حکم ازدواج زن باردار از رابطۀ نامشروع از منظر فقه و حقوق ایران با نگاهی به بارداری مضاعف

فقه و اصول

مقاله 6، دوره 55، شماره 1 - شماره پیاپی 132، خرداد 1402، صفحه 117-136   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2021.70610.1116

نویسنده

عبدالصمد علی آبادی^*

استادیار فقه و حقوق دانشگاه مذاهب اسلامی تهران

چکیده

از منظر فقه امامیه و حقوق ایران، زن بارداری که همسر وی فوت کرده یا او را طلاق داده است، در زمان بارداری نمی‌تواند با شخصی جز همسر سابق خود ازدواج کند و باید تا وضع حمل صبر کند؛ اما در مواردی دیده شده است که زنِ فاقد شوهر که از راه نامشروع باردار شده، در زمان بارداری با زانی یا غیرزانی ازدواج کرده است؛ حتی در نمونه‌هایی زوج بعد از ازدواج می‌فهمد که آن زن از شخص دیگری باردار است. حکم این نمونه‌ها چندان هویدا نیست. پرسش از حکم ازدواج زن باردار از رابطهٔ نامشروع از منظر فقه و حقوق ایران مسئله‌ای است که نیازمند کاویدن تا دستیابی به پاسخی درخور است. دربارهٔ ازدواج زانیهٔ باردار سه دیدگاه وجود دارد: مشهور فقها قائل به جواز، برخی از فقها قائل به عدم‌جواز و عده‌ای قائل به تفصیل‌‌اند، به این صورت که نکاح را جایز دانسته اما وطی و هم‌بستری در زمان بارداری جایز ندانسته‌اند.
این پژوهش به‌روش توصیفی‌تحلیلی نشان می‌دهد که ادلهٔ مشهور ناتمام است و دیدگاه تفصیل نیز که بر پایهٔ اصل برائت مطرح شده‎، محل اشکال است؛ چون با وجود عمومات باب عده، نوبت به جریان اصل نمی‌رسد. درنتیجه نظر به ضعف ادلهٔ دیدگاه اول و سوم، با استفاده از عمومیت ادلهٔ وجوب عده و برای حفظ میاه و انساب از اختلاط، ازدواج در زمان بارداری جایز نیست. ازنظرِ پزشکی نیز امکان بارداری مجدد زن باردار در زمان بارداری وجود دارد که به آن بارداری مضاعف گفته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ازدواج زن حامله؛ تزویج الحامل؛ نکاح الحامل؛ زنا؛ بارداری مضاعف

مراجع

قرآن کریم

ابن‌ادریس، محمدبن‌‌احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1410ق.

ابن‌بابویه، محمدبن‌على‌، کتاب من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.

ابن‌براج، عبدالعزیزبن‌نحریر، المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1406ق.

اشتهاردى، على‌پناه، مدارک العروة،، تهران: دار الأسوة، 1417ق.

اکرامیان، مریم، «آیا ممکن است در هنگام بارداری دوباره حامله شویم؟»، 17 مرداد 1399، healxapp.com..

بحرانى، یوسف‌بن‌احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1405ق.

حر عاملى، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعة، قم: آل‌البیت(ع)، 1409ق.

حکیم، محسن، مستمسک العروة الوثقى، قم: دار التفسیر، 1416ق.

خمینی، روح‌الله، موانع ارث، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۹۲.

خوانسارى، احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: اسماعیلیان، 1405ق.

خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم: مؤسسة الخوئی الإسلامیة، 1409ق.

خویی، ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1418ق.

دانشمند، فرشته، «بارداری مضاعف چیست؟»، بی‌تا، drfereshtedaneshmand.ir. .

سبحانی تبریزی، جعفر، الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع)، 1424ق.

سبحانی تبریزی، نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم: مؤسسهٔ امام الصادق(ع)، بی‌تا.

سند، محمد، سند العروة الوثقى: کتاب النکاح، قم: فدک، 1429ق.

شبیری زنجانى، موسى، کتاب نکاح، قم: رأى‌پرداز، 1419ق.

شهید اول، محمدبن‌مکى، القواعد و الفوائد، قم: کتاب‌فروشى مفید، بی‌تا.

شهید ثانى، زین‌الدین‌بن‌على، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسهٔ معارف اسلامی، 1413ق.

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.

طباطبایی، على‌بن‌محمد، ریاض المسائل، قم: آل‌البیت(ع)، 1418ق.

