مکانیابی خدمات شهری در شهرهای جدید با به‌کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی و منطق فازی (مطالعه موردی: محل دفن پسماند شهر جدید پردیس)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 9، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 42، تیر 1401، صفحه 143-158  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.70243.1057

نویسنده

رومینا سیاح نیا

استادیار، گروه برنامه‌ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

یکی از اهداف عمده در برنامه‌ریزی و احداث شهرک‌های اقماری در اطراف کلان‌شهرها، جذب سرریز جمعیت است که تا حدودی می‌تواند بار سنگینِ تهدیدات محیط‌زیستی را در کلان‌شهرها تقلیل دهد. از طرفی عدم توجه به مکان­یابی خدمات شهری و برنامه‌ریزی بدون ملاحظات محیط‌زیستی در این شهرهای جدید مصائبی را بر منطقه تحمیل خواهد کرد. با توجه به اهمیت موضوع، هدف این مطالعه مکان­یابی محل دفن پسماند شهری در شهر جدید پردیس انتخاب شد. شهر جدید پردیس از شهرک‌های اقماری حاشیه کلان­شهر تهران در فاصله 18 کیلومتری شرق تهران قرار دارد. در این مطالعه با استفاده از روش تصمیم­گیری چندمعیاره و به‌کارگیری قابلیت­های سیستم­های اطلاعات جغرافیایی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی است. معیارهای موردنظر در این مطالعه عبارتند از: فاصله از چاه‌های عمیق آب، شیب زمین، فاصله از شهر جدید پردیس، فاصله از آب‌های سطحی، فاصله از مراکز جمعیتی، فاصله از باغات، فاصله از زمین‌های کشاورزی و فاصله از جاده­های دسترسی. در این پژوهش پس از تعیین ضریب اهمیت معیارها، تحلیل­ها بر طبق دو منطق بولین و فازی در محیط نرم­افزار Arcgis10.5 انجام و زمین‌های مطلوب برای دفن پسماند شهری در جنوب­شرقی شهر جدید پردیس مشخص گردید. نتایج این بررسی نشان می­دهد که کمترین زمین­های ایجاد شده به لحاظ تعداد قطعات و مساحت آن‌ها در روش بولین و بیشترین آن در روش فازی است؛ زیرا در روش بولین انتخاب معیارها مطلق و قطعی بوده است؛ حال‌آنکه در روش فازی به طرق گوناگون می­توان در نتایج حاصل به نحوی تغییر ایجاد نمود که پاسخ‌های قابل‌قبول‌تری بدهد.

کلیدواژه‌ها

منطق فازی؛ تصمیم‌گیری چندمعیاره؛ محل دفن پسماند؛ شهر جدید پردیس

مراجع

اجتماعی، بابک؛ شکور، علی؛ پربار، زهرا؛ 1397. مکان‌یابی محل دفع پسماند شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهر قیر). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه­ای. 8 (30). 138-127.

 http://doi: 20.1001.1.22516735.1397.8.30.10.0

اقصایی، هلن؛ سوری، بابک؛ 1396. مکانیابی محل دفن پسماند شهری با استفاده از تکنیک‌های اطلاعاتی مکانی مطالعه موردی: شهر سنندج. پژوهش­های محیط‌زیست. 8 (15). 215-229.

http://doi: 20.1001.1.20089597.1396.8.15.25.1

بنی اسدی، رقیه؛ احمدی زاده، سید سعیدرضا؛ اعتباری، بهروز؛ قمی معتضه، علیرضا؛ 1396. مکان‌یابی دفن پسماندهای زائد شهری با تأکید بر معیارهای زیست‌محیطی و اقتصادی در مناطق شمالی ایران (مطالعه‌موردی: شهرستان آستارا). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست. 19(ویژه‌نامه شماره 5). 405-415.

