بررسی مدلول آفرینش زن از استخوان دنده مرد در تورات و نسبت آن با آیه یکم سوره نساء

علوم قرآن و حدیث

مقاله 11، دوره 53، شماره 2 - شماره پیاپی 107، آذر 1400، صفحه 247-269   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2021.69022.1062

نویسنده

محمود مکوند^*

استادیار دانشگاه خوارزمی

چکیده

آفرینش زن در فصل دوم سفر پیدایش با استخوان دنده مرد و در آیه یکم سوره نساء با «نفس واحده» پیوند داده شده است. در نگاه نخست، مدلول این دو متن، سخت از‌ هم‌ گسسته به نظر می­آید. بر این اساس در پژوهش حاضر، ابتدا با تأکید بر آیات 21 تا 23 فصل دوم سفر پیدایش و نیز تعبیر «نفس واحده» در آیه یکم نساء، دیدگاه‌­های مختلف در این باب را تحلیل و بررسی کرده­‌ایم. پس از آن با مطالعه دیگر کاربست‌­های عبارت توراتی «از استخوان و گوشت هم بودن» در متن عهد عتیق و نیز سایر کاربردهای «نفس» در قرآن نشان داده‌­ایم که متن تورات و قرآن کریم در مسأله آفرینش زن به صورت هماهنگ، مفهوم مشابه­‌ای را بیان می­‌کنند. بنابر یافته­‌های پژوهش حاضر، مدلول روایت توراتی آفرینش زن از استخوان دنده مرد و نیز آفرینش زن از «نفس واحده» در قرآن، به گوهر مشترک در آفرینش و به تَبَع، روابط و مناسبات همراه صمیمیت، محبت و هم­بستگی میان زن و مرد اشاره دارد. همچنین توجه به کاربست­‌های نظیر در عهد عتیق و قرآن کریم نشان می­‌دهد که این رابطه، با نوعی میثاق و وفاداری دوسویه نیز همراه است.

کلیدواژه‌ها

آفرینش زن؛ قرآن؛ تورات؛ استخوان دنده؛ نفس واحده

مراجع

ابن‌‏ابى‏‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، چاپ سوم، مکتبة نزار مصطفى الباز، ریاض، 1419ق.

ابن‏‌عاشور، محمدطاهر، التحریر والتنویر، چاپ اول، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت، 1420ق.

ابن‌منظور، محمد بن مکرم،  لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق.

ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط فى التفسیر، چاپ اول، دار الفکر، بیروت 1420ق.

جابری، محمد عابد، فهم القرآن الکریم: التفسیر الواضح حسب ترتیب النزول، چاپ اول، دارالبیضاء، المغرب، 2009م.

حق‌شناس، علی‌محمد، فرهنگ معاصر هزاره، فرهنگ معاصر، تهران، 2005م.

دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامۀ دهخدا، چاپ دوم، روزنه، تهران، 1372ش.

راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، چاپ اول، دار الشامیة، بیروت، 1412ق.

زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، چاپ سوم، دار الکتاب العربی، بیروت، 1407ق.

سمرقندى، نصر بن محمد، بحر العلوم، چاپ اول، دار الفکر، بیروت، 1416ق.

سیوطى، جلال الدین، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، چاپ اول، کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى، قم، 1404ق.

طالقانى، محمود، پرتوى از قرآن، چاپ چهارم،  شرکت سهامى انتشار، تهران، 1362ش.

طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1390.

طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، ناصر خسرو، تهران، 1372.

طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، چاپ اول، دار المعرفة، بیروت، 1412ق.

طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.

فخررازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، چاپ سوم، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1420ق.

فراء، یحیى بن زیاد، معانى القرآن، چاپ دوم، الهیئة المصریة العامة للکتاب، قاهره، 1980م.

فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، هجرت، قم، 1410ق.

فیومی، أحمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، المکتبة العلمیة، بیروت، بی‌تا.

قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، چاپ سوم، دار الکتاب، قم، 1363.

لیکاف، جورج و مارک جانسون، استعاره‌هایی که با آنها زندگی می‌کنیم، مترجم جهان‌شاه میرزابیگی، آگاه، تهران، 1397ش.

محمدی ری‌شهری، محمد، موسوعه الامام علی بن ابی‌طالب(ع) فی الکتاب وَالسنه وَالتاریخ، دارالحدیث، قم، 1385ش.

مراغى، احمد بن مصطفى، تفسیر المراغى، داراحیاء التراث العربى، بیروت، بی‌تا.

مشکور، محمدجواد، فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‌های سامی و ایرانی‏، بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1357ش.

مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، چاپ اول، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1423ق.

میبدى، احمد بن محمد، کشف الاسرار وعُدة الابرار، چاپ پنجم، امیرکبیر، تهران، 1371ش.

نحاس، احمد بن محمد، اعراب القرآن، چاپ اول، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، 1421ق.

واحدى، على بن احمد، اسباب نزول القرآن، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1411ق.

Anuar Ramli, Mohd.; Abdul Khalil, Shahidra.; Aizat Jamaludin, Mohammad.; Man, Saadan.; Badri Abdullah, Ahmad.; Mohd Nor, Mohd Roslan, “Muslim Exegeses Perspective on Creation of the First Woman: A Brief Discussion”, Middle East Journal of Scientific Research, Vol. 13, No. 1, 2013, pp. 41-44.

Arpagus, Hatice K, “The Position of Woman in the Creation: A Qur’anic Perspective”, Muslima Theology: The Voices of Muslim Women Theologians, edited by Ednan Aslan, Marcia Hermansen, and Elif Medeni, Peter Lang GmbH, Berlin, 2013.

Baskin, Judith R., “Rabbinic Judaism and the Creation of Woman”, Shofar: An Interdisciplinary Journal of Jewish Studies,Vol. 14, No. 1, 1995, pp. 66-71.

Brown, Keith & Jim Miller, The Cambridge Dictionary of  Linguistics, University Printing House, Cambridge, 2013.

Crystal, David, A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 6th  Edition, Blackwell Publishing, 2008.

Davidson, Richard M., “The Theology of Sexuality in the Beginning: Genesis 1-2”, Andrews University Seminary Studies, Vol. 26, No. 1, 1988, pp. 5-24.

Geiger, Abraham, Judaism and Islam. A prize essay, Madras, Printed at the M.D.C.S.P.C.K. press and sold at their depository, Cornell, 1898.

Gesenius, Wilhelm; Samuel Prideaux Tregelles, Hebrew and Chaldee lexicon to the Old Testament, Oxford University Pressm, London, 1907.

Hasel, Gerhard F., “Man and Woman in Genesis 1-3,” Symposium on the Role of Women in the Church (Biblical research institute committee, General Conference of Seventh-day Adventists), 1984, pp. 9-22.

Heger, Paul, Women in the Bible,Qumran and Early Rabbinic Literature: Their Status and Roles. Studies on the Texts of the Desert of Judah 110, Leiden: Brill, 2014.

Jastrow, Marcus, A dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic literature, London, 1903.

Lane, Edward William, Arabic-English Lexicon, Williams & Norgate, London, 1863.

Levison, John R., “Judith 16:14 and the Creation of Woman”, Journal of Biblical Literature Vol. 114, No. 3, 1995, pp. 467-469.

Luttikhuizen, Gerard P., The creation of man and woman: Interpretations of the Biblical Narratives in Jewish and Christian traditions, Brill, Leiden, 2000.

Sly, Dorothy I., Philo’s Perception of Women, Brown Judaic Studies 209, Scholars Press, Atlanta, 1990.

Zammit, Martin R., A Comparative Lexical Study of Quranic Arabic, Brill, Leiden, 2002.

https://www.bible.com/fa/bible/118