تأثیر سطوح احتمالات متفاوت در برآورد نیاز آبی خالص برنج در استان‌های شمالی ایران

آب و خاک

مقاله 4، دوره 35، شماره 5 - شماره پیاپی 79، آذر و دی 1400، صفحه 659-671   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2021.71370.1064

نویسندگان

ابراهیم اسعدی اسکویی^{* 1}؛ سعیده کوزه گران²؛ محمد رضا یزدانی³؛ اصغر رحمانی⁴

¹استادیار پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم، پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، مشهد، ایران

²دکترای هواشناسی کشاورزی، گروه تحقیقات هواشناسی کاربردی مشهد، ایران

³استادیار مؤسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

⁴دانشجوی دکتری خاک‌شناسی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

ارزیابی صحیح نوسانات تبخیروتعرق در سناریوهای مختلف هواشناسی نقش مهمی در مدیریت بهینه منابع آب دارد. تحلیل­های احتمالاتی با احتمال وقوع متفاوت می­توانند باعث افزایش انعطاف­پذیری در تصمیم­گیری و بالا بردن ضریب اطمینان تصمیمات گردد. به این منظور، تغییرات مقادیر تبخیروتعرق گیاه برنج در سه تاریخ کشت متفاوت و با چهار احتمال وقوع متفاوت 75، 50، 25 و 10 درصد، با استفاده از معادله فائو پنمن مانتیث و داده‌های هواشناسی 10 ایستگاه با دوره آماری 30 ساله (2020-1990) محاسبه گردید. همچنین احتساب ضریب گیاهی برنج در مراحل مختلف رشد، در دوره­های 10 روزه به صورت میانگین بر اساس مدل ویبول برآورد و محاسبه شد. این احتمالات معرّف حدود احتمالی مقادیر مورد انتظار تبخیروتعرق در سناریوهای مختلف سال­های تبخیروتعرق کم، متوسط، پرتبخیروتعرق و بسیار پر تبخیروتعرق می‌باشد. نتایج نشان داد، در تاریخ­های کشت مختلف برنج در مناطق عمده برنجکاری گیلان و مازندران در سال­های متوسط تا بسیار پر تبخیروتعرق از ابتدای دوره رشد تا مرحله پایانی اختلاف نسبتاً ثابتی با حدود 1 تا 2 میلی‌متر در روز بسته به منطقه در طول کل فصل مشاهده می‌شود. در مناطق عمده شالیکاری و در سال­های کم تبخیروتعرق نیاز آبی نسبت به سال­های متوسط، پر تبخیر تعرق و بسیار پر تبخیر و تعرق دارای اختلاف قابل‌توجهی است که از شرق به غرب کاهش می­یابد به طوری‌که در استان گلستان با اختلاف تقریبی 30 درصد بیش از سایر مناطق به حداکثر می­رسد. در وضعیت زودکاشت نسبت به وضعیت دیرکاشت در عمده مناطق غربی و مرکزی سواحل کاهش 10 درصدی مصرف آب دیده می­شود. در مقیاس کل فصل رشد در گرگان، تبخیروتعرق در وضعیت­های مختلف تاریخ کشت بطور متوسط 20 درصد (1300 متر مکعب) بیشتر از عمده مناطق گیلان و مازندران می­باشد. در وضعیت کاشت به موقع، نیاز خالص آبیاری سال‌های با تبخیروتعرق بسیار زیاد نسبت به سال­های متوسط در حدود 2000 متر مکعب در هکتار بیشتر است. در سال­های با تبخیروتعرق بسیار زیاد اتخاذ دیر کاشت موجب افزایش بیش از 210 میلی‌متر در نیاز خالص آبیاری شود. با توجه به نتایج به دست آمده مشخص گردید در صورت وجود پیش‌بینی­های اقلیمی دال بر گرم بودن فصل برنجکاری بهتر است که نوع مدیریت آبیاری با آب موجود با محاسبات سال‌های پر تبخیر و تعرق متناسب شود.