 http://doi: 10.22034/jest.2017.11344

تقوی مقدم، ابراهیم؛ پوریان، زهرا؛ زنگنه اسدی، محمدعلی؛ امیری، ابراهیم؛ 1400. ارزیابی تناسب زمین جهت بهینه‌یابی محل دفن پسماند شهری با تأکید بر فاکتورهای طبیعی (نمونه موردی: شهر جغتای). جغرافیا و مطالعات محیطی. 10(37). 99-114.

http://ges.iaun.ac.ir/article_680114_77c4444d1bceb00731823ea29419649b.pdf

حجازی، سیداسدالله؛ 1394. مکان­یابی دفن زباله­های شهری با استفاده از تکنیک­های اطلاعات مکانی و تحلیل سلسله مراتبی: مطالعه موردی شهرستان مراغه. نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی. 19(54). 105-125.

https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_4471_d713630ce910a59046e8f0baa1509785.pdf

خورشیددوست، علی‌محمد؛ عادلی، زهرا؛ 1388. استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی برای یافتن مکان بهینة دفن زباله (مطالعة موردی: شهر بناب). محیط‌شناسی. 35(51). 27-32.

 http://doi: 20.1001.1.10258620.1388.35.51.6.8

رضویان، محمدتقی؛ کانونی، رضا؛ فیروزی، ابراهیم؛ 1394. مکانیابی محل دفن پسماند جامد شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل). برنامه­ریزی و آمایش فضا. ۱۹ (۴). ۹۲-۶۷

.https://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-10945-fa.pdf

صمیمیان، مهدی؛ زندمقدم، حمیدرضا؛ 1396. مکانیابی محل دفن پسماند زباله‌های شهری با رویکرد زیست‌محیطی (مطالعه موردی شهر قائمشهر ). کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش‌ازدور در برنامه‌ریزی. 8(2). 1-10.

https://gisrs.semnan.iau.ir/article_532900_4399659c3b1dc60487371a5a18ee2357.pdf

صیدایی، سید اسکندر؛ حسین‌زاده سورشجانی، نسیم؛ 1396. مکان‌یابی بهینۀ محل دفن پسماند با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) (مطالعۀ موردی: بخش میانکوه شهرستان اردل). مدیریت مخاطرات محیطی. 4(2). 157-174.                   http://doi: 10.22059/jhsci.2017.243685.285

عمادالدین، سمیه؛ فرزانه، فاطمه؛ آرخی، صالح؛ صیادسالار، یاسین؛ 1399. مکان‌یابی دفن پسماند شهری با استفاده از مدل‌های تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و شبکه عصبی مصنوعی (ANN) (مطالعه موردی: شهرستان گرگان). جغرافیا و مخاطرات محیطی. 9(2). 187-205.                                 http://doi: 10.22067/geo.v9i2.86496

 غلامی، محمد، نظری، ولی اله؛ رضاعلی، منصور؛ 1400. مکان‌یابی محل دفن پسماندهای شهری با استفاده از GIS و AHP (مطالعۀ موردی: شهر ساحلی- صنعتی عسلویه). فصلنامه علمی - پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی. 13(2). 193-21.                                          http://doi: 20.1001.1.66972251.1400.13.2.10.1

گیلوری، سارا؛ حافظی مقدس، ناصر؛ مظلومی بجستانی، علیرضا؛ مظهری، سید علی؛ 1394. ارزیابی زیست‌محیطی (EIA) و مکان‌یابی بهینه محل دفن پسماند جامد شهری با استفاده از روش SAW، GIS و ماتریس لئوپولد (مطالعه موردی شهر یزد). طلوع بهداشت. ۱۴ (۶). ۱۶۲-۱۴۹.                http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-1983-fa.html

مالچفسکی، ی.؛ 1392. سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاره. ترجمه: پرهیزگار، الف؛ و غفاری گیلانده، ع. چاپ سوم. تهران: انتشارات سمت. 608 صفحه.

