بررسی چگونگی انتقال اصطلاحات سیاسی‌اجتماعی مقیّد به ‌فرهنگ در ترجمۀ روسی رمان سووشون سیمین دانشور بر اساس آراء سرگِی وِلاخوف و سیدِر فِلورین

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 6، دوره 55، شماره 3، مهر 1401، صفحه 155-187   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlts.2021.72590.1073

نویسنده

مهناز نوروزی^*

گروه زبان روسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

اصطلاحات مقیّدبه‌فرهنگ یا فرهنگ‌بسته‌ها به عناصر فرهنگی و مفاهیم بومی موجود در جوامع مختلف اشاره دارند که مترجمان همیشه در انتقال صحیح آنها از زبان مبدأ به مقصد با دشواری‌های فراوانی روبه‌رو هستند. حفظ بیشترین بار معنایی و فرهنگی در انتقال این عناصر مهم‌ترین دستاورد مترجمان به‌ویژه در حوزۀ ترجمۀ ادبی است. سرگِی وِلاخوف و سیدِر فِلورین، از نظریّه‌پردازان مشهور بلغاری در حوزۀ ترجمه، عناصر فرهنگی را بر اساس موضوعات مختلف از قبیل جغرافیایی، قوم‌نگاری، سیاسی‑‌اجتماعی و نظامی طبقه‌بندی کرده و راهبردهایی را جهت انتقال صحیح آنها به دیگر زبان‌ها ارائه کرده‌اند که مبنای کار در  پژوهش حاضر است. در این تحقیق، چگونگی انتقال عناصر فرهنگیِ سیاسی‑‌اجتماعی در ترجمۀ روسی رمان سووشون سیمین دانشور به روش خوانش و مقابلۀ تطبیقی و شیوۀ تحلیلی‑توصیفی بررسی شده است. بررسی‌ها نشان داد که در برگرداندن عناصر فرهنگیِ سیاسی‑‌اجتماعی در این رمان بیش از همه از ترجمۀ تقریبی ‑و شیوۀ معادل کارکردی‑ و کمتر از همه از آوانویسی، حرف‌نویسی و ترجمۀ ضمنی استفاده شده است. در بسیاری از موارد نیز بارِ فرهنگی و گاه حتّی بار معنایی، زبان‌شناختی و سبک‌شناختی واژگان و عبارت‌ها از دست رفته است. درمجموع، موفقیّت مترجمان در انتقال بارِ فرهنگی در حوزۀ اصطلاحات سیاسی‌اجتماعی به متن مقصد نسبی تلقّی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عناصر فرهنگی؛ اصطلاحات سیاسی‌اجتماعی؛ ترجمه‌ناپذیری؛ راهبردهای ترجمه؛ وِلاخوف و فِلورین

مراجع

ایویر، و. (1987). روش‌های ترجمۀ عناصر متفاوت فرهنگی. ترجمۀ سید محمدرضا هاشمی. (1370). مترجم، 1(2)، 3-14.

خزاعی‌فر، ع. (1384). ترجمۀ متون ادبی. تهران، ایران: سمت.

دانشور، س. (1348). سووشون. تهران، ایران: خوارزمی.

شاتلورت، م. و کاوی، م. (1997). فرهنگ توصیفی اصطلاحات مطالعات ترجمه. ترجمۀ ف. فرحزاد،.، غ. تجویدی و م. بلوری (1385). تهران، ایران: انتشارات یلداقلم.

علیزاده، ع. (1389). مقوله‌ها و عناصر فرهنگی و چگونگی ترجمۀ آن‌ها در گتسبی بزرگ ترجمۀ ک. امامی. پژوهش ادبیّات معاصر جهان. 59(3)، 53-74.

فداکار، د. (1393). مقوله‌ها و عناصر فرهنگی و چگونگی ترجمۀ آنها در ترجمۀ انگلیسی رمان سووشون. دومین همایش ملی ادبیّات تطبیقی دانشگاه رازی. 13شهریور. (صص.1221-1234). کرمانشاه، ایران: دانشگاه رازی.

