نظریهٔ اصالة‌الوثاقه به‌مثابهٔ توثیق عام برای مُهمَلین

فقه و اصول

مقاله 3، دوره 54، شماره 4 - شماره پیاپی 131، بهمن 1401، صفحه 55-72   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2021.71117.1137

نویسندگان

حمید درایتی^{* 1}؛ رضا میهن دوست²؛ سید محمد باقر قدمی³

¹مدرس درس خارج حوزه علمیه خراسان

²مدرس و پژوهشگر حوزه علمیه خراسان و دانشجوی دکتری فقه جزائی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

³مدرس و پژوهشگر حوزه علمیه خراسان

چکیده

مشهور اصولیان متأخر معتقدند به‌ روایتی می‌توان استناد کرد که راویانش ثقه باشند و روایتی که حتی یک راوی غیرثقه داشته باشد، درخورِ استناد نیست. براین‌اساس، روایتِ ضعیف فقط روایتی نیست که برای راویانش قدحی وارد شده باشد؛ بلکه صرف نبود توثیق، سبب حکم به بی‌اعتباری روایت است. در این میان به‌نظرمی‌رسد شارع اصل را بر وثاقت نهاده، مادامی‌که خلاف آن اثبات نشده باشد. این اصل در حقیقت اماره‌ای شرعی و از طُرق احراز وثاقت است؛ ازاین‌رو بر اساس نظریهٔ اصالةالوثاقه، مُهمَلین معتبرند. بر اساس برخی از ادلهٔ حجیت خبر واحد، به اصالة‌الوثاقة نیازمندیم و بر اساس برخی دیگر از ادله، نتیجهٔ اصالةالوثاقة از راه دیگر حاصل است. در این جستار با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به‌روش توصیفی‌تحلیلی، نظریهٔ اصالةالوثاقة مورد بررسی واقع شده و این نتیجه به‌‌دست آمده که مطابق برخی روایات و سیره و قاعدهٔ اصالةالصحة، خبر کسی که در کتب رجال، راوی امامی شناخته شده باشد و توثیق و تضعیف صریح نداشته باشد، معتبر است.

کلیدواژه‌ها

اصالةالوثاقة؛ توثیق؛ توثیقات عام؛ مُهملین

مراجع

قرآن کریم

ابن‌بابویه، محمدبن‌على، کتاب من لا یحضره الفقیه‌، چاپ‌دوم‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق‌.

ابن‌غضائری، احمدبن‌حسین، الرجال، چاپ‌اول،به تحقیق محمدرضا حسینی جلالی، قم: مؤسسۀ علمى فرهنگى دار الحدیث، 1422ق.

انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین، فرائد الاصول، چاپ‌نهم، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1428ق.

بجنوردى، حسن، القواعد الفقهیة‌، چاپ‌اول، قم: الهادی‌، 1419ق‌.

برقى، احمدبن‌محمد، رجال البرقی- الطبقات، چاپ‌اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق.

حر عاملى، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، چاپ‌اول، قم: آل‌البیت(ع)، 1409ق.

حلى، محمدبن‌حسن، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد‌، به تحقیق حسین موسوى کرمانى و همکاران، چاپ‌اول، قم: اسماعیلیان، 1387ق‌.

خمینى، روح‌الله، تحریر الوسیلة‌، چاپ‌اول، قم: دار العلم‌، بی‌تا.

خویى، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، بی‌جا: بی‌نا، بی_‌تا.

خویى، ابوالقاسم، منهاج الصالحین‌، چاپ‌بیست‌وهشتم، قم: مدینة العلم‌، 1410ق‌.

خویى، ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، چاپ‌اول، قم: مؤسسۀ احیاء آثار الامام الخوئی، 1418ق.

خویى، ابوالقاسم، فقه الشیعة، چاپ‌سوم، قم: چاپخانه نوظهور، 1411ق‌.

خویى، ابوالقاسم، مصباح الاصول، چاپ‌اول، قم: مؤسسۀ احیاء آثار الامام الخوئی، 1422ق.

راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد، مفردات الفاظ القرآن‌، به تحقیق صفوان عدنان داودى‌، چاپ‌اول، لبنان: دار العلم‌‌، 1412ق.

سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، چاپ‌اول، بیروت: دار جواد الائمه(ع)، 1433ق.

سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، چاپ‌ششم، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1425ق.

سیستانی، محمدرضا، قبسات من علم الرجال، چاپ‌اول، عراق: دار الورکاء، 1436ق.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، مسالک الافهام الى تنقیح شرائع الاسلام‌، به تحقیق گروه پژوهش مؤسسۀ معارف اسلامى‌، چاپ‌اول، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق.

شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، چاپ‌اول، قم: اسلامی، 1415ق.

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر‌، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام‌، چاپ‌هفتم‌، بیروت: دار احیاء التراث العربی‌، 1404ق.

صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الأصول، چاپ‌سوم، قم: مؤسسۀ دایرة المعارف فقه اسلامی، 1417ق.

صدر، محمدباقر، دروس فی علم الاصول، چاپ‌پنجم، قم: اسلامى، 1418ق.

ابن‌بابویه، محمدبن‌على‌، الامالی، چاپ‌ششم، تهران: کتابچى، 1376.

طوسى، محمدبن‌حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، چاپ‌اول، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1390ق.

طوسى، محمدبن‌حسن، تهذیب الاحکام، به تحقیق حسن الموسوى خرسان‌، چاپ‌چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.

طوسى، محمدبن‌حسن، رجال، جواد قیومى اصفهانى، چاپ سوم، قم: نشر الاسلامی، 1373.

طوسى، محمدبن‌حسن، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول‌، به تحقیق عبدالعزیز طباطبایی، چاپ‌اول، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی، 1420ق.

فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد، کتاب العین، چاپ‌دوم، قم: هجرت، 1410ق.

کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، چاپ‌چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.

مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة،به تحقیق محمدرضا مامقانی، قم: آل‌البیت(ع)، چاپ‌اول، 1411ق.

محسنی، محمدآصف، بحوث فی علم الرجال، چاپ‌پنجم، قم: مرکز المصطفى(ص) العالمی، 1432ق.

محقق حلى، جعفربن‌حسن، معارج الاصول، لندن: مؤسسۀ امام علی(ع)، 1423ق.

مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، چاپ‌پنجم‌، قم:مؤسسه نشر اسلامی، 1430ق.

مقدس اردبیلى، احمدبن‌محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان‌، به تحقیق مجتبى عراقى و همکاران‌، قم: اسلامى، چاپ‌اول، 1403ق.

میرداماد، محمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیة، چاپ‌اول، قم: دار الخلافة، 1311ق.

نجاشی، احمدبن‌علی، رجال النجاشی، سیدموسی شبیری زنجانی، چاپ‌ششم، قم: اسلامی، 1365.

هادوى تهرانى، مهدى، تحریر المقال فی کلیات علم الرجال‌، چاپ‌دوم، قم: خانهٔ خرد، 1426ق.