میرآبادی، مصطفی؛ حسین عبدی قلعه، علی؛ 1396. مکان‌یابی محل دفن پسماند شهرستان بوکان با استفاده از منطق بولین و مدل سلسله مراتبی AHP). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست. 19(1). 149-168.

 http://doi: 10.22034/jest.2017.10342

نیک زاد، وحید؛ امیری، محمد جواد؛ معرب، یاسر؛ فروغی، نگار؛ 1396. مکان‌یابی محل دفن پسماند با استفاده از منطق فازی در GIS و مدل تحلیل فرایند شبکه‌ای فازی (FANP) (مطالعه موردی: شهرستان علی‌آباد). جغرافیا و مخاطرات محیطی. 6(1). 67-87. .                                             http://doi: 10.22067/geo.v6i1.47944

وزارت کشور؛ 1388. ضوابط زیست محیطی مکان‌یابی محل‌های دفن مواد زائد جامد. دفتر خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.

 

Arrieta, G., Requena, I., Toro, J., Zamorano, M., 2016. Adaptation of EVIAVE methodology for monitoring and follow-up when evaluating the environmental impact of landfills. Environmental Impact Assessment Review, 56, 168-179. https:// doi.org/ 10.1016 /j.eiar.201 5.10.001

Barakat, A., Hilali, A., Baghdadi, M.E., 2017. Landfill site selection with GIS-based multi-criteria evaluation technique. A case study in Béni Mellal-Khouribga Region. Morocco. Environmental Earth Sciences, 76, 413. https://doi.org/10.1007/s12665-017-6757-8

Barros Francoa, D.G., Teresinha Arns Steinera, M., Medeiros Assefa, F., 2020. Optimization in waste landfilling partitioning in Paraná State، Brazil. Journal of Cleaner Production,  283,  125353. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.125353

Chabuk, A., Al-Ansari, N., Hussain, H.M., 2019. Landfill sites selection using MCDM and comparing method of change detection for Babylon Governorate، Iraq. Environmental Sciences and Pollution Research, 26, 35325–35339. https://doi.org/10.1007/s11356-019-05064-7

Chandrappa, R., Bhusan Das, D., 2012. Solid Waste Management; Principles and Practice. Springer. https://doi:10.1007/978-3-642-28681-0

Chenge, S., Chan, C.W., Huang, G.H., 2003. An integrated multicriteria decision analysis and inexact mixed integer linear programming approach for solid waste management. Engineering Application of Artificial Intelligence, 16, 543- 554. https:// doi.org/ 10.1016/ S0952-1976(03)00069-1

Islam, M., Kashem, S., Morshed, S., 2020. Integrating spatial information technologies and fuzzy analytic hierarchy process (F-AHP) approach for landfill siting. City and Environment Interactions, 7, 100045. https://doi.org/10.1016/j.cacint.2020.100045

Javaheri, H., Nasrabadi, T., Jafarian, M.H., Rowshan, G.R., Khoshnam, H., 2006. Site selection of municipal solid waste landfills using analytical hierarchy process method in a geographical information technology environment in Giroft. Journal of Environmental Health Science & Engineering, 3, 177-184. https:// ijehse.tums.ac.ir /index.php/ jehse/ article/ view/87/86

Mahini, A.S., Gholamalifard M., 2006. Siting MSW landfill with weighted linear combination methodology in a GIS environment. International Journal of Environmental Science & Technology, 3, 435-445. https://doi.org/10.1007/BF03325953

Randazzo, L., Cusumano, A., Oliveri, G., Di Stefano, P., Renda, P., Perricone, M., Zarcone, G., 2018. Landfill site selection for municipal solid waste by using AHP method in GIS environment: waste management decision-support in sicily (Italy). Detritus, 2(1), 78-88. https://doi.org/10.31025/2611-4135/2018.13656.

Singh, A., 2019. Remote sensing and GIS applications for municipal waste management. Journal of Environmental Management, 243, 22-29. https:// doi.org/ 10.1016/ j.jenvman. 2019.05.017.

Sumathi, V.R., Natesan, U. Sarker, C., 2008. GIS-based for optimized sitting of municipal solid waste landfill. Waste management, 28, 2146-2160. https:// doi.org/ 10.1016/ j. wasman.2 007.09.032