کلیدواژه‌ها

تبخیر و تعرق؛ تحلیل های احتمالاتی؛ گیاه برنج؛ نیاز آبی

مراجع

1. Allen R.G., Pereira L.S., Raes D., and Smith M. 1998. Crop evapotranspiration-Guidelines for computing crop water requirements-FAO Irrigation and drainage paper 56. Fao, Rome, 300(9), p.D05109.
2. AsadiOskouei E., Yazdani M.R., and Alizadeh A. 2017. The effect of submergence depth on evaporation losses in paddy fields. Journal of Water and Soil Conservation 24(1): 221-235. (In Persian with English abstract)
3. Asadi Oskouei E., Mousavi Baygi M., Yazdany M.R., Alizadeh A., and Zohd Ghodsi M.J. 2017. The effect of submergence depth on water and soil temperature in paddy field (Case study: Rasht). Journal of Agricultural Meteorology 5(1): 48-56. (In Persian with English abstract)
4. Heydari M., Marofi M., Sabziparvar A.A., Mirmasoudi S.S., and Ghiyami F. 2009. Investigation of impact of plant water requirement calculation method, length of maximum water requirement period and probability level on optimal estimation of crop water requirement (Case Study: Hamedan), Water and Soil Conservation 16(3): 123-140. (In Persian with English abstract)
5. Jensen M.E., Burman R.D., and Allen R.G. 1990. Evapotranspiration and irrigation water requirements. ASCE.
6. Jensen M.E. 1983. Design and Operation of Farm Irrigation System. The American Society of Agricultural Engineering, USA. 2950 Niles Road St. Joseph Michigan 1-11.
7. Kar G., and Verma H.N. 2005. Climatic water balance, probable rainfall, rice crop water requirements and cold periods in AER 12.0 in India. Agricultural Water Management 72(1): 15-32 .
8. Mehdizadeh S., Behmanesh J., and Nikbakht J. 2011. Estimation of Reference Evapotranspiration with Various Occurrence Probability Levels (Case Study: Urmia), Water and Soil Scienc 20(4): 171-183. (In Persian with English abstract)
9. Mohammad F.S. 1998. Calibration and use of evapotranspiration equations under arid climatic conditions. Agricultural Engineering Journal 7(3&4): 185-200.
10. Nikbakht J., Mohammadi K., and Ehteshami M. 2007. Estimation of actual evapotranspiration of the plant at different probability levels: A case study in Maragheh, East Azerbaijan. Agricultural Sciences 13(1): 95-106. (In Persian with English abstract)
11. Nikbakht J., and MirLatifi M. 2002. The effect of ETo calculation method, probability of occurrence and duration of maximum water consumption on evapotranspiration of reference plant potential. Soil and Water Science 16(2): 223-231. (In Persian with English abstract)
12. Nixon P.R., Lawless G.P., and Richardson G.V. 1972. Coastal California evapotranspiration frequencies. Journal of the Irrigation and Drainage Division 98(2): 185-191.
13. Razavipour T., and Yazdani M. 2000. Determination of Evapotranspiration, plant coefficient, and Pan coefficient of rice, Binam and Caspian cultivars using lysimeter and controlled plots in Rasht region. Journal of Agroecology 6(2): 238-249. (In Persian with English abstract)
14. Pruitt W.O., von Oettingen S., and Morgan D.L. 1972. Central California evapotranspiration frequencies. Journal of the irrigation and drainage Division 98(2): 177-184.
15. Sharifi Bonab S.S., Nazemi A.H., Ashraf Sadraddini A., Fakheri Fard A., and Salmasi F. 2016. Estimation of Irrigation Water Requirement using Probability Distribution Functions (PDF) Case study: (Triticum aestivum), Iranian Journal of Irrigation & Drainage 9(5): 720-730. (In Persian with English abstract)
16. Sharifan H., and Alizadeh A. 2008. Investigating the trend of changes in the frequency curves of evapotranspiration, Journal of Water and Soil 22(1): 7-20. (In Persian with English abstract)
17. Wright J.L., and Jensen M.E. 1972. Peak water requirements in Southern Idaho. Proceeding of the American Society of Civil Engineers, Journal of the Irrigation and Drainage Division 98(2): 193-201.
18. Yoo S.H., Choi J.Y., and Jang M.W. 2008. Estimation of design water requirement using FAO Penman–Monteith and optimal probability distribution function in South Korea. Agricultural Water Management 95(7): 845-853.