structure of hip consumerism, philosophy social criticism. London: Sage Publications.
29. Mead, G. H. (1934). Mind, self and society. Chicago: University of Chicago Press.
30. Miles, S. (1998). Consumerism: As a way of life. London: Sage Publications.
31. Ritzer, G. (2010). Sociological theory (8^th). New York: The McGraw-Hill Companies.
32. Varul, M. Z. (2006). Waste, industry and romantic leisure: Veblen's theory of recognition. London: Sage Publications.
33. Waches, L. (2007). Consumption and the body. In G. Ritzer (Ed.), The Blackwell Encyclopedia of Sociology. Oxford: Blackwell Publishing.