طباطبایی، محمدکاظم، العروة الوثقى مع التعلیقات، قم: انتشارات مدرسهٔ امام على‌بن‌ابى‌طالب(ع)، 1428ق.

طبرسى، فضل‌بن‌حسن، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، 1410ق.

طریحى، فخرالدین‌بن‌محمد، مجمع البحرین، تهران: کتاب‌فروشى مرتضوى، 1416ق.

طوسی، محمدبن‌حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1390ق.

طوسی، محمدبن‌حسن، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق.

طوسی، محمدبن‌حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: مرتضوی، 1387ق.

طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.

طوسی، محمدبن‌حسن، رجال، قم: نشر اسلامی، 1415ق.

علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، تذکرة الفقهاء، قم: آل‌البیت(ع)، 1388ق.

علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع)، 1420ق.

فاضل هندى، محمدبن‌حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1416ق.

فیض کاشانی، محمد‌بن‌شاه‌مرتضى، مفاتیح الشرائع، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى، بی‌تا.

فیض کاشانی، محمد‌بن‌شاه‌مرتضى، الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام، تهران: دار نشر اللوح المحفوظ، 1425ق.

قائنی نجفی، محمد، «آزمایش‌های پزشکی اگر مفید علم و یقین باشد، حجت است»، ۲ دی ۱۳۹۹، http://meftaah.com.

قائنی نجفی، محمد، درس خارج فقه پزشکی، 1399، qaeninajafi.ir. .

قرشى بنابی، على‌اکبر، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1412ق.

کاشف‌الغطاء، ‌جعفر‌بن‌خضر، انوار الفقاهة: کتاب الطلاق، نجف: مؤسسۀ کاشف الغطاء، 1422ق.

کانینگهام، اف‌گری و دیگران، بارداری و زایمان ویلیامز، ترجمۀ بهرام قاضی‌جهانی، تهران: گلبان، 1397ق.

کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.

مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقى، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى، 1406ق.

مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1404ق.

مجلسى، محمدتقى‌بن‌مقصودعلی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسۀ فرهنگى اسلامى کوشانبور، 1406ق.

محقق سبزوارى، محمدباقربن‌محمدمؤمن، کفایة الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.

محقق کرکى، على‌بن‌حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: آل‌البیت(ع)، 1414ق.

مرعشى، شهاب‌الدین، منهاج المؤمنین، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى، 1406ق.

مفید، محمدبن‌محمد‌، المقنعة، قم: کنگرۀ جهانى هزارۀ شیخ مفید، 1413ق.

مقری، احمدبن‌محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: دار الرضی، بی‌تا.

مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم: انتشارات مدرسۀ امام على‌بن‌ابى‌طالب(ع)، 1424ق.

مکارم شیرازی، ناصر، الفتاوى الجدیدة، قم: انتشارات مدرسهٔ امام على‌بن‌ابى‌طالب(ع)، 1427ق.

موسوی عاملى، محمدبن‌على، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1411ق.

نجاشی، احمدبن‌علی، رجال النجاشی، به‌تحقیق سیدموسى شبیری زنجانی، قم: نشر اسلامی، 1416ق.

وزارة الأوقاف و الشئون الإسلامیة–الکویت، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، کویت: دار السلاسل، 1404ق.

«بارداری مضاعف چیست؟»، 13 اردیبهشت 1399، harpy.ir. .

https://www.news24.com/life/archive/can-you-fall-pregnant-when-youre-already-pregnant-20180508

«زنی طی سه هفته دو بار باردار شد و دو پسر به دنیا آورد»، 8 ‌آوریل 2021م، https://sptnkne. ws/FSD3.

«زنی که از راه غیرمشروع باردار شده است، جهت ازدواج (موقت یا دائم) چقدر باید عده نگه دارد؟»، 21 آبان 1399،www.islamquest.net.

سامانۀ ملی آرای قضایی، «ارزش اثباتی آزمایش DNA در دعوای نفی نسب»، ۲۰ مهر ۱۳۹۲،Error! Hyperlink reference not valid..

سامانۀ ملی آرای قضایی، «دعوای لعان بعد از اقرار به رابطۀ بنوت»، ۱۳ آذر ۱۳۹۲، http://ara. jri.ac.ir/Judge/Text/.

«عجیب اما واقعی: بارداری مضاعف یا باردارشدن مجدد همزمان با بارداری چیست؟»، سایت مادرشو، 1 اسفند، 1400، https://madarsho.com/article/getting-pregnant-when-you-are-already-pregnant