منافی اناری، س. (1383). ترجمه‌ناپذیرها در شعر فارسی. زبان و ادب پارسی (زبان و ادب سابق)، 19(1)، 142-161.

میرعمادی، ع. (1369). تئوری‌های ترجمه و تفاوت ترجمه مکتوب و همزمان. تهران، ایران: بهارستان.

نظری، ع. و جلالی حبیب‌آبادی، ل. (1397). تحلیل معادل‌گزینی عناصر فرهنگی رمان بوف کور در ترجمه به عربی با تکیه بر رویکرد ایویر. پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیّات عربی. 19(8). 109-134.

Larson, Mildred L. (1984) Meaning-Based Translation: A Guide to Cross-Language Equivalence. Lanham and New York, United States: University Press of America, Inc.

Newmark, P. (1995). A Textbook of Translation. Hemel Hempstead, England: Phoenix ELT, Prentice Hall-Europe.

Ахманова О.С. (1969) Словарь лингвистических терминов. Москва, Россия: Совествкая энциклопедия.

Бархударов Л.С. (1975) Язык и перевод. Москва, Россия: Международные отношения.

Верещагин Е.М. & Костомаров В.Г. (1990) Язык и культара. 4-ое издание. Москва, Россия: Русский язык.

Виноградов В.С. (1978) Лексические вопросы перевода художественной прозы. Москва, Россия: МГУ.

Виноградов В.С. (2001) Введение в переводоведение (общие и лексические вопросы). Москва, Россия: Институт общего среднего образования РАО.

Влахов С. & Флорин С. (2009) Непереводимое в переводе. 4-ое издание. Москва, Россия: Р-Валент.

Данешвар Симин (1975). Смерть ради жизни. Перевод с персидского Ш.Бади и Н.Кондыревой. Москва, Россия: Прогресс.

Исмагилова Л.А. (1984) Безэквивалентная глагольная лексика русского и немецкого языков (вопросы перевода русских художественных текстов на немецкий язык). (Автореф.дис....канд.филол.наук.). Калинин, Россия.

Карантинов С.И. (2005) Толковый словарь русского языка. Москва, Россия: ООО «Дом славянской книги».

Комиссаров В.Н. (1980) Лингвистика перевода. Москва, Россия: Международные отношения.

Латышев Л.К. & Провоторов В.И. (1999) Структура и содержание подготовки переводчиков в языковом вузе. Курск, Россия: РОСИ.

Лилова А. (1985) Введение в общую теорию перевода. Москва, Россия: Высшая школа.

Масловская Л.Ю. (2018) Вопросы изучения и перевода реалий. Материалы III Международной научно-практической конференции «Языковая личность и эффективная коммуникация в современном поликультурном мире» (с.111-116). Центр БГУ., Минск, Беларуссия.

Пугина Е.Ю. (2005) Индийские реалии в англоязычном художественном тексте и проблема их передачи на русский язык (Автореф. дис. канд. филол. Наук). Москва, Россия. [Error! Hyperlink reference not valid. ] Дата обращения: 2019/5/12.

Тимко Н.В. (2007) Фактор «Культура» в переводе. Курск, Россия: КГУ.

Томахин Г.Д. (1988) Реалии-Американизмы: пособие по страноведению. Москва, Россия: Высшая школа.

Федоров А. В. (1983) Основы общей теории перевода (лингвистические проблемы): для ин-тов и фак. иност. яз. Учеб. пособие. Москва, Россия: Высшая школа.

Хоруженко К.М. (1997) Культурология: Энциклопедический словарь. Ростов н/Д, Россия: Феникс.

Чернов Г.В. (1958) Вопросы перевода русской безэквивалентной лексики (советских реалий) на английский язык: На материале переводов советской публицистики. (Дис.... канд. филол. наук.). Москва, Россия.