انکشاف سعادت بر انسان صدرایی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 8، دوره 56، شماره 2 - شماره پیاپی 113، اسفند 1403، صفحه 187-203   

نوع مقاله: Scientific & Research

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2021.43729.0

نویسندگان

بی بی بهاره فکور یحیی یی^{* 1}؛ سیدمرتضی حسینی شاهرودی²

¹پردیس بین الملل دانشگاه فردوسی مشهد

²فردوسی مشهد

چکیده

 یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های متفکران، مباحث اخلاقی است که غایت این مباحث سعادت بشر است. در میان آموزه‌های ناظر به سعادت در فلسفه اخلاق اسلامی، رویکرد صدرالمتألهین قابل‌تأمل است؛ چرا که سعادت از نظر وی با ادراک عقلانی وجود متناظر است. در این نوشتار، برآنیم تا بر پایه‌های سازنده نظام حکمت متعالیه، شاکله تفسیر صدرالمتألهین شیرازی را در مورد سعادت ترسیم کنیم. در پرتو نتایج این بازخوانی، نوآوری حکمت متعالیه در مسأله سعادت متجلی می‌گردد که آن «کشف المحجوب بودن سعادت بر انسان صدرایی» است، تفسیری که تاکنون نوشته‌های گذشته که به سعادت صدرایی پرداخته‌اند، بدان توجه نداشته‌اند. نگارنده با رویکردی تحلیلی و اکتشافی با ارائه مبانی لازم از نظام حکمت متعالیه، تشکیل مختصاتی را قصد دارد که خطوطش از سه شاخه وجودشناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی متعالیه نشأت بگیرد تا بتواند نظریه‌ی «انکشافی بودن سعادت انسان صدرایی» را به بار بنشاند. بر مبنای این نظریه، سعادت از منظر حکمت متعالیه، امری اکتسابی و عروضی نیست؛ بلکه انکشافی است و آشکارگشتگی کمالات باطنی نهفته ذات آدمی در حرکتی اظهاری اشتدادی است.

کلیدواژه‌ها

سعادت؛ وجود؛ ادراک؛ انکشاف؛ صدرالمتألهین شیرازی

مراجع

-  قرآن کریم

2- ابن فارس، احمد. معجم مقاییس اللغه. قم: مرکز النشر،  بی‌تا.

3- ارشد ریاحی، علی.  «مراتب تکامل نفس از دیدگاه ملاصدرا». انسان‌پژوهی دینی، شماره24، 1389

4- اکبری، رضا. «امتناع تعریف حقیقی براساس مبانی وجودشناختی، انسان‎شناختی و معرفت‎شناختی ملاصدرا». پژوهش‌های هستی‎شناختی، سال دوم شماره3. 1392.

5- آشتیانی، سیدجلال‌الدین. هستی از نظر فلسفه و عرفان. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1376.

6- جوادی آملی، عبدالله. تحریر تمهید القواعد. تهران: الزهراء،  1372

7-جوادی آملی، عبدالله. رحیق مختوم. قم:  مرکز نشر اسراء، 1375.

8- حسنی، محمدسالم.  «سعادت از منظر فلسفه‌های مشاء، اشراق و حکمت متعالیه». معرفت، شماره 201، 1393.

9- خاتمی، محمود. اندیشه‌های صدرایی. ترجمه گروه مترجمان، تهران: انتشارات علم،  1387.

10- دهخدا، علی اکبر. لغت نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، تهران 1348.

11- راسیتان، ابراهیم.  «بازخوانی مفاهیم فلسفی در پرتو نظریۀ وحدت شخصی وجود صدرالمتألهین». دو فصلنامه علمی- پژوهشی حکمت صدرایی، شماره اول. 1393.

12- رحمانی، محمدهادی.  «تقریر معانی تشکیک». نسیم خرد، شماره 2، 1395.

13- سالاری، عزیزالله.  «خلق مدام دو نگاه ابن‎عربی و مقایسۀ آن با حرکت جوهری صدرا». فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، شماره 16، 1384.

14- زنوزی، عبدالله. لمعات الهیه. مقدمه و تصحیح: سید جلال الدین آشتیانی، تهران:  انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران، بی‌تا.

15- سجادی، جعفر. فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سازمان چاپ و انتشارات،  1379.

16- صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم. اسفار. ترجمه حمید خواجوی، سفر چهارم، مولوی، 1387.

17- صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم. الحکمه المتعالیه فی الأسفارالعقلیه‌الأربعه. بیروت: دار احیا، التراث العربی،1419 ق.

18- صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم.شرح الاصو ل‌الکافی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی، 1366.

19-صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم.الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. تعلیق، تصحیح و تقدیم سید جلال‌الدین آشتیانی،  مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1360.

20- صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم.المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه، 1360.

21- طباطبائی، محمد حسین. الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. بیروت: دار احیاء التراث العربی،1981م.

22- غرویان، محسن.« گفت و گویی در باب حکمت متعالیه»، معرفت، شماره 29،1387. 

23- الفراهیدی، خلیل بن احمد. العین. قم: دارالهجره، 1409 ق.

24- کاوندی، سحر.  «ملاصدرا وحدت تشکیکی یا وحدت شخصی»، دو فصلنامه علمی پژوهشی حکمت صدرایی، سال پنجم، شماره دوم،1396.

25- نوری، آخوند ملاعلی. رساله بسیط الحقیقة. تهران: بی‌نا، بی‌تا.